Τι μπορεί να συνδέει μια μικρή ομάδα αγροτών από τα Φάρσαλα με τον γαλλικό οίκο υψηλής ραπτικής Chanel; Η απάντηση είναι περισσότερο αναμενόμενη από όσο φαντάζει εξαρχής, αφού το νήμα είναι φτιαγμένο από βαμβάκι. Οχι όμως βαμβάκι ό,τι να ‘ναι, αλλά βιολογικό, του οποίου η καλλιέργεια στηρίζεται στις αρχές της αναγεννητικής γεωργίας που παράγεται σε ευρωπαϊκό έδαφος με μεθόδους που σέβονται το περιβάλλον και την κοινωνία. Γιατί μόνο ένα τέτοιο βαμβάκι ανταποκρίνεται στα στάνταρ του διάσημου οίκου, και μόνο ένα τέτοιο βαμβάκι μπορεί να φέρει καλύτερο εισόδημα και –γιατί όχι– καλύτερη ζωή σε καλύτερο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον για αυτούς που το παράγουν.
Oλα ξεκίνησαν πριν από 10 χρόνια στα Φάρσαλα. Τότε επισκέφτηκε την περιοχή εκπρόσωπος από το Ερευνητικό Ινστιτούτο Βιολογικής Γεωργίας – FIBL, στο πλαίσιο της συνεργασίας που υπήρχε με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας σε διάφορα προγράμματα. «Πήγαμε κυρίως στα βουνά γιατί το θέμα μας ήταν τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Κάποια στιγμή κοιτάζοντας ο άνθρωπος γύρω γύρω, είδε ότι παντού υπήρχε βαμβάκι. “Θέλετε να σας στείλουμε κάποιον εξειδικευμένο για το βαμβάκι;” ρώτησε», διηγείται η κ. Δήμητρα Γάκη, γεωπόνος PHD στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
«Οπως καταλαβαίνετε, απαντήσαμε θετικά και αρχίσαμε να ψάχνουμε αν κάποιος στην περιοχή έκανε βιολογικό βαμβάκι. Βρήκαμε δύο άτομα που είχαν περίπου 30 στρέμματα ο καθένας. Ο ένας ταγμένος στη βιολογική, ο άλλος όμως δεν ενδιαφερόταν και πολύ».
Ο ειδικός ήρθε, μελέτησε την περιοχή και απεφάνθη ότι θα μπορούσε να γίνει «κοιτίδα βιολογικού σπόρου βαμβακιού για όλο τον κόσμο». Εγραψε μάλιστα και ένα report για τις προοπτικές του βάμβακος στη Θεσσαλία… αλλά λίγο η ανοργανωσιά, λίγο η έλλειψη χρηματοδότησης, το όλο θέμα ξεχάστηκε και η ζωή συνέχισε να κυλάει όπως πάντα. Το βαμβάκι εξακολουθούσε να καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις, να ποτίζεται με το κανονάκι. Kανένας δεν έδινε σημασία στην ποιότητα της ίνας του παραγόμενου προϊόντος, αφού έτσι κι αλλιώς η επιδότηση είναι η ίδια για όλους.
Εχουν πλέον περάσει 7 χρόνια από εκείνο το report και κανείς δεν θυμάται ούτε καν πού βρίσκεται, όταν χτυπάει το τηλέφωνο στο εργαστήριο Γεωργίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Ενας επιστήμονας από το Ινστιτούτο Αναγεννητικής Γεωργίας με έδρα την Ελβετία έχει εντοπίσει την αναφορά. «Μας είπε ότι ενδιαφέρεται να δει αν μπορεί να στηθεί μια αλυσίδα αναγεννητικής γεωργίας στη Θεσσαλία», διηγείται η κ. Γάκη. Αυτή τη φορά υπήρξε μεγαλύτερη κινητοποίηση και το Εθνικό Κέντρο Ποιότητας Βάμβακος σε συνεργασία με το ΕΘΙΑΓΕ υπέδειξαν δύο τόπους για τη δοκιμή με βάση την ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος και τις εδαφοκλιματικές συνθήκες. Τα Φάρσαλα και τον Δομοκό.
