Πέρυσι το καλοκαίρι μια 31χρονη ήθελε να ταξιδέψει από τη Μύκονο στην Πάτμο. Ο μόνος τρόπος ήταν να γυρίσει στην Αθήνα και είτε να πάρει το πλοίο της γραμμής από τον Πειραιά, το οποίο κάνει περίπου 8,5 ώρες για να φτάσει στην Πάτμο, είτε να πετάξει από την Αθήνα προς κάποιο άλλο νησί των ∆ωδεκανήσων, όπως η Κως ή η Λέρος, και να πάρει πλοίο από εκεί, πλάνο που δυνητικά μπορεί να συμπεριελάμβανε και μία διανυκτέρευση στην Αθήνα ή στο ενδιάμεσο νησί. Η 31χρονη, που για λόγους ανωνυμίας θα αποκαλέσουμε Κυβέλη, επέλεξε μια άλλη λύση. Πέταξε κατευθείαν από το νησί των Ανέμων στο νησί της Αποκάλυψης.
«Με ελικόπτερο», λέει στην «Κ», «είναι 20 λεπτά». Το κόστος βέβαια πολύ πιο υψηλό. «Αλλά είναι πάρα πολύ χρήσιμο για κάποιες διαδρομές, πετάς πολύ άνετα, και, κυρίως, κερδίζεις πολύ χρόνο – για να πας Αντίπαρο ή Κουφονήσια θέλεις 6 ώρες με το πλοίο, με το ελικόπτερο είναι μισή ώρα. Ακόμα και για Μύκονο, ένα ταξίδι που κανονικά είναι 4 ώρες, από… πόρτα σε πόρτα το κάνεις σε λιγότερο από μία ώρα», δηλώνει η ίδια. Μες στον χρόνο, πλέον κάνει μέχρι και 10 ιδιωτικές πτήσεις, ναυλώνοντας κυρίως ελικόπτερα, αλλά, όποτε μπορεί, και ιδιωτικό αεροσκάφος. «Δουλεύω για να πετάω private», σημειώνει, «τόσο πολύ το προτιμώ».
Σύμφωνα με έρευνα της Greenpeace, η οποία δημοσιεύθηκε πέρυσι τον Μάρτιο, το 2022 η Ελλάδα ήταν η 6η χώρα στην Ευρωπαϊκή Ενωση με τις περισσότερες πτήσεις ιδιωτικών αεροσκαφών, σημειώνοντας αύξηση 66% από το 2021.
Το 2023, στα ελληνικά αεροδρόμια έγιναν συνολικά 19.751 πτήσεις αεροταξί, πτήσεις δηλαδή που γίνονται για λόγους αναψυχής, με αεροσκάφη που μπορεί κάποιος να ναυλώσει, σύμφωνα με την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. Στον συγκεκριμένο αριθμό δεν συμπεριλαμβάνονται οι ιδιωτικές πτήσεις εσωτερικού, που πραγματοποιεί κανείς με το δικό του αεροσκάφος, οι οποίες το 2023 ανήλθαν σε 4.963, με βάση τα στοιχεία της Υπηρεσίας.
Ταυτόχρονα, 13 ελληνικές αεροπορικές εταιρείες έχουν πλέον άδεια εκμετάλλευσης της Κατηγορίας Β, που δίνεται σε επιχειρήσεις οι οποίες εκμεταλλεύονται εμπορικά αεροσκάφη κάτω των 20 θέσεων – 7 εξ αυτών έλαβαν την άδεια από το 2018 και μετά. Διεθνείς εκτιμήσεις θέλουν την αγορά των ιδιωτικών αεροσκαφών να φτάνει τα 29,3 δισ. δολάρια μέχρι το 2029, μια αύξηση 13,9% από εκεί που βρίσκεται σήμερα. Είναι ένας κλάδος που, απ’ ό,τι φαίνεται, ανθεί όχι μόνο παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα.
