«Συνάδελφοι καθίστε να ξεκινήσουμε, το διάλειμμα τελείωσε». H ατμόσφαιρα στο μεγάλο αμφιθέατρο του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, το πρωινό μιας βροχερής Δευτέρας του Φεβρουαρίου, θυμίζει πανεπιστημιακή διάλεξη.
Δύο περίπου μήνες πριν την επίσημη έναρξη της αντιπυρικής περιόδου, 200 περίπου ανώτεροι αξιωματούχοι της Πυροσβεστικής από όλη την Ελλάδα, μαζί με 25 στελέχη από δασικές υπηρεσίες από διάφορα σημεία της επικράτειας, παρακολουθούν την πρώτη ημέρα ενός τριήμερου εκπαιδευτικού σεμιναρίου στο οποίο εισηγητές είναι δασολόγοι και ανώτερα στελέχη της Πυροσβεστικής. Θέμα οι δασικές πυρκαγιές και τα νέα δεδομένα που δημιουργούν τα τελευταία χρόνια.
Πρόκειται για την τρίτη κατά σειρά επιμόρφωση από τις τέσσερις συνολικά που διοργανώνει το υπουργείο και τις οποίες θα παρακολουθήσουν τουλάχιστον 900 στελέχη του πυροσβεστικού σώματος, αλλά και δασάρχες. Αφορμή για τη διοργάνωση η οποία γίνεται σε τέτοια κλίμακα για πρώτη φορά εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια, αποτέλεσε ο τραγικός απολογισμός της περσινής χρονιάς, περίπου 1.700.000 στρέμματα καμένων δασικών εκτάσεων, που έδωσε στη χώρα μας τη θλιβερή πρωτιά μεταξύ 20 μεσογειακών χωρών.
Η αντιπύραρχος Μαρία Ελένη Φωτοπούλου, διευθύντρια εκπαίδευσης του Αρχηγείου της Πυροσβεστικής, μας λέει πως «οι ανώτεροι αξιωματικοί που βρίσκονται εδώ θα εκπαιδεύσουν στη συνέχεια τους πυροσβέστες και τους εθελοντές του σώματος στις περιοχές τους. Οι ίδιοι, θα ενημερώσουν επίσης το προσωπικό κρίσιμων υπηρεσιών – ΕΛΑΣ, ΟΤΑ, νοσοκομεία, ΕΚΑΒ κ.τ.λ. Οι παραπάνω συνεργασίες χρειάζονται ανάπτυξη και οργάνωση».
Τι αλλάζει λοιπόν στον τρόπο πρόληψης και καταστολής των πυρκαγιών ; Καταρχάς αναβαθμίζεται η εμπλοκή των δασικών υπηρεσιών, οι οποίες θα συνεργάζονται πιο στενά με τους πυροσβέστες. Οπως ανέφερε χαρακτηριστικά στη διάρκεια του σεμιναρίου ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης Βασίλης Κικίλιας «στο νέο δόγμα του Πυροσβεστικού Σώματος δεν θα νοείται αντιμετώπιση δασικής πυρκαγιάς χωρίς τους δασάρχες, παρόντες».
Επίσης, θα πραγματοποιηθούν πριν από την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου στο τέλος Μαρτίου ασκήσεις στο πεδίο με την εμπλοκή των σωμάτων ασφαλείας, των ΟΤΑ, της ΔΕΔΔΗΕ και του ΑΔΜΗΕ, ενώ πλέον, με νόμο επιτρέπεται οι δύο τελευταίοι να κάνουν αντιπυρικές ζώνες δίπλα στα δίκτυα υψηλής τάσης, σε δασικές περιοχές που θεωρούνται ότι είναι λίαν επικίνδυνες για mega πυρκαγιές, και περιμετρικά των στρατοπέδων.
«Η κινητοποίηση σε μια πυρκαγιά πρέπει να είναι από την αρχή μεγάλη. Κι ας μην έχουμε αμέσως την πλήρη εικόνα από το πεδίο κι ας ανακαλούνται δυνάμεις καθ’ οδόν. Το να επιστρέφουμε στη βάση χωρίς να έχει χρειαστεί να δράσουμε, δεν μας πειράζει» λέει χαρακτηριστικά, ο αρχηγός της Πυροσβεστικής, Θεόδωρος Βάγιας, συμπληρώνοντας πως «οι πυρκαγιές πρέπει να αντιμετωπίζονται στη γέννηση τους για να μη δεσμεύουμε στη συνέχεια πολλαπλάσιες δυνάμεις».
