Από το 2006, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει κρίνει ότι ο νόμος 3068/2002 για τη συμμόρφωση της ελληνικής διοίκησης στις δικαστικές αποφάσεις των ελληνικών διοικητικών δικαστηρίων είναι αναποτελεσματικός (απόφαση Μπέκα – Κουλοχέρη). Την κρίση αυτή επανέλαβε σε είκοσι μία μεταγενέστερες αποφάσεις του (όλες καταδικαστικές για την Ελλάδα). Κατόπιν τούτων, κατά παρέκκλιση του γενικού δικονομικού κανόνα (εξάντληση εθνικών ενδίκων μέσων), όσοι θέλουν να παραπονεθούν για μη συμμόρφωση της ελληνικής διοίκησης, δεν είναι υποχρεωμένοι να απευθυνθούν προηγουμένως στα τριμελή συμβούλια συμμόρφωσης του νόμου 3068/2002, διότι, κατά την κρίση του Στρασβούργου, δεν έχουν πιθανότητες επιτυχίας, αλλά δύνανται να προσφύγουν απευθείας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Περαιτέρω, από το 2006, οπότε πρωτοδιαπιστώθηκε η αναποτελεσματικότητα του νόμου 3068/2002 έως σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται υπό αυξημένη επιτήρηση ενώπιον της επιτροπής υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η τελευταία είναι ρητά επιφορτισμένη από την ευρωπαϊκή σύμβαση να επιτηρεί τα συμβαλλόμενα κράτη προκειμένου να εκτελούν τις καταδικαστικές εις βάρος τους αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Με άλλα λόγια, επειδή ο νόμος 3068/2002 δεν μπορεί να επιβάλει το αυτονόητο στην ελληνική διοίκηση, δηλαδή τη συμμόρφωσή της στις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, των διοικητικών εφετείων και πρωτοδικείων, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επανειλημμένως διαπιστώνει παραβιάσεις επί του ζητήματος και, ακολούθως, η χώρα είναι υπόλογη ενώπιον της επιτροπής υπουργών επειδή δεν εκτελεί τις εις βάρος της καταδικαστικές αποφάσεις αναφορικά με το ίδιο ζήτημα, δηλαδή, επειδή δεν τροποποιεί τον νόμο 3068/2002. Πρόκειται για την τέλεια εκκρεμότητα.
Από το 2006, οπότε πρωτοδιαπιστώθηκε η αναποτελεσματικότητα του νόμου 3068/2002 έως σήμερα, η Ελλάδα βρίσκεται υπό αυξημένη επιτήρηση ενώπιον της επιτροπής υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Προτάσεις για το πώς μπορεί να καταστεί αποτελεσματικός ο νόμος 3068/2002 υπάρχουν σοβαρές. Δεν είναι αρμοδιότητά μου να τις παρουσιάσω. Αξίζει, ωστόσο, να δει κανείς πώς προέκυψε ο νόμος αυτός το μακρινό 2002. Είναι γνωστό ότι μέχρι και τη δεκαετία του 1990, ίσχυε το ακατάσχετο του ελληνικού Δημοσίου: οι επιδικασθείσες αστικές αξιώσεις εις βάρος του Δημοσίου δεν ικανοποιούνταν, παρά μόνον αν και όταν αποφάσιζε το ίδιο το Δημόσιο να τις ικανοποιήσει. Το προνόμιο αυτό ανατράπηκε μετά την επικύρωση από την Ελλάδα του Διεθνούς Συμφώνου Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων του ΟΗΕ (Μον. Πρωτ. Θήβας 360/1998). Αμέσως μετά, τόσο το κατασχετό εις βάρος του ελληνικού Δημοσίου όσο και η υποχρέωση συμμόρφωσης της ελληνικής διοίκησης στις ελληνικές δικαστικές αποφάσεις πανηγυρικά κατοχυρώθηκαν (για πρώτη φορά) στο Σύνταγμα του 2001 (άρθρα 94 παρ. 4 και 95 παρ. 5 αντίστοιχα). Τότε ήταν που προέκυψε η ανάγκη ψήφισης ενός εκτελεστικού του Συντάγματος νόμου. Ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης, καθηγητής Μιχ. Σταθόπουλος, συγκρότησε ομάδα εργασίας, υπό τον αείμνηστο καθηγητή Επαμ. Σπηλιωτόπουλο, η οποία και παρέδωσε ένα άρτιο σχέδιο νόμου: προέβλεπε την πειθαρχική δίωξη όσων δημοσίων υπαλλήλων δυστροπούσαν στη συμμόρφωση και στην αποτελεσματική υποκατάσταση της ελληνικής διοίκησης από σύμβουλο της Επικρατείας για να εκδοθεί η αναγκαία διοικητική πράξη που θα αποκαθιστούσε τη νομιμότητα. Δυστυχώς, ο υπουργός Δικαιοσύνης, που διαδέχθηκε απρόσμενα τον κ. Σταθόπουλο, παραμέρισε το σχέδιο αυτό και προώθησε ένα διαφορετικό σχέδιο, αυτό δηλαδή που αποτελεί τον προβληματικό σήμερα νόμο 3068/2002. Ηδη, πριν από την ψήφισή του, τόσο η διοικητική ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (5/2002) όσο και η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Ιούλιος 2002) και η επιστημονική επιτροπή της Βουλής (Οκτώβριος 2002) είχαν επισημάνει τις (σοβαρές) νομοτεχνικές ατέλειες του σχεδίου νόμου. Δεν εισακούστηκαν οι επαΐοντες.
*Ο κ. Γιάννης Κτιστάκις είναι δικαστής στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.