Ο καταλύτης
Τη δεκαετία του 1980, τα ελικόπτερα χρησιμοποιούνταν κυρίως για αγροτικές δουλειές – «ψέκαζαν για κουνούπια τις ελιές», λέει στην «Κ» ο Ντούλης Καραφίλ, διευθυντής της εταιρείας Air Business International, η οποία το 2017 δημιούργησε το Greek Air Taxi Network, το οποίο ο κ. Καραφίλ παρομοιάζει με «κάτι σαν TaxiBeat για ελικόπτερα και αεροπλάνα». «Με το μπουμ του χρηματιστηρίου ήρθε το ελικόπτερο στην Ελλάδα σαν χαϊλίκι», τονίζει, συμπληρώνοντας πως υπήρχε μια εποχή που ο κάθε «επώνυμος» Ελληνας ήθελε να πηγαίνει στο Nammos της Μυκόνου με ελικόπτερο. «Παλιά είχαμε ένα 13θέσιο ελικόπτερο αλλά έπεσε η αγορά και το δώσαμε», σημειώνει. Στη συνέχεια όμως ήρθε η πανδημία.
«Κατά τα χρόνια του κορωνοϊού, και σε αντίθεση με τις εταιρείες αερογραμμής στις οποίες σημειώθηκε σημαντική μείωση πτήσεων, η εταιρεία παρατήρησε αύξηση των ιδιωτικών πτήσεων, η οποία συνεχίζεται έως και σήμερα», δηλώνει στην «Κ» η Χαρά Χανιαδάκη, εκπρόσωπος του τμήματος charter της εταιρείας ifly, τονίζοντας πως από το 2019 μέχρι σήμερα έχουν δει 35% αύξηση στη ζήτηση, τόσο όσον αφορά τα ελικόπτερα όσο και τα τζετ.
Αντίστοιχη αύξηση στη ζήτηση παρατήρησε και ο Κωνσταντίνος Πηλιόπουλος, COO της Ariston Group, που έχει την αντιπροσωπεία του Aviation Factory στην Ελλάδα, δρώντας ως μεσάζων μεταξύ των πελατών και των αεροπορικών εταιρειών για ταξίδια με τζετ και ελικόπτερα. «Αν συγκρίνουμε το 2019 με το 2022 τουλάχιστον, γιατί ήταν η πρώτη χρονιά μετά τον κορωνοϊό και όλοι ήθελαν να ξοδέψουν, είμαστε σίγουρα 30% πάνω», δηλώνει. Πρώτον, δεν υπήρχαν αρκετά δρομολόγια για κάποιες διαδρομές. Και δεύτερον, όσοι είχαν την οικονομική δυνατότητα προτιμούσαν να πληρώσουν περισσότερο προκειμένου να μην μπουν σε ένα αεροπλάνο με άλλα 100 άτομα.
Η πανδημία απογείωσε τις εταιρείες ιδιωτικών αερομεταφορών. Αφενός γιατί υπήρξε μείωση των τακτικών δρομολογίων και αφετέρου επειδή όσοι είχαν την οικονομική δυνατότητα προτιμούσαν να αποφύγουν ένα αεροπλάνο με 100 συνεπιβάτες.
Η ζήτηση για τη μετακίνηση με ελικόπτερο, την οποία πολλοί ειδικοί της αγοράς αποκαλούν την απόλυτη πολυτέλεια καθώς ένα ελικόπτερο δεν χρειάζεται να το πάρεις από το αεροδρόμιο αλλά από κάποιο πιο κοντινό ελικοδρόμιο, αυξήθηκε κατά 70% από το 2019, λέει στην «Κ» η Αναστασία Ασλανίδου, υπεύθυνη πωλήσεων στην Airpower Aviation. Τα ελικόπτερα είναι πιο ευέλικτα ως προς τις ώρες αναχώρησης και προσγείωσης γιατί δεν χρειάζονται slots για να προσγειωθούν σε ένα αεροδρόμιο, όπως γίνεται με τα αεροπλάνα ανεξαρτήτως μεγέθους, εξηγεί η ίδια. «Οταν ένας πελάτης ζητάει μια πτήση από Αθήνα προς Μύκονο, τα τελευταία χρόνια αποφεύγει το ιδιωτικό αεροπλάνο γιατί το αεροδρόμιο της Μυκόνου έχει συγκεκριμένο κόστος για να προσγειωθείς εκεί, ενώ ας πούμε εμείς έχουμε δικό μας ελικοδρόμιο στη Μύκονο, το ελικόπτερο συμφέρει πιο πολύ για τον πελάτη», τονίζει. Το κόστος για τα αεροπλάνα, σύμφωνα με τον κ. Πηλιόπουλο της Ariston Group, είναι 2.500 ευρώ συν ΦΠΑ ανά σκέλος πτήσης, και ισχύει στα αεροδρόμια της Μυκόνου και της Κέρκυρας.
