Σε ένα εστιατόριο στη γειτονιά Foggy Bottom της Ουάσιγκτον, ακριβώς απέναντι από την εστία του Πανεπιστημίου Τζορτζτάουν που φέρει το όνομα της Ζακλίν Μπουβιέ Κένεντι Ωνάση, ο Αμερικανός αναλυτής, και senior fellow για την Εθνική Ασφάλεια και τη Διεθνή Πολιτική στο think tank Center for American Progress, Αλαν Μακόφσκι λέει στην «Κ» πως οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις διανύουν τη χρυσή εποχή τους.
Ο ίδιος ξεκίνησε να εργάζεται στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ το 1983, καλύπτοντας την Ελλάδα και την Κύπρο στο Γραφείο των Πληροφοριών και Ερευνας – από τότε μέχρι σήμερα έχει γίνει μια στροφή 180 μοιρών στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, τονίζει στην «Κ».
Τη δεκαετία του ’80 οι ΗΠΑ έβλεπαν την Ελλάδα ως «πηγή μεγάλης ανησυχίας και πιθανού κινδύνου». Επί διακυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου ανησυχούσαν για μια πιθανή στροφή της χώρας προς τον κομμουνισμό. Τη δεκαετία του ’90 οι σχέσεις αρχίζουν να βελτιώνονται.
«Την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα οι ΗΠΑ θεωρούν την Ελλάδα έναν όχι τρομερά δυναμικό, αλλά σχετικά σταθερό σύμμαχο, δεν τη βλέπουν ως μια χώρα που τους ανησυχεί», σημειώνει ο Μακόφσκι.
Κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης η Ελλάδα αντιμετωπίζεται και πάλι ως πρόβλημα, μέχρι το 2019, όταν υπογράφεται η αναθεώρηση του παραρτήματος της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας, και τα πράγματα αρχίζουν να αλλάζουν σημαντικά. Και φθάνουμε στο σήμερα.
«Η πόρτα της Ελλάδας είναι ανοιχτή. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θέλει οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών να είναι όσο πιο στενές γίνεται». Από την πλευρά των ΗΠΑ στην τωρινή εγγύτητα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων έχει συμβάλει το γεγονός ότι ο Τούρκος πρόεδρος αντιμετωπίζεται πλέον ως πρόβλημα. «Η σημασία της Ελλάδας για τις ΗΠΑ αυξάνεται λόγω των προβλημάτων που έχουμε με την Τουρκία», διαπιστώνει ο Μακόφσκι, και είναι μια άποψη που μοιράζεται και ο αναλυτής, πρώην αξιωματούχος του αμερικανικού Πενταγώνου και νυν senior fellow στο think tank American Enterprise Institute στην αμερικανική πρωτεύουσα, Μάικλ Ρούμπιν.
«Η επιρροή που έχει η Τουρκία στην Ουάσιγκτον έχει μειωθεί σημαντικά – ακόμη και όσοι επίσημα ή ανεπίσημα συνηγορούν εδώ για την Τουρκία, το βρίσκουν όλο και πιο δύσκολο να δικαιολογούν τις κινήσεις του καθεστώτος», σημειώνει ο κ. Ρούμπιν. Οσον αφορά τη σημαντική αλλαγή, των τελευταίων περίπου τεσσάρων χρόνων, στο πώς η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει την Ελλάδα, ο ίδιος λέει ότι Ελληνοαμερικανοί λομπίστες, όπως ο Εντι Ζεμενίδης, εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης Hellenic American Leadership Council (HALC), βοήθησαν στο να δουν Αμερικανοί αξιωματούχοι ότι η εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ είναι καλύτερο να είναι συνδεδεμένη με δημοκρατικά καθεστώτα όπως της Ελλάδας και της Κύπρου.
