Τον Γιώργο δεν θα τον δεις στον δρόμο. Ωστόσο, κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να βρεθεί ξανά έξω, άστεγος και μόνος, όπως έγινε πριν από τέσσερα χρόνια. Ελεύθερος επαγγελματίας, έπεσε έξω και στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης έκλεισε την οικογενειακή επιχείρησή του. Διανύοντας την έκτη δεκαετία της ζωής του και χωρίς κάποια εξειδίκευση δεν μπορούσε παρά να βρει περιστασιακές δουλειές. Στενοί συγγενείς δεν υπήρχαν για να βοηθήσουν. Το 2019 δεν μπορούσε πλέον να εξυπηρετήσει το ενοίκιό του. Υστερα από σύντομη φιλοξενία σε σπίτια φίλων, έμεινε στον δρόμο.
«Εχασα σε έξι μήνες τα γένια και τα μαλλιά μου. Αν δεν είσαι έτσι συνηθισμένος, δεν το αντέχεις αυτό στα 50 σου». Υστερα από μια σύντομη παραμονή σε υπνωτήριο αστέγων, η λύση ήρθε μέσα από το πρόγραμμα «Στέγη και Εργασία», το οποίο του έδωσε πρόσβαση σε ένα σπίτι ζεστό και επιπλωμένο για τρία χρόνια. Τώρα που τελείωσε το πρόγραμμα, πασχίζει, όπως λέει στην «Κ», με νύχια και δόντια να το κρατήσει πληρώνοντας μόνος του το ενοίκιο. «Είμαι τυχερός. Εχω ένα δώμα στο Ιλιον, 25 τ.μ., με ωραία θέα. Οι άνθρωποι μου κράτησαν σταθερό το ενοίκιο. Τα βρίσκω με τη σπιτονοικοκυρά. Της κάνω κάποιες δουλειές στον κήπο και αναλαμβάνω και περιστασιακές δουλειές». Αν αποφασίσουν να του αυξήσουν το ενοίκιο ωστόσο, φοβάται πως δεν θα αντεπεξέλθει. Τα έξοδα με την ενεργειακή και πληθωριστική κρίση είναι τεράστια, ενώ οι τιμές ενοικίων σε πολλές περιοχές απλησίαστες: «Τώρα έλαβα το κοινωνικό επίδομα αλληλεγγύης και θα πληρώσω το ρεύμα του προηγούμενου μήνα. Προσπαθώ να πληρώνω μία φορά τον ένα λογαριασμό και μία τον άλλον για να μη μου κόψουν κάτι». Με τη βοήθεια των οργανώσεων αλλά και του κοινωνικού παντοπωλείου εξασφαλίζει και ένα μεγάλο μέρος των τροφίμων που έρχονται σπίτι αλλά και ρουχισμό.
«Εχασα σε έξι μήνες τα γένια και τα μαλλιά μου. Αν δεν είσαι έτσι συνηθισμένος, δεν το αντέχεις αυτό στα 50 σου».
Ο Γιώργος ξέρει πως δεν είναι ο μόνος που βρίσκεται σε αυτήν την κατάσταση και μάλιστα αναγνωρίζει πως πολλοί βρίσκονται σε πολύ χειρότερη. «Είναι άγρια τα πράγματα. Είναι πολύ δύσκολα για όποιον δεν έχει γονείς, δικούς του ανθρώπους. Είναι δύσκολες και οι εποχές αυτές και αυτές που έρχονται».
Η Μαρία είναι σε ακόμα πιο δυσμενή κατάσταση. Παρ’ ότι μένει σε σπίτι, δεν έχει ρεύμα. «Εχω βρει λύσεις. Μια οικογένεια μου έφερε μια φιάλη με υγραέριο και μου έδωσαν και μια μεγάλη κεροζάν». Η Μαρία εξασφαλίζει φαγητό από τα συσσίτια και την καθαριότητά της σε οργανώσεις και κέντρα ημέρας.
Είναι άγρια τα πράγματα. Είναι πολύ δύσκολα για όποιον δεν έχει γονείς, δικούς του ανθρώπους. Είναι δύσκολες και οι εποχές αυτές και αυτές που έρχονται.