«Υπάρχει αύξηση και την είδαμε πάρα πολύ και στην πανδημία», αναφέρει στην «Κ» στέλεχος της Fraport στην Ελλάδα, εξηγώντας πως σε αεροδρόμια που υπάρχει πολύ μεγάλη κίνηση, όπως τα δύο προαναφερθέντα, τα αεροσκάφη πρέπει όχι απλώς να έχουν slot προσγείωσης αλλά και να φύγουν μετά 45 λεπτά, λόγω περιορισμένης χωρητικότητας.
«Αφήνουν κόσμο και πηγαίνουν πολλές φορές για διανυκτέρευση στην Τουρκία ή στα Σκόπια», δηλώνει ο Κώστας Κρυστάλλης, διευθύνων σύμβουλος της Proton Air Services, η οποία αντιπροσωπεύει ξένες αεροπορικές εταιρείες, με έμφαση στα ιδιωτικά αεροσκάφη. Πέρυσι και πρόπερσι το καλοκαίρι, υπήρχε έντονο πρόβλημα όσον αφορά τη «διανυκτέρευση» τέτοιων αεροσκαφών, σημειώνει. «Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ιδιωτικά αεροδρόμια να απορροφούν αυτά τα αεροσκάφη όπως συμβαίνει στη Γαλλία – εδώ έχουμε και άλλες δυσκολίες, κάποια αεροδρόμια δεν έχουν καύσιμα», τονίζει. Παρ’ όλα αυτά, ο τομέας ανθεί. Η Proton Air Services, τα κεντρικά της οποίας βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη αλλά πλέον έχει γραφεία και σε Αθήνα, Μύκονο, Σαντορίνη, Ηράκλειο, Ακτιο, Πάρο, και Κέρκυρα, αναμένει το 2024 να σημειωθεί αύξηση στη ζήτηση μεγαλύτερη του 7% σε σχέση με πέρυσι.
Η διάθεση για ιδιωτικές μετακινήσεις ήταν τόσο έντονη τα τελευταία χρόνια, που ο Βασίλης Μπρίνιας αποφάσισε να ξεκινήσει μια startup σχετική με τον τομέα. «Η Fly Luxurious», την οποία ίδρυσε με τους συνεταίρους του το 2021, «ασχολείται με ενοικιάσεις ελικοπτέρων και αεροσκαφών – δεν έχουμε δικό μας στόλο, απλά κάνουμε την έρευνα αγοράς για τους πελάτες που μας στέλνουν αιτήματα». Οπως και οι υπόλοιποι ειδικοί της αγοράς, έτσι και ο κ. Μπρίνιας, λέει στην «Κ» πως παρότι τα περισσότερα αιτήματα είναι για εγχώριες πτήσεις, και αφορούν τη διευρυμένη καλοκαιρινή σεζόν Μαΐου – Οκτωβρίου, με κορύφωση από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο, οι πελάτες προέρχονται κατά βάση από το εξωτερικό.
Οι πελάτες
«Tο 95% των επιβατών πτήσεων είναι ξένοι», αναφέρει στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Ζούλιας, διευθυντής της Zela Jet, θυγατρικής της Zela Aviation που δημιούργησε το 2021 ο Ελληνοκύπριος επιχειρηματίας Ανδρέας Χριστοδουλίδης, λόγω της αύξησης της ζήτησης για ιδιωτικές μετακινήσεις στην Ελλάδα. Οι πελάτες τους, τονίζει ο κ. Ζούλιας, είναι κυρίως Αμερικανοί, ενώ έχουν επίσης και πολλούς Αυστραλούς και Αραβες. Το ίδιο υποστηρίζει και η κ. Χανιαδάκη της ifly, τονίζοντας όμως πως σημειώνεται αυξημένη ζήτηση και από πολίτες χωρών της Ε.Ε. (Γερμανούς, Γάλλους, Ελβετούς, Αυστριακούς), καθώς και από Βρετανούς.