«Κάναμε τότε μια συγκέντρωση και καλέσαμε πολλούς συνεταιρισμούς, νέα παιδιά, αγρότες της περιοχής», θυμάται η κ. Γάκη. «Μας μίλησε ένας άνθρωπος από το Earthworm Foundation, σε ελληνική μετάφραση “Το σκουλήκι της Γης”, που παρουσίασε τις αρχές της αναγεννητικής γεωργίας. Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε το έδαφος να είναι ζωντανό και υγιές για να μπορεί να συνεχίσει να παράγει και να αναπαράγεται. Και πώς μπορούμε να μεταφέρουμε τις αρετές, τα καλά του εδάφους παραγωγής και στο προϊόν. Εξήγησε ότι είναι σημαντικό επίσης οι καταναλωτές να γνωρίζουν όχι μόνο ότι παράγεται ένα ποιοτικό προϊόν κάπου στον κόσμο, αλλά ότι στην περιοχή παραγωγής δεν δημιουργούνται περιβαλλοντικά, κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα. Είπε, επίσης, ότι θα πρέπει να φυτεύεται το έδαφος για να προστατεύεται, όταν δεν υπάρχει η κύρια καλλιέργεια. Προφανώς εξήγησε ότι χρειαζόταν να γίνουν πολύ περισσότερα από τα συνήθη, αλλά νομίζω κατάφερε να κερδίσει το παιχνίδι». Το Earthworm Foundation έχει στόχο να ενώσει παραγωγούς με επιχειρήσεις από όλο τον κόσμο έτσι ώστε να προωθηθεί η αναγεννητική γεωργία.
«Οταν μετά το συζητήσαμε με τα παιδιά από την ομάδα του Ενιπέα (σ.σ. συνεταιρισμός νέων παραγωγών που δημιουργήθηκε το 2017 και σήμερα έχει 110 μέλη και 4 ομάδες παραγωγών που καλλιεργούν συνολικά 5.000 στρέμματα), είπαν “πάμε να το κάνουμε”», καταλήγει η κ. Γάκη.
«Πήγαμε στο υπουργείο και μας είπαν «αχ, τι ωραία πράγματα που κάνετε», αλλά δεν ξέρουμε αν θα πάρετε την επιδότηση», θυμάται η κ. Γάκη. Ευτυχώς η παρεξήγηση λύθηκε με υπουργική απόφαση.
«Οταν έγινε η πρόταση από το πανεπιστήμιο, αποφασίσαμε να το δοκιμάσουμε. Θέλαμε να μπούμε στη “νέα τάξη” καλλιέργειας, να δοκιμάσουμε πράγματα. Μας είπαν επίσης ότι θα κάνουμε επιμορφωτικά σεμινάρια, και για εμάς αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί εδώ η γνώση δεν είναι κάτι αυτονόητο. Επίσης, το δέλεαρ της εξαγωγής σε μια ευρωπαϊκή αγορά ήταν μεγάλο», περιγράφει ως εκπρόσωπος του Ενιπέα ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού Θανάσης Καραΐσκος. Οι παραγωγοί κάθισαν στο θρανίο για να μάθουν τι είναι έδαφος και να πληροφορηθούν ότι όλα τα σημεία της καλλιέργειάς τους δεν έχουν τις ίδιες ανάγκες, οπότε πρέπει να εφαρμόσουν γεωργία ακριβείας. «Αν έχεις ένα πρόβλημα στο πόδι και χρειάζεται να βάλεις κρέμα, δεν θα την απλώσεις σε όλο το σώμα, γιατί θα ξοδέψεις πολλή κρέμα χωρίς λόγο», λέει χαρακτηριστικά γεωπόνος που έχει ειδικευτεί στη γεωργία ακριβείας.
Το πιλοτικό πρόγραμμα
Ξεκίνησε έτσι ένα πιλοτικό πρόγραμμα το 2021 και φυτεύτηκαν 500 στρέμματα βαμβάκι από 17 παραγωγούς. «Οταν πήγαμε να δούμε τα χωράφια, έκαναν μια τομή στο έδαφος σε βάθος δύο μέτρων, σε ένα χωράφι που καλλιεργείται με τις αρχές της αναγεννητικής γεωργίας και μια τομή σε ένα διπλανό. Ηταν τρομερό, το ένα ήταν νεκρό σαν τοίχος από τσιμέντο και το άλλο στους πενήντα πόντους είχε ζωύφια, φαινόταν ότι ήταν ζωντανό», περιγράφει η γεωπόνος.