Ανθρωποι, όπως ο Γιώργος και η Μαρία, που αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες του νοικοκυριού τους και κινδυνεύουν να βρεθούν χωρίς στέγη, αυξάνονται συνεχώς το τελευταίο διάστημα. «Δεν είναι ότι βλέπουμε πρώτη φορά φτώχεια στα ελληνικά νοικοκυριά. Η διαφορά είναι πως υπάρχει μια συσσωρευμένη διαδικασία κρίσεων που έχει οδηγήσει ένα αρκετά μεγάλο μέρος του πληθυσμού σε αυτό που εμείς ονομάζουμε κρυφή αστεγία», δηλώνει στην «Κ» η Μαριανέλλα Κλώκα, πρόεδρος στο Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας. Το καθεστώς της κρυφής αστεγίας είναι όταν κάποιος διαμένει είτε σε ακατάλληλα καταλύματα είτε υπό ακατάλληλες και επισφαλείς συνθήκες και δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας και το ενοίκιο.
Υπάρχει μια συσσωρευμένη διαδικασία κρίσεων που έχει οδηγήσει ένα αρκετά μεγάλο μέρος του πληθυσμού σε αυτό που εμείς ονομάζουμε κρυφή αστεγία.
Η όψη αυτής της φτώχειας δεν είναι ορατή ούτε στους δρόμους ούτε στη δημόσια συζήτηση. Είναι όμως εξαιρετικά εμφανής στους ανθρώπους που δουλεύουν στο πεδίο, σε οργανώσεις και πρωτοβουλίες που μοιράζουν γεύματα στους δρόμους μεγάλων και μικρών πόλεων. «Εχουν αυξηθεί οι ανάγκες. Βλέπουμε από αστέγους στον δρόμο μέχρι και “αστέγους” που μένουν σε σπίτι αλλά δεν μπορούν να μαγειρέψουν. Ακόμα και να έχουν ρεύμα, δεν τολμούν να το ξοδέψουν για να μαγειρέψουν», περιγράφει ο Ηλίας Τσαφαράς, μέλος της κοινωνικής κουζίνας Mano Aperta, προσθέτοντας πως υπάρχουν άνθρωποι που έρχονται από άλλες γειτονιές και παίρνουν το λεωφορείο για να φτάσουν εκεί που μοιράζονται τα γεύματα και να πάρουν φαγητό. Η οργάνωση έχει φτάσει να διανέμει τον μεγαλύτερο αριθμό μερίδων, με εξαίρεση την περίοδο της καραντίνας.
Βλέπουμε από αστέγους στον δρόμο μέχρι και «αστέγους» που μένουν σε σπίτι αλλά δεν μπορούν να μαγειρέψουν. Ακόμα και να έχουν ρεύμα, δεν τολμούν να το ξοδέψουν για να μαγειρέψουν.
«Εχει αυξηθεί πολύ το ποσοστό των ανθρώπων που κινδυνεύουν με έξωση, των ατόμων που μπορεί να μένουν σε εγκαταλελειμμένους χώρους ή γκαράζ ή σε ένα σπίτι να φιλοξενούνται επτά γυναίκες μαζί. Υπάρχει επισφάλεια που όλο και μεγαλώνει», παρατηρεί η Ναταλία Μαρκοπούλου, υπεύθυνη Κοινωνικής Ενταξης στην οργάνωση Ithaca που δημιούργησε το πρώτο κινητό πλυντήριο ρούχων για τους άστεγους στην Ελλάδα και διαθέτει και κοινωνική υπηρεσία από το 2021. Οπως σημείωσε υπάρχει μεγάλη εκμετάλλευση στον εργασιακό τομέα, ενώ ευάλωτες οικογένειες που το προηγούμενο διάστημα τα έβγαζαν πέρα οριακά όπως ζευγάρια συνταξιούχων, τώρα δεν τα καταφέρνουν και συχνά εξαρτώνται από τα παιδιά τους πολύ συχνά για να επιβιώσουν.
Σε έρευνα που έκανε το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας, ρωτώντας 30 οργανώσεις-μέλη του, ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εξυπηρετούμενοί του το 2023, η επικρατέστερη απάντηση (15,9%) ήταν οι οικονομικές ανάγκες και η έλλειψη επαρκών πόρων.