Προσθέτει άμεσα πρέπει να επικαιροποιηθούν τα αντιπυρικά σχέδια για κάθε περιοχή. «Χρειάζονται αλλαγές με ουσία, μη φοβηθείτε να κάνετε αλλαγές. Θα πρέπει στα νέα σχέδια να ληφθούν υπόψιν και οι χάρτες με τις καμένες περιοχές» λέει απευθυνόμενος σε δασάρχες και στελέχη της πυροσβεστικής.
«Ειδικά η Αττική είναι απόλυτη προτεραιότητα μας. Πλέον δεν μπορεί να αντέξει άλλο σοβαρό πλήγμα», σημειώνει από την πλευρά του ο Αναπληρωτής Προϊστάμενος της Γενικής Διεύθυνσης Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος, Ευάγγελος Γκουντούφας, προσθέτοντας πως «φέτος, έχουμε επισκεφτεί όλες τις επικίνδυνες περιοχές προσπαθώντας να κάνουμε έργα πρόληψης, ό,τι απαιτείται για να μη ζήσουμε ό,τι ζήσαμε τις προηγούμενες χρονιές».
Μοιράζονται τη γνώση με τους νεότερους
Στο πλαίσιο του σεμιναρίου, οι παλαιότεροι δασολόγοι μοιράζονται τη γνώση τους με τους νεότερους στο ακροατήριο.
Ο πολύ έμπειρος δασολόγος Γαβριήλ Ξανθόπουλος, διευθυντής του «Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων» του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ και μέλος της «Ανεξάρτητης Επιτροπής για τη διερεύνηση των αιτιών των πυρκαγιών», εξιστορεί όλες τις σημαντικές αλλά και τις πιο μικρές πυρκαγιές που συνέβησαν στη χώρα τα τελευταία 20 χρόνια. Θυμάται με ακρίβεια τις αιτίες που τις προκάλεσαν, τον τρόπο που κινήθηκαν οι φλόγες και πώς αντιμετωπίστηκαν. Επισημαίνει τα μαθήματα για το μελλοντική δράση από αυτά τα συμβάντα ενώ εξηγεί τη σημασία της σωστής ανάγνωσης των μετεωρολογικών προβλέψεων και τις συνθήκες που οδηγούν σε ακραίες πυρκαγιές.
Αναφέρεται στην πολύπαθη Πεντέλη, η οποία κάηκε διαδοχικά το 1995, το 1998, το 2000, το 2001, το 2007, το 2009 και το 2022- τρεις φορές ολοσχερώς. «Το 1995 η πυρκαγιά ξεκίνησε από το εκκλησάκι του Αγίου Πέτρου, “έφυγε” προς τα κάτω και μετά αναπτύχθηκε στα πλάγια καίγοντας 55.000 στρέμματα. Το 1998, κινήθηκε με τον ίδιο τρόπο, κάηκαν τότε 65.000 στρέμματα. Πρέπει να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε αποτελεσματικά τις πυρκαγιές που προκαλούν τα μελτέμια. “Θα έχω ευκαιρίες σε μια τέτοια πυρκαγιά;” θα αναρωτηθείτε. Θα έχω, αν την κρατήσω “στενή” και τη σταματήσω εκεί όπου έχω αγροτική βλάστηση. Πρέπει να ψάχνουμε τα διάκενα, να μην τρέχουμε να αντιμετωπίσουμε την πυρκαγιά στη “φτέρνα” της».
Σε αυτό το σημείο, υπογραμμίζει πως κάθε δέντρο και είδος βλάστησης καίγεται με διαφορετική συχνότητα και διαφορετικό τρόπο. Στην κεντρική οθόνη προβάλλεται μια διαφάνεια η οποία δείχνει το ποσοστό βλάστησης που καίγεται κατά μέσο όρο, κάθε χρόνο στην Ελλάδα, ανά είδος.
Οπως τονίζει ο κ. Ξανθόπουλος μιλώντας στην «Κ»: «οχήματα και αεροπλάνα δεν αρκούν από μόνα τους, όσα κι αν αποκτήσουμε, όσα χρήματα κι αν ξοδέψουμε. Τη φωτιά πρέπει να την αντιμετωπίζουμε σαν σε ανταρτοπόλεμο και όχι σαν μάχη σώμα με σώμα. Κάποτε έχει το πάνω χέρι, και κάποτε εμείς».
