«Το ψυχιατρείο δεν χρησιμεύει για τη θεραπεία της αρρώστιας αλλά για την καταστροφή του ασθενούς». Φράνκο Μπαζάλια, Ιταλός καθηγητής ψυχιατρικής
Για όσους εξακολουθούν να ενδιαφέρονται για την αποασυλοποίηση, παραμένει σημείο αναφοράς το πείραμα της Τεργέστης, όταν έκλεισε το εκεί ψυχιατρικό ίδρυμα στο τέλος της δεκαετίας του 1970 χάρη στις προσπάθειες του Φ. Μπαζάλια να δημιουργήσει ένα εναλλακτικό, κοινοτικό, πλαίσιο ψυχιατρικής φροντίδας.
Στη χώρα μας, η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, που ξεκίνησε όταν διεθνοποιήθηκε το σκάνδαλο της Λέρου, όπου οι ψυχικά ασθενείς αντιμετωπίζονταν σαν επικίνδυνα θηλαστικά από κακοποιητές ζώων, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Όχι μόνο αυτό, αλλά το ποσοστό των ακούσιων νοσηλειών, που γίνονται με εισαγγελική εντολή, είναι υπερδιπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου, ξεπερνώντας στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη το 50%, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία. Δηλαδή, ένας στους δύο που νοσηλεύεται στο Δαφνί, στο Δρομοκαϊτειο ή σε ψυχιατρική κλινική γενικού νοσοκομείου βρίσκεται εκεί χωρίς τη θέλησή του.
Η παραβίαση της ελευθερίας ενός ψυχικά ασθενούς θέτει εκ των πραγμάτων σκληρά ηθικά διλήμματα και γι αυτό οι δημοκρατικές χώρες δίνουν διαφορετικές νομικές απαντήσεις. Πόσο μάλλον όταν η μεταφορά του πάσχοντος γίνεται με περιπολικό και χειροπέδες, σαν να πρόκειται για εγκληματία, όπως συνέβαινε στη χώρα μας για δεκαετίες.
Τον Μάιο του 2022 αποφασίστηκε, επιτέλους, η αλλαγή του σχετικού πλαισίου ώστε όταν κάποιος πρέπει να μετακινηθεί χωρίς τη συναίνεσή του, για να λάβει την αναγκαία θεραπεία, αυτό να γίνεται με όρους σεβασμού της αξιοπρέπειάς του. Τότε μάλιστα η κυβέρνηση προέβαλε ως σημαντικό βήμα προόδου αυτή την πρωτοβουλία.
Και πράγματι, θα ήταν τεκμήριο εκδημοκρατισμού και εκπολιτισμού, αν είχε υλοποιηθεί η αλλαγή που προέβλεπε τη δημιουργία ενός ψυχιατρικού ΕΚΑΒ, καθώς θα ανατίθετο η ευθύνη της μεταφοράς σε εξειδικευμένο ψυχιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό των Κοινοτικών Μονάδων Ψυχικής Υγείας, από ειδικά διαμορφωμένα οχήματα, υπό την εποπτεία του Αυτοτελούς Τμήματος Επιχειρήσεων Υγείας του Ε.Κ.Α.Β.
Από αγχωμένες επιστολές διαμαρτυρίας της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών (ΟΕΝΓΕ) και της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (ΕΨΕ) προς την ηγεσία του υπουργείου Υγείας προκύπτει ότι η διακήρυξη ποτέ δεν έγινε πράξη. Ακόμη χειρότερα, εξακολουθεί να ισχύει το απαράδεκτο παραδοσιακό πλαίσιο, η μεταφορά από αστυνομικούς, στην πιο προβληματική εκδοχή του, αφού εγκαταλείπουν τον ασθενή με το που περνούν την πόρτα του νοσοκομείου χωρίς να είναι βέβαιο ότι θα έχει την κατάλληλη υποδοχή.
Ο καθηγητής ψυχιατρικής στο ΑΠΘ και πρόεδρος της ΕΨΕ Β. Μποζίκας, καλεί, μέσω της ιστοσελίδας της «Κ», τον αρμόδιο για θέματα ψυχικής υγείας υφυπουργό Δ. Βαρτζόπουλο να αναθεωρήσει την τελευταία του εγκύκλιο λαμβάνοντας υπόψη τις ανησυχίες των ψυχιάτρων, παιδοψυχιάτρων, νοσοκομειακών γιατρών και νοσηλευτών.
Και εξηγεί ότι η απαραίτητη απεμπλοκή των ένστολων από τη διαδικασία της ακούσιας νοσηλείας δεν μπορεί να εξαντλείται κατά την «παράδοση» του ψυχικά ασθενούς, ακόμη και ανήλικου, σε έναν ανειδίκευτο νοσηλευτή.