Η ακρίβεια πλήττει περισσότερο τους ευάλωτους
Ο υψηλός πληθωρισμός και η ενεργειακή κρίση επηρέασαν ανισομερώς την ελληνική κοινωνία, πλήττοντας περισσότερο τους ευάλωτους. Αυτό διαπιστώνει η σχετική έρευνα της αναπληρώτριας καθηγήτριας του τμήματος Οικονομικών Επιστημών του ΕΚΠΑ, Γεωργίας Καπλάνογλου, την οποία ενέταξε στην ετήσια έκθεσή του το Ελληνικό Δίκτυο για την Καταπολέμηση της Φτώχειας και παρουσιάζει πρώτη η «Καθημερινή».
Σύμφωνα με τα στοιχεία, το φτωχότερο 10% των νοικοκυριών κλήθηκε να αυξήσει τις συνολικές του δαπάνες κατά 14% ώστε να διατηρήσει την ίδια κατανάλωση τροφίμων και ενέργειας. Το αντίστοιχο ποσοστό αύξησης για τα πλουσιότερα νοικοκυριά ήταν μόλις 5%. Η έρευνα αποκάλυψε πως με την πάροδο του χρόνου, από τις αρχές του 2022 έως τα μέσα του 2023, η θέση των φτωχότερων νοικοκυριών επιδεινώνεται όλο και περισσότερο κυρίως εξαιτίας της αύξησης των τιμών στα είδη διατροφής. «Παίρνοντας ως βάση τις τιμές του Αυγούστου 2023, μια οικογένεια με δύο παιδιά που ανήκει στο μέσο της κατανομής των νοικοκυριών, θα χρειαζόταν επιπλέον 2.200 ευρώ σε ετήσια βάση για να διατηρήσει σταθερή την κατανάλωση τροφίμων», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση.
Παίρνοντας ως βάση τις τιμές του Αυγούστου 2023, μια οικογένεια με δύο παιδιά που ανήκει στο μέσο της κατανομής των νοικοκυριών, θα χρειαζόταν επιπλέον 2.200 ευρώ σε ετήσια βάση για να διατηρήσει σταθερή την κατανάλωση τροφίμων.
«Στα σούπερ μάρκετ δεν μπορώ να ψωνίσω όπως πριν. Κρέας δύσκολα. Μία φορά». Μια φορά την εβδομάδα; την ρωτάω. «Mια φορά τον μήνα», απαντάει γελώντας δυνατά. «Αφού έχει ακριβύνει πολύ. Λάχανα θα τρώμε μόνο, αλλά μέχρι και αυτά ακρίβυναν», εξηγεί η Λούλη, μετανάστρια από την Αλβανία που ζει τα τελευταία 20 χρόνια στην Αθήνα. Ο μισθός της πλέον δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες της ίδιας και της κόρης της. Οπως λέει, η κατάσταση είναι χειρότερη από την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Δεν θυμάται ποτέ ξανά η ζωή να ήταν τόσο ακριβή. «Δεν μπορούμε να πληρώσουμε το ρεύμα. Μόλις πληρώνεις τον έναν λογαριασμό, έρχεται ο άλλος. Μένω πίσω στις πληρωμές. Μόνο χρωστάμε». Τα ίδια ισχύουν και για πολλούς πελάτες της, που έρχονται να μπαλώσουν όπως λέει δύο και τρεις φορές τα φθαρμένα και παλιά ρούχα τους στο κατάστημα επιδιόρθωσης ενδυμάτων που διατηρεί τα τελευταία χρόνια κάτω από την Πατησίων, κοντά στο ύψος της πλατείας Αμερικής.
«Δεν μπορούμε να πληρώσουμε το ρεύμα. Μόλις πληρώνεις τον έναν λογαριασμό, έρχεται ο άλλος. Μένω πίσω στις πληρωμές. Μόνο χρωστάμε».
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ελληνικού Δικτύου για την Καταπολέμηση της Φτώχειας στη χώρα μας έχει αυξηθεί κατακόρυφα το ποσοστό των επισιτιστικά επισφαλών νοικοκυριών που καταναλώνουν χαμηλού κόστους και χαμηλής ποιότητας τρόφιμα, με υψηλή περιεκτικότητα σε ενέργεια, λίπος και ζάχαρη και με χαμηλή θρεπτική αξία. Η κ. Κλώκα σημειώνει πως στις συνεντεύξεις που έκανε για την έρευνα αυτό που κατέγραψε κυρίως από πολυμελείς οικογένειες ήταν ότι οι γονείς προσπαθούν οι εκπτώσεις που κάνουν στη διατροφή να μην αγγίζουν τη διατροφή των παιδιών τους.