Φωτογραφία: Κώστας Καρατζάς, In Time
Ακούστε το άρθρο
Σωρεία λαθών, παραλείψεων και αγνόηση των στοιχειωδών κανόνων. Ατελείωτος είναι ο κατάλογος με όσα πήγαν λάθος από πλευράς των εμπλεκόμενων αστυνομικών στην υπόθεση της γυναικοκτονίας της 28χρονης Κυριακής. Λάθη όμως, που δεν θα έπρεπε να γίνουν. Αλλωστε, από τον Αύγουστο του 2021 στάλθηκε ενδοϋπηρεσιακά ανά την Ελλάδα ένας οδηγός σχετικά με την αστυνομική ανταπόκριση σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Ο συγκεκριμένος οδηγός δίνει βασικές κατευθυντήριες γραμμές στους αστυνομικούς, οι οποίες αν είχαν υιοθετηθεί, πιθανώς θα υπήρχε διαφορετική εξέλιξη. Δυστυχώς όμως για την Κυριακή, αυτό δεν συνέβη ποτέ.
1. «Διώκεται αυτεπαγγέλτως»
Το πρώτο και σημαντικότερο που αναγράφεται ξεκάθαρα στον επίμαχο οδηγό, είναι ότι η ενδοοικογενειακή βία αποτελεί ένα αδίκημα που διώκεται αυτεπαγγέλτως. Αυτό σημαίνει σύμφωνα με τον οδηγό «ότι η υποβολή μήνυσης, καταγγελίας ή απλής αναφοράς στις διωκτικές αρχές αρκεί για την εφαρμογή των διατάξεων του νόμου».
Είναι σαφές ότι στην περίπτωση της 28χρονης Κυριακής κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Αντιθέτως, η αξιωματικός υπηρεσίας που συνομίλησε μαζί της λίγα λεπτά πριν χάσει τη ζωή της, αγνόησε όσα αναγράφονται στον οδηγό σχετικά με την αυτεπάγγελτη δίωξη ενός περιστατικού ενδοοικογενειακής βίας. Η αξιωματικός υπηρεσίας κακώς ρώτησε την 28χρονη αν σκοπεύει να υποβάλει μήνυση, μολονότι αυτό δεν αποτελεί προϋπόθεση προκειμένου να κινητοποιηθούν οι αστυνομικές αρχές.
Η αξιωματικός υπηρεσίας κακώς ρώτησε την 28χρονη αν σκοπεύει να υποβάλει μήνυση, αφού το αδίκημα της ενδοοικογενειακής βίας διώκεται αυτεπαγγέλτως
Πρόκειται άλλωστε για κάτι που προκύπτει σαφώς από την κατάθεση που έδωσε η αξιωματικός υπηρεσίας, όπου μεταξύ άλλων ανέφερε για την 28χρονη: «Αρχισε να μου λέει ότι υποψιάζεται ότι ο πρώην της, χωρίς να μου δώσει τα στοιχεία του, την περιμένει κάτω από το σπίτι της, το οποίο όπως μου δήλωσε βρίσκεται κοντά στο τμήμα. Ο ίδιος άντρας, όπως μου είπε, βρισκόταν και χθες έξω από την οικία της, χωρίς να μου πει ακριβώς αν έγινε κάτι χθες ή απλώς μόνο τον είδε να βρίσκεται έξω από το σπίτι της. Ακούγοντας αυτό, τη ρώτησα αν χθες ή σήμερα την είχε απειλήσει ή την είχε εξυβρίσει. Εκείνη μου απάντησε ότι ούτε χθες ούτε σήμερα την εξύβρισε ή την απείλησε. Μου εξήγησε ότι στο παρελθόν του είχε κάνει μήνυση και ρωτώντας τη για ποιο λόγο, εκείνη μου είπε ότι την εξύβριζε, την απειλούσε και τη βίαζε, πλην όμως την απέσυρε… Τη ρώτησα αν θέλει να κάνει σήμερα μήνυση και εκείνη απάντησε ότι δεν θέλει».
2. «Να ενεργήσουν άμεσα»
Το επόμενο που αναφέρεται στον οδηγό, είναι ότι οι αρμόδιες αστυνομικές υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων και τα αστυνομικά τμήματα, «έχουν την υποχρέωση να ενεργήσουν άμεσα, όταν πληροφορούνται, με οποιονδήποτε τρόπο, για την τέλεση αδικήματος ή αδικημάτων ενδοοικογενειακής βίας».