Σιγά σιγά επιστρέφουν στη χώρα και οι Ινδοί και οι Κινέζοι, οι οποίοι είχαν σταματήσει να έρχονται λόγω πανδημίας, αναφέρει ο κ. Καραφίλ. Αλλες αγορές όμως έχουν χαθεί. «Παλαιότερα είχαμε ελικόπτερα και στη Θεσσαλονίκη και στην Κρήτη αλλά δεν έχουμε πια, από όταν σταμάτησαν να έρχονται οι Ρώσοι – η Χαλκιδική πέθανε για εμάς, μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος», δηλώνει ο ίδιος. Η απώλεια των τουριστών από τη Ρωσία είναι αισθητή και στη μειωμένη δημοφιλία συγκεκριμένων προορισμών, αναφέρει ο κ. Ζούλιας, κυρίως της Πάτμου. «Για τον θρησκευτικό τουρισμό της Πάτμου, οι Ρώσοι ήταν οι καλύτεροι πελάτες», λέει στην «Κ».
Ο πόλεμος στην Ουκρανία μηδένισε τις αφίξεις τουριστών από τη Ρωσία, ένα από τις πιο μεγάλα «τάργκετ γκρουπ» για τις εταιρείες μίσθωσης αεροπλάνων και ελικοπτέρων, ιδιαίτερα για τις περιοχές της Χαλκιδικής και της Πάτμου λόγω θρησκευτικού ενδιαφέροντος.
Τις υπηρεσίες τους χρησιμοποιούν πολλοί Ελληνοαμερικανοί, συμπληρώνει ο κ. Καραφίλ, τονίζοντας πως συχνά μπορεί να ταξιδέψουν στην Ελλάδα πολυμελείς οικογένειες, και η διαφορά του να ναυλώσουν ένα αεροπλάνο 10 ατόμων, με το αν θα έκλειναν όλοι αεροπορικά εισιτήρια από την Αθήνα για την Πάρο, παραδείγματος χάριν, να μην είναι εξωφρενική. Παρ’ όλα αυτά, μιλώντας γενικά για τους τουρίστες που έρχονται από τις ΗΠΑ, τονίζει πως οι Αμερικανοί που επισκέπτονταν τη χώρα προ πανδημίας άφηναν περισσότερα χρήματα. «Ο μέσος όρος ήταν 50.000 ευρώ το άτομο», λέει. «Τώρα έχουμε πιο πολλές πτήσεις, περισσότερα άτομα, αλλά ο “πρωτοκλασάτος” τουρισμός μάλλον έχει πέσει. Αλλο μια βόλτα στο Μαρκόπουλο, και άλλο στην Τοσκάνη – καλή είναι η Ελλάδα αλλά έχουμε δρόμο ακόμα», δηλώνει.
Οσον αφορά τους Ελληνες, όλοι τονίζουν πως σημειώνεται μια αύξηση στις μετακινήσεις τους με τζετ και ελικόπτερα –«παρατηρείται ανοδική τάση τα τελευταία χρόνια τόσο από παραδοσιακούς πελάτες από τον χώρο της ναυτιλίας αλλά και πελάτες από το real estate και επενδυτές», λέει η κ. Χανιαδάκη της ifly– αλλά είναι ανεπαίσθητη.
Ταρίφα στα 2.300 ευρώ, αλλά και «προσφορές»
«Επειδή η μετακίνηση με ελικόπτερο ξεκινάει από μια συγκεκριμένη τιμή, δεν το επιλέγει ως τρόπο μεταφοράς μια ελληνική οικογένεια», αναφέρει στην «Κ» η κ. Ασλανίδου. Για το μικρότερο ελικόπτερο που διαθέτει η Airpower Aviation ξεκινάει από 2.300 ευρώ για ταξίδι Αθήνα – Μύκονο, σημειώνει. Η διαδρομή Μύκονος – Σαντορίνη ξεκινάει από 1.850. «Κοιτάμε πάντα όμως να απευθυνόμαστε και στον ελληνικό τουρισμό», τονίζει η ίδια. Καθώς όλα τα ελικόπτερα πρέπει να έχουν επιστρέψει με τη δύση του ηλίου στη βάση τους, αν κάποιο έχει αφήσει τους πελάτες στη Μύκονο, παραδείγματος χάριν, και πρέπει να επιστρέψει στην Αθήνα, οι διαθέσιμες θέσεις προσφέρονται σε μειωμένη τιμή.