Το πείραμα όμως, εκτός από τις δυσκολίες στο χωράφι για την αντιμετώπιση των διαφόρων ασθενειών χωρίς τα γνωστά έως τότε στους παραγωγούς, φυτοφάρμακα, έκρυβε και άλλες παγίδες «ελληνικού τύπου». Δεν βρέθηκε σε επίπεδο μεταποίησης εκκοκκιστήριο που να επεξεργάζεται το βιολογικό βαμβάκι, κάτι που τελικά αποδείχτηκε καλό γιατί η συνεννόηση γίνεται με την ομάδα παραγωγών χωρίς ενδιάμεσους.
Και ενώ όλα έμοιαζαν να προχωρούν, οι παραγωγοί που είχαν μπει στην πιλοτική εφαρμογή πληροφορήθηκαν ότι δεν θα μπορούσαν να πάρουν τη συνδεδεμένη επιδότηση για το βαμβάκι που παίρνουν οι συνάδελφοί τους γιατί καλλιεργούν βιολογικό βαμβάκι, οπότε δεν προβλέπεται…
«Πήγαμε στο υπουργείο και μας είπαν “αχ, τι ωραία πράγματα που κάνετε”, αλλά δεν ξέρουμε αν θα πάρετε την επιδότηση», θυμάται η κ. Γάκη. Ευτυχώς το θέμα-παρεξήγηση λύθηκε με υπουργική απόφαση. Στο μεταξύ, το εγχείρημα έχει αποκτήσει και δική του ζωή και αναπτύσσεται όπως ένα δέντρο. Λόγω της υποχρεωτικότητας της εδαφοκάλυψης τους μήνες που δεν υπάρχει βαμβάκι παράγονται ζωοτροφές για τους κτηνοτρόφους της περιοχής. Επίσης, λόγω της υποχρεωτικότητας της αμειψισποράς (διαφορετική καλλιέργεια από χρόνο σε χρόνο) παράγονται όσπρια, τα οποία επίσης είναι βιολογικά. «Σιγά σιγά δημιουργείται μια ολόκληρη νέα κατάσταση», λέει η κ. Γάκη.
«Η νέα ΚΑΠ είναι σημαντική γιατί εμείς έχουμε εφαρμόσει πράγματα που από το 2024 θα είναι υποχρεωτικά έτσι κι αλλιώς», προσθέτει ο κ. Καραΐσκος. Hδη έχει πουληθεί η σοδειά δύο ετών, ωστόσο οι παραγωγοί δεν γνώριζαν ποιος ακριβώς ήταν ο αγοραστής, μέχρι πριν από δύο εβδομάδες που εκπρόσωπος της εταιρείας ήρθε στα Φάρσαλα να τους γνωρίσει. Οι ίδιοι πάντως τηρώντας την υπόσχεσή τους δεν ήθελαν να πουν το όνομα του οίκου μόδας.
Η ΜΕΛΕΤΗ
Πριν από δέκα χρόνια ειδικός του Ερευνητικού Ινστιτούτου Βιολογικής Γεωργίας – FIBL μελέτησε την περιοχή και απεφάνθη ότι θα μπορούσε να γίνει «κοιτίδα βιολογικού σπόρου βαμβακιού για όλο τον κόσμο». Eγραψε μάλιστα και μια έκθεση για τις προοπτικές του βάμβακος στη Θεσσαλία.
ΤΑ ΟΦΕΛΗ
Λόγω της υποχρεωτικότητας της εδαφοκάλυψης τους μήνες που δεν υπάρχει βαμβάκι παράγονται ζωοτροφές για τους κτηνοτρόφους. Επίσης, λόγω της υποχρεωτικότητας της αμειψισποράς (διαφορετική καλλιέργεια από χρόνο σε χρόνο) παράγονται όσπρια, τα οποία επίσης είναι βιολογικά.
Ο ΑΓΟΡΑΣΤΗΣ
Hδη έχει πουληθεί η σοδειά δύο ετών, ωστόσο οι παραγωγοί δεν γνώριζαν ποιος ακριβώς ήταν ο αγοραστής μέχρι πριν από δύο εβδομάδες που εκπρόσωπος της εταιρείας ήρθε στα Φάρσαλα για να τους γνωρίσει.