Μετά την Αγία Σοφία, άλλος ένας βυζαντινός ναός, ο οποίος λειτουργούσε ως μουσείο για 79 χρόνια, μετατρέπεται σε τζαμί. Σύμφωνα με την εφημερίδα Yeni Safak στις 23 Φεβρουαρίου η Μονή της Χώρας (ΚariyeCami) στην Κωνσταντινούπολη θα ανοίξει τις πύλες της ως τζαμί για την προσευχή της Παρασκευής. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το 2020 μαζί με την Αγία Σοφία είχε λάβει τη σχετική απόφαση της μετατροπής του μουσείου της Μονής της Χώρας σε τζαμί. Οι προετοιμασίες είχαν ξεκινήσει αλλά ξαφνικά η απόφαση «πάγωσε» προκειμένου, όπως κατέστη γνωστό, να γίνουν έργα αποκατάστασης. Σύμφωνα με το δημοσίευμα της τουρκικής εφημερίδας, η αποκατάσταση ολοκληρώθηκε και σε περίπου δύο εβδομάδες το μνημείο θα ανοίξει ως τζαμί. Η τουρκική κυβέρνηση δεν επιβεβαίωσε αλλά ούτε και διέψευσε την είδηση της εφημερίδας, η οποία δημοσιεύθηκε επίσης και στην εφημερίδα Aksam.
Πρώτη εκτίμηση
Αυτό που έγινε επίσης γνωστό, σύμφωνα με το δημοσίευμα της Yeni Safak, είναι ότι τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες για τα οποία είναι γνωστή διεθνώς η Μονή της Χώρας συντηρήθηκαν και θα είναι επισκέψιμα. Πώς μπορούν όμως να συνδυαστούν οι δύο λειτουργίες της Μονής; Ο βυζαντινολόγος και έφορος Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Δημήτρης Αθανασούλης κάνει μια πρώτη εκτίμηση σε επικοινωνία του με την «Κ». «Η πιο λογική λύση», σημειώνει, «είναι ο κεντρικός χώρος του μνημείου να διατεθεί για την προσευχή και να καταστούν επισκέψιμα ο νάρθηκας του ναού που διαθέτει τις περισσότερες τοιχογραφίες και το παρεκκλήσιο της νότιας πλευράς».
Η τουρκική κυβέρνηση δεν επιβεβαίωσε αλλά ούτε και διέψευσε την είδηση, η οποία έρχεται στο τέλος της προεκλογικής περιόδου των δημο- τικών εκλογών της Κωνσταντινούπολης.
H Αγία Σοφία και η Μονή της Χώρας απέχουν μεταξύ τους περίπου 10 χιλιόμετρα αλλά συμβολικά απέχουν μεταξύ τους αιώνες και συμβολίζουν την αρχή και το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το 537 μ.Χ. ο Ιουστινιανός Α΄ εγκαινίασε τον ναό της Αγίας Σοφίας με τη μορφή που τον γνωρίζουμε σήμερα (προφανώς πριν από τη μετατροπή του σε τέμενος το 1453). Η ίδρυση της Μονής της Χώρας τοποθετείται στον 6ο αιώνα αλλά απέκτησε τη σημερινή της μορφή στις αρχές του 14ου από τον λόγιο Θεόδωρο Μετοχίτη. Τα ψηφιδωτά της θεωρούνται από τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα της βυζαντινής τέχνης στην Τουρκία. «Το μνημείο είναι ένα τρισδιάστατο έργο τέχνης. Τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες αποκρίνονται στη θέση τους στον χώρο. Στην πραγματικότητα είναι ένα κτίσμα όπου η αρχιτεκτονική και η τέχνη σχεδιάστηκαν μαζί», έλεγε το 2020 ο αείμνηστος καθηγητής Ρόμπερτ Ούστερχουτ (1950-2023) σε μια συνέντευξή του στην «Κ» για τη σχέση των ψηφιδωτών της Μονής της Χώρας με την αρχιτεκτονική του μνημείου. Ηταν τότε οι πρώτες μέρες μετά την ανακοίνωση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη μετατροπή της Μονής –που μέχρι τότε λειτουργούσε ως μουσείο– σε τζαμί και όπως στην περίπτωση της Αγίας Σοφίας, η ανακοίνωση είχε προκαλέσει αντιδράσεις στην επιστημονική κοινότητα και στην UNESCO.
Εκκρεμεί προσφυγή
Αν κοιτάξουμε τη μεγαλύτερη εικόνα θα δούμε ότι το άνοιγμα της Μονής της Χώρας ως τέμενος έρχεται στο τέλος της προεκλογικής περιόδου των δημοτικών εκλογών της Κωνσταντινούπολης που θα διεξαχθούν στα τέλη Μαρτίου. Ο νυν δήμαρχος Εκρέμ Ιμάμογλου είναι εκ νέου υποψήφιος και κατεβαίνει στις εκλογές με το κεντροαριστερό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) έχοντας απέναντί του τον πρώην υπουργό Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας του Ερντογάν (ΑΚΡ) Μουράτ Κουρούμ. Η πολυπληθέστερη πόλη της Τουρκίας, στην οποία υπήρξε δήμαρχος και ο ίδιος ο Ερντογάν, θα κληθεί να εκλέξει τον επόμενο δημοτικό της άρχοντα στις 31 Μαρτίου.
Επίσης, η προσευχή της Παρασκευής θα διεξαχθεί ενώ εκκρεμεί προσφυγή στο τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας εναντίον της απόφασης Ερντογάν για τη μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τέμενος. Μετά την απόφαση του Τούρκου προέδρου τον Ιούλιο του 2020 ξεκίνησε ένα νομικό σπριντ από το ελληνικό δικηγορικό γραφείο Κτιστάκι για την κατάθεση προσφυγής εντός 60 ημερών από την έκδοση της προεδρικής απόφασης (ανάλογη προσφυγή έχει κατατεθεί και για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας). Οι προσφυγές κατατέθηκαν εμπρόθεσμα από οκτώ προσφεύγοντες που βρίσκονται εν αναμονή των αποφάσεων της τουρκικής δικαιοσύνης.