Τα προβλήματα με τη ματιά πυροσβεστών
Στη διάρκεια του διαλείμματος, έξω από το αμφιθέατρο, στελέχη της Πυροσβεστικής από διάφορα μέρη της Ελλάδας ανταλάσσουν απόψεις ενόψει της αντιπυρικής περιόδου, ενώ δεν κρύβουν την ελπίδα τους φέτος να «έχουμε μια καλή χρονιά στο θέμα των πυρκαγιών».
Ο Δημήτρης Δρυγιαννάκης, υποδιοικητής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Ρεθύμνου, αναφέρει πως εκτός από την αμέλεια των ανθρώπων (βλ. φωτιές που προκαλούνται από μπάρμπεκιου στη φύση ή εργασίες όπως το κάψιμο χόρτων), πρόβλημα αποτελεί και η μείωση του αγροτικού πληθυσμού, ο οποίος μισό αιώνα πριν ήταν το 45% του συνόλου και σήμερα μετά βίας φτάνει το 20%. «Κάποτε, τη βιομάζα διαχειρίζονταν οι κάτοικοι της υπαίθρου και μετατρεπόταν από καύσιμη ύλη μέχρι τροφή για τα ζώα. Σήμερα, μεγάλο μέρος της καύσιμης ύλης μένει αδιαχείριστο», σημειώνει ο κ. Δρυγιαννάκης, προσθέτοντας πως συχνά η Πυροσβεστική επικεντρώνεται στην προστασία περιουσιών και ανθρώπων, με αποτέλεσμα να μην αντιμετωπίζει τη φωτιά συνολικά, ως ένα εξελισσόμενο φαινόμενο.
Τον απολογισμό του από το πεδίο κάνει και ο Γιάννης Κουινέλης, Αντιπύραρχος, Τμηματάρχης στο Τμήμα Επιχειρήσεων Αεροσπυρόσβεσης και Εναέριας Επιτήρησης της Διεύθυνσης Δασοπυρόσβεσης του Πυροσβεστικού Σώματος.
«Πέρυσι, μια χρονιά εξαιρετικά δύσκολη, συμμετείχα επιχειρησιακά στην πυρκαγιά της Δαδιάς. Η συνολική επιχείρηση ήταν μια τεράστια εμπειρία για όλους. Η Δαδιά αποτελεί ένα case study μέσα από το οποίο επιδιώκονται μαθήματα και ενσωμάτωση πρακτικών που μπορούν να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα μας. Το μεγαλύτερο μέρος της πυρκαγιάς από ένα χρονικό σημείο και έπειτα εξελίχθηκε ως backfire -πυρκαγιά ουράς αντίθετη με τη διεύθυνση του ανέμου- με πάρα πολλές διαφορετικές εστίες. Τόσο η Πυροσβεστική όσο και όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς δεν έχουν αντιμετωπίσει ξανά πυρκαγιά 900.000 στρεμμάτων, η οποία θεωρείται μια απο τις μεγαλύτερες που έχουν καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη».
Ο κ. Κουινέλης είναι από τα στελέχη της Πυροσβεστικής που συμμετέχουν στα τριήμερα σεμινάρια και ως εκπαιδευτές. Εκτός των θεμάτων που αφορούν στην αεροπυρόσβεση, ο ίδιος μιλάει στους συναδέλφους του για τις νεοεφαρμόσιμες στη χώρα μας και εξαιρετικά χρήσιμες, όπως τις αποκαλεί, τεχνικές του αντιπύρ και της κατάκαυσης που εφαρμόζονται από τις Ειδικές Μονάδες Δασικών Επιχειρήσεων. Οπως εξηγεί, είναι αποτελεσματικές σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και συνθήκες. «H πυρκαγιά είναι πρωτίστως θέμα χρόνου. Ολα συμβαίνουν ραγδαία και γι’ αυτό πρέπει να είναι άμεσες και οι αποφάσεις που πρέπει να πάρεις. Για αυτόν τον λόγο η εκπαίδευση και η συνεχής βελτίωση της τυποποίησης των ενεργειών μας έχει ως αντικειμενικό στόχο τη δραστική μείωση αυτού του παράγοντα, του χρόνου».