Στο Greek Air Taxi Network, το οποίο διευθύνει ο κ. Καραφίλ, εκτός από ναύλωση ελικοπτέρων ή τζετ, μπορεί κανείς να ψάξει τόσο για διαθέσιμες θέσεις σε διάφορες διαδρομές, όσο και για «empty legs», άδεια ελικόπτερα ή τζετ που επιστρέφουν από κάποιον προορισμό και μπορεί να τα ναυλώσει σε χαμηλότερη τιμή. Παραδείγματος χάριν, υπάρχουν από τώρα αρκετές διαθέσιμες θέσεις για τη διαδρομή Μύκονος – Σαντορίνη, και Σαντορίνη – Μύκονος πολλές μέρες του Ιουνίου, έναντι 615 ευρώ η θέση.
Ελικόπτερα ή τζετ που επιστρέφουν άδεια από κάποιον προορισμό μπορούν να ναυλωθούν σε χαμηλότερες τιμές.
Τα διαθέσιμα «empty legs» είναι ακόμη περισσότερα. Στις 4 Απριλίου, με ώρα αναχώρησης 10.40, ένα ελικόπτερο 4 θέσεων, με τιμολόγηση 250 ευρώ ανά θέση, θα πετάξει από την Υδρα στην Αθήνα. Στις 3 Μαΐου, στην ίδια τιμή, ένα άλλο ελικόπτερο, 6 θέσεων, θα φύγει στις 2 το μεσημέρι από Σπέτσες για Αθήνα. Στις 29 Απριλίου, ένα τζετ 10 θέσεων θα πετάξει στις 12.34 από την Αθήνα προς τη Θεσσαλονίκη – αλλά για τα αεροπλάνα, η τιμή δίνεται κατόπιν συνεννόησης.
Οι διαδρομές
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας, οι περισσότερες πτήσεις αεροταξί έγιναν πέρυσι στο αεροδρόμιο της Αθήνας «Ελευθέριος Βενιζέλος» – 13.011 το 2023. Αλλά τους καλοκαιρινούς μήνες τουλάχιστον, η πιο δημοφιλής εγχώρια πτήση είναι με μεγάλη διαφορά η διαδρομή Αθήνα – Μύκονος. Αλλοι προορισμοί που προτιμώνται σταθερά είναι η Κέρκυρα, η Σαντορίνη, η Ρόδος και η Πάρος, η οποία ανεβαίνει πολύ τα τελευταία χρόνια, αναφέρουν οι εκπρόσωποι των εταιρειών.
«Τα τελευταία χρόνια έχει αυξανόμενη κίνηση και η Καλαμάτα λόγω Costa Navarino», δηλώνει ο κ. Κρυστάλλης, ενώ η κ. Χανιαδάκη τονίζει ότι πολύ δημοφιλής προορισμός είναι και η Κέα λόγω του ξενοδοχείου One & Only, και το Πόρτο Χέλι λόγω του Amanzoe. Σύμφωνα με την κ. Ασλανίδου, η Airpower Aviation είδε αύξηση από το 2022 στο 2023 στη μετακίνηση με ελικόπτερο προς την Ιο κατά 80%, 50% προς την Πάρο και 20% προς τη Σαντορίνη. Το δρομολόγιο Σαντορίνη – Ιος ήταν τόσο δημοφιλές το περασμένο καλοκαίρι, που κάποια στιγμή έκαναν 30 πτήσεις τη μέρα, τονίζει.
Στο Greek Air Taxi Network βλέπουν να ανεβαίνουν στις προτιμήσεις, εκτός από την Ιο και η Μήλος, η Αστυπάλαια και η Φολέγανδρος, ενώ σταθερά στις επιλογές των πελατών είναι οι μικρές Κυκλάδες. «Τα Κουφονήσια και η Σχοινούσα ήταν πάντα πάνω», λέει ο κ. Ζούλιας της Zela Jet, «αλλά έχουν φτάσει στο όριό τους, δεν έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίξουν ακόμα μεγαλύτερη κίνηση».
