Ιωάννα Μπρατσιάκου
Ακούστε το άρθρο
«Τώρα μιλάω», «Σπάσε τη σιωπή», «Μη διστάσεις», «Δεν είσαι μόνη». Ολες οι καμπάνιες της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων και της Αστυνομίας προτρέπουν τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας να απευθυνθούν στις αρχές όταν βρίσκονται σε κίνδυνο.
Τα στοιχεία δείχνουν πως χιλιάδες γυναίκες το 2023 έσπασαν τη σιωπή τους. Συγκεκριμένα από την 1η Ιανουαρίου μέχρι και τις 30 Οκτωβρίου του 2023 είχαν καταγγελθεί στις αρχές 9.860 περιστατικά σε όλη την Ελλάδα, εκ των οποίων 8.409 αφορούσαν γυναίκες.
Τι συμβαίνει όμως όταν τα θύματα μιλούν αλλά δεν βρίσκουν προστασία όταν τη χρειάζονται;
Η 28χρονη που δολοφονήθηκε έξω από το Αστυνομικό Τμήμα των Αγίων Αναργύρων, το βράδυ της Δευτέρας είχε φτάσει εκεί μαζί με φίλο της προκειμένου να ζητήσει προστασία. Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, η ίδια ζήτησε από τους αστυνομικούς να επιστρέψει στο σπίτι της με τη συνοδεία ενός περιπολικού διότι φοβόταν να γυρίσει μόνη. Ωστόσο, η αξιωματικός υπηρεσίας είπε στη γυναίκα πως θα έπρεπε να καλέσουν την Αμεση Δράση. Η κοπέλα δολοφονήθηκε την ώρα που μιλούσε από το κινητό της με το «100» σε απόσταση αναπνοής από την είσοδο του Α.Τ.
Είχε προηγηθεί η δολοφονία της 43χρονης στη Σαλαμίνα η οποία βρήκε τραγικό θάνατο στο πατρικό της σπίτι, ενώ προηγουμένως είχε προχωρήσει σε καταγγελία στο Αστυνομικό Τμήμα Σαλαμίνας για ενδοοικογενειακή βία.
Γκρίζες ζώνες
«Οι τραγικές δολοφονίες της 28χρονης και της 43χρονης καταδεικνύουν τις γκρίζες ζώνες και τα κενά που υπάρχουν στην οργάνωση των αστυνομικών τμημάτων και των τμημάτων ενδοοικογενειακής βίας που είναι υπεύθυνα και αρμόδια να προστατέψουν και να κατευθύνουν ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας και το παιδί του», αναφέρει στην «Κ» η Ζέφη Δημαδάμα, γενική γραμματέας Ισότητας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Είναι αδιανόητο ένα θύμα να φεύγει από Α.Τ. ενώ έχει δηλώσει στους αρμόδιους πως κινδυνεύει.
Οπως σημειώνει η ίδια, στην περίπτωση της 28χρονης δημιουργούνται δύο ερωτήματα τα οποία θα πρέπει να απαντηθούν. Το πρώτο είναι αν οι αστυνομικοί έλαβαν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες ώστε να εκτιμηθεί ο βαθμός επικινδυνότητας της υπόθεσης και το δεύτερο αν έπρεπε το θύμα να παραμείνει στο Α.Τ. Αγίων Αναργύρων μέχρι να βρεθεί διαθέσιμο περιπολικό για να τη συνοδεύσει σπίτι της.
«Είναι αδιανόητο ένα θύμα να φεύγει από Α.Τ. ενώ έχει δηλώσει στους αρμόδιους πως κινδυνεύει», σημειώνει η γενική γραμματέας: «Πρέπει να γίνει μία συνολική καταγραφή των δυσλειτουργιών και των κενών που υπάρχουν τόσο στις αστυνομικές υπηρεσίες, όσο και σε όλα τα εμπλεκόμενα υπουργεία όπως είναι το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Δικαιοσύνης, προκειμένου να υπάρξει μία κοινή στρατηγική προστασίας των θυμάτων έμφυλης βίας», καταλήγει η κ. Δημαδάμα.
«Ο νόμος περί ενδοοικογενειακής βίας δεν τηρείται»
Πέρα όμως από την έλλειψη ενός ολοκληρωμένου πλαισίου προστασίας για όσες γυναίκες καταγγέλλουν τον κακοποιητή τους (μεταφορά σε δομές φιλοξενίας, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, νομική βοήθεια, γραφειοκρατική καθοδήγηση), έμπειρες νομικοί που έχουν ασχοληθεί με περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας επισημαίνουν πως αρκετές φορές δεν τηρείται καν ο νόμος.
«Είδαμε για πρώτη φορά σήμερα να δολοφονείται μια γυναίκα, η οποία πήγε να καταγγείλει την αξιόποινη πράξη της ενδοοικογενειακής βίας» λέει στην «Κ» η δικηγόρος Αγγελική Ψαράκη. «Οταν τα θύματα δολοφονούνται εκεί όπου θα έπρεπε να προστατεύονται, πώς αναρωτιόμαστε μετά γιατί δολοφονούνται μέσα στα σπίτια τους; Οι διαρκείς εκκλήσεις να μη φοβούνται να μιλήσουν τα θύματα πέφτουν σε κενό».
«Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει η αστυνομία είναι να συντάξει μηνυτήρια αναφορά. Σήμερα αυτό δεν έγινε. Οπως δεν έγινε και εκτίμηση και διαχείριση του κινδύνου»
Η νομικός που ειδικεύεται σε υποθέσεις Ποινικού Δικαίου και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θέτει στη βάση της συζήτησης το αυτεπάγγελτο των αδικημάτων που εμπίπτουν στον Ν 3500/2006, ο οποίος όμως στην πράξη δεν τηρείται. «Οταν μια γυναίκα προσέρχεται στο αστυνομικό τμήμα και δηλώνει ότι “είμαι θύμα ενδοοικογενειακής βίας, δέχθηκα σωματική απειλή, αισθάνομαι ότι κινδυνεύω από τον σύντροφό μου ή από τον πρώην σύντροφό μου”, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει η αστυνομία είναι να συντάξει μηνυτήρια αναφορά. Σήμερα αυτό δεν έγινε. Οπως δεν έγινε και εκτίμηση και διαχείριση του κινδύνου».
Η Νάντια Κωνστάντου, δικηγόρος με εμπειρία σε υποθέσεις ενδοοικογενειακής βίας, αναφέρει μιλώντας στην «Κ» ότι έχουν υπάρξει περιπτώσεις όπου εντολείς της απευθύνθηκαν στις αρχές για να καταγγείλουν ενδοοικογενειακή βία ή απειλή και αποθαρρύνθηκαν να υποβάλουν μήνυση. Μάλιστα, η κ. Κωνστάντου τονίζει ότι πολλές φορές τα περιστατικά δεν καταγράφονται καν, διότι αν καταγραφούν ως ενδοοικογενειακή βία θα πρέπει ο καταγγελλόμενος να συλληφθεί στο πλαίσιο του αυτοφώρου. «Κι αν συλλάβουμε αυτόν, θα σας κάνει αντίθετη μήνυση και θα συλλάβουμε κι εσάς».
Ακόμα όμως κι αν υποβληθεί μήνυση, σπάνια ο φερόμενος ως δράστης συλλαμβάνεται στο πλαίσιο του αυτοφώρου, σύμφωνα με την ίδια. «Εννέα στις 10 περιπτώσεις το αυτόφωρο δεν κινείται» λέει υπογραμμίζοντας ότι στην πορεία ο ανασταλτικός χαρακτήρας των διαδικασιών δεν διασφαλίζει προστασία για τα θύματα. «Ο φερόμενος ως δράστης θα κληθεί μήνες μετά να απολογηθεί σχετικά με το καταγγελλόμενο αδίκημα. Εφόσον ασκηθεί δίωξη, θα κληθεί χρόνια μετά να εμφανιστεί στο δικαστήριο. Και ενδιάμεσα δεν θα έχει ληφθεί κανένα μέτρο για την προστασία του θύματος. Δεν υπάρχει πραγματικά αξιολόγηση κινδύνου ούτε και ενέργειες για την αποτροπή του» καταλήγει.
Μιχ. Χρυσοχοΐδης: «Να διερευνηθεί πλήρως το περιστατικό»
Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτης, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, μιλώντας σήμερα στο Ertnews τόνισε πως αυτό που προέχει είναι να διερευνηθεί πλήρως τι ακριβώς συνέβη στο Αστυνομικό Τμήμα Αγίων Αναργύρων στο οποίο προσήλθε η 28χρονη, πριν βρεθεί δολοφονημένη λίγα μέτρα μακριά.
«Οταν πηγαίνει στην αστυνομία ένα τέτοιο περιστατικό υπάρχουν πολύ συγκεκριμένα πρωτόκολλα τα οποία ακολουθεί ένας αστυνομικός για να διαχειριστεί το περιστατικό. Αρα λοιπόν θα πρέπει να εξεταστεί κατά πόσο εφαρμόστηκαν όλα αυτά για τα οποία είναι εκπαιδευμένοι οι αστυνομικοί», σημείωσε.
Ο υπουργός επισημαίνει πως πάνω από 17.000 αστυνομικοί έχουν εκπαιδευθεί για να αντιμετωπίσουν τέτοια περιστατικά. «Αυτό που προέχει είναι να διερευνηθεί πλήρως το περιστατικό, κάτω από ποιες συνθήκες διεξήχθη, πώς έχασε τη ζωή της η κοπέλα τι έπρεπε να κάνει και ενδεχομένως τι δεν έκανε η αστυνομία», είπε.
Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης
Επισημαίνεται πως η GREVIO (Council of Europe Expert Group on Action against Violence against Women and Domestic Violence), μία ανεξάρτητη αρχή που παρακολουθεί την εφαρμογή της «Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας» είχε καλέσει τις ελληνικές αρχές να διασφαλίσουν ότι οι συστηματικές, ευαίσθητες ως προς το φύλο αξιολογήσεις κινδύνου και η διαχείριση της ασφάλειας θα γίνουν τυποποιημένες διαδικασίες σε όλες τις περιπτώσεις βίας κατά των γυναικών που καλύπτονται από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Επιπλέον, ενθάρρυνε έντονα τις ελληνικές Αρχές να εισαγάγουν ένα σύστημα αναδρομικής επανεξέτασης των υποθέσεων δολοφονιών γυναικών εξαιτίας του φύλου τους και να αξιολογήσουν κατά πόσον κενά στη θεσμική ή/και δικαστική ανταπόκριση συνέβαλαν στη μοιραία έκβαση, με στόχο να προληφθούν στο μέλλον και να καταστούν υπόλογοι, τόσο οι δράστες όσο και οι θεσμοί που έρχονται σε επαφή με τα θύματα και τους δράστες.