Ο παράγων Τραμπ
Στην Ουάσιγκτον, ίχνη της προεκλογικής καμπάνιας του Ντόναλντ Τραμπ είναι διασκορπισμένα σε διάφορα σημεία της πόλης. Στους πάγκους των πλανόδιων πωλητών, που πουλάνε καπέλα απέναντι από το μνημείο του Ουάσιγκτον, στον εμβληματικό οβελίσκο που στέκεται ανάμεσα στο μνημείο του Λίνκολν και στο Καπιτώλιο, ή στα πωλητήρια duty free του αεροδρομίου Ντάλες, όπου μπορεί κανείς να βρει σοκολάτες γάλακτος με την αμερικανική σημαία και το πρόσωπο του 45ου Αμερικανού προέδρου. Για τον τωρινό πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δεν πωλούνται ούτε καπέλα στους δρόμους ούτε γλυκίσματα στο αεροδρόμιο. Πόσο πιθανό είναι η χρυσή περίοδος των ελληνοαμερικανικών σχέσεων που διανύουμε να μην επηρεαστεί από μια επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο;
Παρότι τονίζει ότι δεν μπορεί να προβλέψει τι εξωτερική πολιτική θα ακολουθήσει ο Τραμπ αν εκλεγεί ξανά πρόεδρος των ΗΠΑ, ο κ. Ρούμπιν δηλώνει πως σημασία έχει ότι το Κογκρέσο στηρίζει τη συμμαχία. «Οσον αφορά την αξία της σχέσης μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ, είναι μια σπάνια στιγμή δικομματικής συμφωνίας στο Κογκρέσο – αυτή η συμμαχία δεν θα πάει πουθενά, θα συνεχιστεί για δεκαετίες», σημειώνει στην «Κ».
Για τον κ. Μακόφσκι η επανεκλογή του Τραμπ θα είναι μια τραγική τροπή των γεγονότων. Πιστεύει όμως πως όσον αφορά τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις είναι πιθανό να μην αλλάξουν πολλά. «Ο Τραμπ έχει Ελληνοαμερικανούς φίλους – είναι κάτι που τον επηρεάζει», αναφέρει. «Συμπαθεί τον Ερντογάν προσωπικά, αλλά αυτό δεν τον είχε αποτρέψει από το να επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία όταν ήταν πρόεδρος», δηλώνει.
«Η σημασία της Ελλάδας για τις ΗΠΑ αυξάνεται λόγω των προβλημάτων που έχουμε με την Τουρκία», σύμφωνα με Αμερικανούς αναλυτές.
Οσον αφορά το τι κερδίζουν οι ΗΠΑ από τις στενές σχέσεις με την Ελλάδα, ο κ. Μακόφσκι αναφέρει πρώτα τη στρατηγική σημασία της χώρας, τονίζοντας ότι φέρνει σταθερότητα σε μια ασταθή περιοχή. Αλλά δεν μετράει μόνο η γεωγραφία. «Είναι και η αρχαία Ιστορία της – αλήθεια το πιστεύω», λέει στην «Κ». «Εχει μια βαρύτητα η χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία – εφόσον βέβαια ανταποκρίνεται σε αυτή την ιστορική κληρονομιά», σημειώνει.
Το ιστορικό κεφάλαιο
Η Ιστορία βρίσκεται στο επίκεντρο των παραγόντων που συμβάλλουν στην ευνοϊκή εικόνα την οποία έχουν οι Αμερικανοί πολίτες για την Ελλάδα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που έκανε η εταιρεία ερευνών Nanos τον Αύγουστο, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύει σήμερα αποκλειστικά η «Κ».
Σύμφωνα με τη δημοσκόπηση, στην οποία συμμετείχαν 1.269 Αμερικανοί άνω των 18 ετών, το 41% των συμμετεχόντων βλέπει την Ελλάδα πολύ ευνοϊκά, ενώ ένα επιπλέον 45% τη βλέπει αρκετά ευνοϊκά. Η αλλαγή είναι σημαντική αν συγκρίνει κανείς τα στοιχεία του 2023 με τα αντίστοιχα αποτελέσματα πριν από μία δεκαετία – το 2013 μόλις το 27% έβλεπε τη χώρα πολύ ευνοϊκά. Το 65% των ερωτηθέντων του 2023 απάντησε πως σκέφτεται να επισκεφθεί την Ελλάδα, σε σύγκριση με το 58% του 2013.
Αλλά τόσο τώρα όσο και πριν από δέκα χρόνια οι Αμερικανοί έβλεπαν και βλέπουν την Ελλάδα ως έναν τόπο ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς. Και στις δύο χρονικές στιγμές το 74% των ερωτηθέντων απάντησε πως θεωρεί τη χώρα έναν προορισμό φυσικού κάλλους, ενώ ακριβώς το ίδιο ποσοστό –78%– απάντησε πως τη θεωρεί μέρος με ενδιαφέρουσα Iστορία, το 2023 και το 2013.