88.600 τόνοι διοξειδίου του άνθρακα μέσα σε ένα χρόνο
Σύμφωνα με την περυσινή έκθεση της Greenpeace, τα ιδιωτικά τζετ που πέταξαν από ελληνικά αεροδρόμια το 2022 προκάλεσαν 88.600 τόνους διοξειδίου του άνθρακα, αύξηση 69% συγκριτικά με το 2021, πάντα σύμφωνα με την Greenpeace. Το 2022, η πιο κοντινή διαδρομή που έγινε 10 φορές ή περισσότερες μέσα στον χρόνο με ιδιωτικό τζετ ήταν από τη Μύκονο στη Σύρο. «Η πιο γρήγορη ακτοπλοϊκή διαδρομή ανάμεσα στα δύο νησιά διαρκεί 25 λεπτά», τόνισε η Greenpeace.
Ο Δημήτρης Κόσσυφας, εμπορικός διευθυντής της Airpower Aviation, λέει στην «Κ» πως το σκέλος της βιωσιμότητας απασχολεί πολύ τον κλάδο. «Τα ελικόπτερα», τα οποία τονίζει πως πετούν και σε συνθήκες που μπορεί να υπάρχει απαγορευτικό στα πλοία, «έχουν πολύ μικρότερο ανθρακικό αποτύπωμα ανά ώρα από ό,τι έχει ένα αεροπλάνο». Ο κ. Ζούλιας αναφέρει πως στην Ελλάδα, δυστυχώς, δεν υπάρχει ακόμα βιώσιμο καύσιμο για τα ελικόπτερα, αλλά συμφωνεί κι εκείνος με τον κ. Κόσσυφα πως είναι πιο βιώσιμη επιλογή συγκριτικά με τα αεροπλάνα.
Τα ξενοδοχεία
Οσο όμως ανοίγουν μεγάλες ξενοδοχειακές αλυσίδες στη χώρα, το πελατολόγιο που έχει τέτοιου είδους απαιτήσεις θα συνεχίσει να αυξάνεται, λέει στην «Κ» η Βρετανίδα ταξιδιωτική δημοσιογράφος Ρέιτσελ Χάουαρντ, η οποία μεγάλωσε στην Ελλάδα. «Αυτού του είδους τα ξενοδοχεία, όπως το Amanzoe, το Mandarin Oriental, το One and Only, το Four Seasons, φέρνουν ταξιδιώτες από αυτό το κομμάτι της αγοράς, και φυσικά παίζει ρόλο και η τοποθεσία τους, αν είναι σε πιο απόμακρα μέρη, η μετακίνηση με τζετ ή ελικόπτερο μειώνει τον χρόνο του ταξιδιού», τονίζει.
«Αλλά η Ελλάδα στην οποία μεγάλωσα, σίγουρα εξαφανίζεται γρήγορα», συμπληρώνει. Τα έντυπα με τα οποία συνεργάζεται στο εξωτερικό, παραδείγματος χάριν το Conde Nast Traveller, ενδιαφέρονται για άρθρα που καλύπτουν την Ελλάδα ως έναν πολυτελή, εκλεκτικό προορισμό. «Είναι κάτι καινούργιο, και ανεβάζει τα στάνταρ στην Ελλάδα, δεν είναι κάτι αναγκαστικά αρνητικό, αλλά θα πρέπει να υπάρχει κάποιο σχέδιο – γνωρίζουμε όλοι ότι βιώνουμε μια έντονη κλιματική κρίση, χρειάζονται πιο σοβαρές αποφάσεις, οι επενδύσεις από τις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες έχουν πολλά θετικά αλλά φέρνουν και προκλήσεις για το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες», επισημαίνει η κ. Χάουαρντ.
Μια άλλη νεαρή Ελληνίδα, που έχει ταξιδέψει με ιδιωτικό αεροπλάνο και ελικόπτερο κυρίως από και προς τη Λήμνο, χάρη στην οικογενειακή της σχέση με επιχειρηματία του νησιού, αναφέρει πως το ταξίδι ήταν πολύ άνετο. «Μπορείς να φέρεις ό,τι θέλεις πάνω στο αεροπλάνο, δεν χάνεις χρόνο στο αεροδρόμιο, είναι πολύ πιο βολικό και γρήγορο», τονίζει. Αλλά, παρά τα καλά της συγκεκριμένης εμπειρίας, δεν θα το ξανάκανε. «Είναι τεράστια η περιβαλλοντική επίπτωση», λέει στην «Κ», «χωρίς λόγο». Και «δεν αξίζει».