Η κυριαρχία πλέον του Διαδικτύου σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας είναι τόσο έντονη, που ταυτόχρονα γίνεται επικίνδυνη σε πολλές περιπτώσεις. Πώς μπορεί κάποιος να ξεχωρίσει διαδικτυακές απάτες σε προϊόντα; Πώς μπορεί να βρει το δίκιο του, αφού πλήρωσε κάτι και δεν ήρθε ποτέ ή ήρθε λάθος; Ή, ακόμη πιο σημαντικό, πώς μπορεί να προστατευθεί από απειλές και πράξεις που έχουν ποινική διάσταση, όπως η απειλή για ξυλοδαρμό, και πώς μπορεί να καταλάβει αν το βίντεο που βλέπει είναι αληθινό ή προϊόν τεχνητής νοημοσύνης και τον παραπλανά;
Τα παραδείγματα τέτοιων περιπτώσεων είναι εκατοντάδες σε καθημερινή βάση, με τελευταία πιο ηχηρά την περίπτωση του youtuber που κακοποιούσε σε απευθείας σύνδεση άτομα με ειδικές ανάγκες. Το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης βρίσκεται στο τελικό στάδιο επεξεργασίας ενός σχεδίου νόμου, που το επόμενο διάστημα θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση, βάζοντας κανόνες στον αχανή κόσμο του Διαδικτύου.
Το νομοσχέδιο, συντασσόμενο με ευρωπαϊκές οδηγίες, στοχεύει στον έλεγχο διαδικτυακών πλατφορμών και μάλιστα των «πολύ μεγάλων», καθώς το μεγαλύτερο πρόβλημα παρατηρείται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις μηχανές αναζήτησης, οι οποίες πρωταγωνιστούν, άθελά τους, στη διάδοση παράνομου περιεχομένου και την πρόκληση ζημιών σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Μεταξύ άλλων, στη λίστα περιλαμβάνονται οι Alibaba Ali Express, Amazon Store, Apple AppStore, Booking.com, Google Search, Google Play, Google Maps, Google Shopping, Youtube, Instagram, Facebook, LinkedIn, TikTok, X (πρώην Twitter), Wikipedia, Pinterest – πλατφόρμες με τεράστια απήχηση που μπορούν εύκολα να γίνουν εργαλείο για επιτηδείους.
Το νομοθέτημα
Το σχέδιο νόμου θα βελτιώσει σημαντικά τους μηχανισμούς αφαίρεσης παράνομου περιεχομένου και θα δημιουργήσει ισχυρότερη δημόσια εποπτεία των διαδικτυακών πλατφορμών.
Ας δούμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:
1. Θα υπάρχουν στοχευμένα μέτρα αντιμετώπισης της διακίνησης παράνομων προϊόντων, υπηρεσιών ή περιεχομένου, καθώς θα υπάρχει μηχανισμός για την επισήμανση τέτοιου περιεχομένου από τους χρήστες. Διαφημίσεις, όπως «πάρε με μόλις… 10 ευρώ» προϊόντα πανάκριβα, θα θεωρούνται ύποπτες και ως εκ τούτου θα ελέγχονται.
Οι μεγάλες πλατφόρμες θα παρακολουθούνται με στόχο να προστατεύονται οι πολίτες από απάτες και ψευδή βίντεο και να αποτρέπεται η χρήση τους για διατύπωση απειλών ή άλλες έκνομες ενέργειες.
2. Θεσμοθετείται η υποχρέωση να υπάρχει «ιχνηλασιμότητα» στις διαδικτυακές αγορές, ώστε να διευκολύνεται ο εντοπισμός λαθών, παραλείψεων ή και παρανομιών. Η δικαιολογία πως η πλατφόρμα που παράγγειλες κάτι και το πλήρωσες δεν γνώριζε πως στο τάδε προϊόν δεν υπήρχε διαθεσιμότητα, παύει να αποτελεί μια εύκολη και χωρίς κυρώσεις δικαιολογία.
3. Περιορίζονται οι διαφημίσεις που διαμορφώνονται με βάση ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Για παράδειγμα, κάποιος ψάχνει κάτι που αφορά θέμα υγείας και τα cookies το πιάνουν και διαμορφώνουν το προφίλ του με βάση αυτό, κατακλύζοντάς τον με σχετικές διαφημίσεις. Αυτό θα περιοριστεί.
4. Θα μπορούν πλέον να παρεμβαίνουν δικαστικές ή διοικητικές αρχές για παράνομο περιεχόμενο. Δηλαδή, μόλις οι πάροχοι υπηρεσιών λάβουν τέτοια εντολή, οφείλουν να ενημερώνουν χωρίς καθυστέρηση τις αρμόδιες αρχές. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ έχει να κάνει με την τεχνητή νοημοσύνη. Ηδη κυκλοφορούν βίντεο, προϊόν τεχνολογίας, που δείχνουν πρόσωπα δημόσια ή μη να λένε ό,τι επιθυμεί ο κατασκευαστής του βίντεο. Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα βίντεο που έδειχνε τον Στέφανο Κασσελάκη σε εφηβική ηλικία να είναι σε rave party της εποχής, κάτι που ήταν καταφανώς ψέμα. Αυτό πλέον θα μπορεί να διωχθεί νομικά. Αλλο παράδειγμα είναι τα ψεύδη. Αν κάποιος συκοφαντήσει κάποιον δημοσίως, λέγοντας π.χ. πως είναι κλέφτης, θα μπορούν να κινηθούν οι Αρχές.
5. Τέλος, ξεχωριστή κατηγορία αποτελεί η υπόνοια ότι μέσω κάποιας πλατφόρμας, είτε με βίντεο είτε με άλλον τρόπο, υποκινείται βία, απειλή κατά της ζωής ή της ακεραιότητας κάποιου ανθρώπου, που είναι ποινικό αδίκημα. Πρόκειται για βίντεο που κυκλοφορούν κατά κόρον με απειλές για ξυλοδαρμούς και άλλες ποινικές πράξεις.
Η αντιμετώπιση όλων των παραπάνω θα γίνεται συνδυαστικά. Είτε ο πολίτης θα μπορεί να καταγγείλει στις ανεξάρτητες αρχές ότι κάποιος τον απειλεί ή έπεσε θύμα απάτης, είτε οι ανεξάρτητες αρχές από μόνες τους θα επισημαίνουν στις πλατφόρμες κακώς κείμενα, ώστε είτε να τα «κατεβάζουν» είτε, αν είναι πιο σοβαρά, να πηγαίνουν στις Αρχές.
Το ερώτημα είναι ποιες ακριβώς θα είναι αυτές οι Αρχές που θα έχουν την «εποπτεία» του Διαδικτύου. Το σχέδιο νόμου προβλέπει μια ομάδα εργασίας, αποτελούμενη από στελέχη προερχόμενα από την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, το υπουργείο Ανάπτυξης, τη Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, τον Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας και τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, που θα είναι οι φορείς οι οποίοι θα είναι αρμόδιοι για την καταπολέμηση της παραβατικότητας και της προστασίας των πολιτών στον αχανή κόσμο του Διαδικτύου. Παράλληλα σχεδιάζεται η δημιουργία μητρώου των εγκατεστημένων στην Ελλάδα παρόχων ενδιάμεσων υπηρεσιών και ο καθορισμός της διαδικασίας με τον οποίο θα λειτουργούν, ώστε να μπουν τάξη και κανόνες.