Σύμφωνα με τον Νικ Νάνο, ιδρυτή και επικεφαλής επιστήμονα δεδομένων της εταιρείας Nanos, η οποία εδρεύει στον Καναδά, το ελληνικό brand όσον αφορά την Ιστορία και τη φυσική ομορφιά ήταν και παραμένει πολύ δυνατό. «Παρότι όμως ο κόσμος λέει ότι η ομορφιά είναι σημαντική, δεν είναι τόσο συνδεδεμένη με το σκορ που αφορά το πόσο ευνοϊκά οι Αμερικανοί βλέπουν τη χώρα εν γένει», λέει ο κ. Νάνος στην «Κ», σε μια συνέντευξη που έλαβε χώρα στο ξενοδοχείο Willard Intercontinental στην Ουάσιγκτον, λίγα λεπτά μετά τη λήξη του 5ου Φόρουμ για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο, το οποίο διοργάνωσε η αγγλόφωνη έκδοση της «Κ» σε συνεργασία με το Delphi Economic Forum και το HALC νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.
«Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να παρουσιαστεί ως ένας προορισμός αντίστοιχος της Καλιφόρνιας· να διαφοροποιήσει το brand της», εξηγεί ο Νικ Νάνος.
«Θα πρέπει το ελληνικό brand να το δουν όχι μόνον ως τουριστικό προορισμό, αλλά και ως μέρος για επενδύσεις, και για να ζήσεις», αναφέρει. «Θα είναι δύσκολο να αλλάξει αυτή η αντίληψη, εκτός αν υπάρχει συντεταγμένη στρατηγική – όταν έχεις την προσοχή τους λόγω τουρισμού, είναι ευκαιρία να μιλήσεις για την Ελλάδα ως οικονομικό εταίρο ή εταίρο ασφάλειας, η Ελλάδα δεν έχει μόνο ήλιο», δηλώνει.
Παρότι οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις σε επίπεδο κυβερνήσεων βρίσκονται στην καλύτερη στιγμή τους εδώ και δεκαετίες, μόλις το 43% των συμμετεχόντων στην έρευνα απάντησε πως βλέπει πολύ ευνοϊκά τη χώρα ως σύμμαχο των ΗΠΑ στο NATO. Είναι μια σημαντική βελτίωση βέβαια, λέει ο κ. Νάνος, καθώς το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 35% το 2013. Ταυτόχρονα, το 42% απάντησε το 2023 ότι βλέπει την Ελλάδα ως έναν πολύ ασφαλή προορισμό, σε αντίθεση με το 34% το 2013.
Επενδύσεις
Στο κομμάτι των επενδύσεων τα πράγματα ακόμη κινούνται πολύ αργά. Μόλις το 17% είναι πολύ θετικό όσον αφορά επένδυση σε ελληνική εταιρεία, μια μείωση από το 19% του 2013, αλλά βλέπουμε σημαντική μείωση τώρα σε όσους ήταν αρνητικοί σε μια τέτοια επένδυση (36% το 2013, 24% το 2023).
«Πολλοί άνθρωποι είναι ακόμη αβέβαιοι για την Ελλάδα», τονίζει ο κ. Νάνος, συμπληρώνοντας όμως πόσο σημαντικό είναι ότι υπάρχουν βελτιώσεις στις αντιλήψεις. «Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να παρουσιαστεί ως ένας προορισμός αντίστοιχος της Καλιφόρνιας – όχι μόνο ένα όμορφο μέρος να επισκεφθείς, αλλά ένα μέρος με δυνατό τεχνολογικό τομέα, με αγροτικό τομέα. Η Ελλάδα πρέπει να διαφοροποιήσει το brand της πέραν της βασικής της δύναμης», εξηγεί.
Οσον αφορά τη στρατηγική θέση της, σημειώνει, θα είναι καλό η Ελλάδα να θυμίσει στους Αμερικανούς πολίτες αυτό που η αμερικανική κυβέρνηση γνωρίζει ήδη. «Με όσα συμβαίνουν τώρα στην Ανατολική Μεσόγειο», τονίζει, «είναι κρίσιμο για τη φήμη της Ελλάδας να υπενθυμίσει στους Αμερικανούς ότι δεν είναι απλώς ένας σύμμαχος στο NATO». «Είναι», λέει στην «Κ» ο κ. Νάνος, «ένας πολύ σταθερός και φερέγγυος σύμμαχος στο NATO».