Είναι σαφές ότι ούτε σε αυτή την περίπτωση υιοθετήθηκε ο οδηγός από τους εμπλεκόμενους αστυνομικούς. Αντί να προβούν σε άμεσες ενέργειες έπειτα από την καταγγελία της 28χρονης, επέδειξαν χαρακτηριστική αδιαφορία και υπήρξε τυπική αντιμετώπιση του περιστατικού. Το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν ενήργησαν άμεσα, όπως είχαν την υποχρέωση. Αλλωστε, οι αστυνομικοί οφείλουν σε τέτοιες περιπτώσεις να ενεργήσουν άμεσα, επειδή γνωρίζουν, καθώς αυτό αναγράφεται και στον επίμαχο οδηγό, ότι «σε κάποιες περιπτώσεις τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας μπορούν να κλιμακωθούν και να οδηγήσουν ακόμη και σε ανθρωποκτονία».
3. «Επαρκή στοιχεία ταυτότητας»
Ενα από τα πλέον σοκαριστικά δεδομένα στη συγκεκριμένη υπόθεση είναι ότι οι αστυνομικοί που συνομίλησαν με την 28χρονη δεν ζήτησαν καν τα στοιχεία της. Αυτό προκύπτει σαφώς από την κατάθεση της αξιωματικού υπηρεσίας, η οποία ανέφερε ότι μετά τη γυναικοκτονία, «ζήτησα να μου δώσει (σ.σ. ο φίλος της 28χρονης) και τα στοιχεία της γυναίκας που βρισκόταν πεσμένη στο έδαφος».
Στον οδηγό δεν υπάρχει σαφής αναφορά για την υποχρέωση που έχουν οι αστυνομικοί να ζητήσουν τα στοιχεία ενός θύματος ενδοοικογενειακής βίας που προσέρχεται για καταγγελία σε αστυνομικό τμήμα. Σαφής αναφορά δεν υπάρχει όμως, επειδή φαίνεται ότι οι συγγραφείς του οδηγού θεωρούν αυτονόητο ότι οι αστυνομικοί θα ζητήσουν τα στοιχεία σε αυτές τις περιπτώσεις.
Σύμφωνα με τον οδηγό, ακόμη και σε περίπτωση καταγγελιών με μη φυσική παρουσία, το αστυνομικό προσωπικό θα πρέπει να προσπαθήσει να αναζητήσει τα στοιχεία του καταγγέλλοντος. Στην περίπτωση της 28χρονης, οι εμπλεκόμενοι αστυνομικοί έμαθαν τα στοιχεία της μετά τη γυναικοκτονία
Πρόκειται για κάτι που γίνεται σαφές από τις κατευθύνσεις που δίνει ο οδηγός, σε περίπτωση καταγγελίας σε ένα αστυνομικό τμήμα με μη φυσική παρουσία, δηλαδή τηλεφωνικώς ή εγγράφως. Σε αυτές τις περιπτώσεις, όταν «δεν περιλαμβάνονται επαρκή στοιχεία ταυτότητας/επικοινωνίας του καταγγέλλοντος, το αστυνομικό προσωπικό θα πρέπει να προσπαθήσει να τα αναζητήσει, μέσα από την άμεση επικοινωνία με αυτόν ή/και την αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων της Ελληνικής Αστυνομίας». Μάλιστα, «εάν παρά τις συνεχείς προσπάθειες, δεν καθίσταται εφικτή η επικοινωνία, οι όποιες διαθέσιμες πληροφορίες υποβάλλονται στην αρμόδια εισαγγελική αρχή, ως προανακριτικό υλικό».
Πρόκειται άλλωστε για ενέργειες, που σύμφωνα με τον οδηγό «υπαγορεύονται από τον αυτεπάγγλετο τρόπο δίωξης των αδικημάτων του νόμου, που καθιστά υποχρεωτική και αναγκαία τη διερεύνηση οποιασδήποτε καταγγελίας, για περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας, από όπου κι αν προέρχεται, τόσο για το προσωπικό των υπηρεσιών Αμεσης Δράσης όσο και για τις υπηρεσίες που εκτελούν προανακριτικά καθήκοντα, κατά περίπτωση».
Στην περίπτωση της 28χρονης, δεν απαιτούνταν «συνεχείς προσπάθειες» των αστυνομικών προκειμένου να μάθουν τα στοιχεία της 28χρονης. Επρεπε απλά να τη ρωτήσουν.
Στον οδηγό σημειώνεται παράλληλα, πως οι αστυνομικοί πρέπει να προβούν σε εξακρίβωση των στοιχείων ταυτότητας των εμπλεκομένων και έλεγχο για τυχόν ύπαρξη καταδιωκτικών αποφάσεων μέσω αξιοποίησης του συστήματος Police Online.
4. «Εξαρτήσεις από ουσίες»
Σύμφωνα με τον οδηγό, μία από τις βασικές δικονομικές και υπηρεσιακές ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβαίνει το αστυνομικό προσωπικό είναι να μάθουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της υπόθεσης, «όπως για παράδειγμα εξαρτήσεις από ουσίες».
Οπως έγινε γνωστό, ο 39χρονος δράστης φέρεται κατά το παρελθόν να είχε στείλει επιστολή στην 28χρονη, όπου της έγραφε ότι «…σου είχα πει από την αρχή ότι έχω κάποια προβλήματα ψυχικά και με ναρκωτικές ουσίες. Πρώτη φορά τα έκοψα για να είμαστε μαζί».
Είχε ρωτήσει ως όφειλε η αξιωματικός υπηρεσίας την 28χρονη, αν ο δράστης είχε εξαρτήσεις από ουσίες;
5. «Να παρέχει επαρκή χρόνο»
Στον οδηγό καθίσταται επίσης σαφές ότι «η ποιότητα της επικοινωνίας, που θα αναπτυχθεί με τους εμπλεκόμενους σε περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας, αποτελεί καθοριστικής σημασίας παράγοντα για την εμπέδωση του αισθήματος ασφάλειας σε αυτούς και για την αποτελεσματική εκτέλεση των καθηκόντων του αστυνομικού προσωπικού που επιλαμβάνεται».
Αλλωστε, όπως αναγράφεται στον οδηγό, τις περισσότερες φορές, τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας «βρίσκονται σε κατάσταση φόβου, με αποτέλεσμα να καθίσταται δυσχερής η αποτελεσματική επικοινωνία με αυτά. Γι’ αυτό, το αστυνομικό προσωπικό πρέπει να τα καθησυχάζει, να παρέχει επαρκή χρόνο, να εξασφαλίζει το περιβάλλον που θα συμβάλει στην επίτευξη κατάστασης ηρεμίας και να τα ενθαρρύνει να περιγράψουν αυτό που συνέβη».
Το αστυνομικό προσωπικό πρέπει να τα καθησυχάζει (σ.σ. τα θύματα), να παρέχει επαρκή χρόνο, να εξασφαλίζει το περιβάλλον που θα συμβάλει στην επίτευξη κατάστασης ηρεμίας και να τα ενθαρρύνει να περιγράψουν αυτό που συνέβη
Η παραμονή της 28χρονης στο Α.Τ. Αγίων Αναργύρων διήρκεσε μόλις 8 λεπτά. Είναι δεδομένο ότι η αξιωματικός υπηρεσίας και η επόπτης αξιωματικός που συνομίλησαν μαζί της, δεν της παρείχαν τον «επαρκή χρόνο» που περιγράφεται στον οδηγό, προκειμένου να περιγράψει με λεπτομέρειες τι συμβαίνει.
Αλλωστε, το ελάχιστο χρονικό διάστημα που η 28χρονη παρέμεινε στο τμήμα, φαίνεται πως υποδηλώνει πως οι δύο αξιωματικοί δεν εκτίμησαν σωστά την ενδεχόμενη «κατάσταση φόβου» στην οποία βρισκόταν εκείνη τη στιγμή η 28χρονη.
6. «Να κερδίσει την εμπιστοσύνη του θύματος»
Αφότου βγήκε από το αστυνομικό τμήμα, η 28χρονη κάλεσε το 100. Στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ήταν ο 25χρονος χειριστής που είχε επτά μήνες στην υπηρεσία. Οπως και οι υπόλοιποι εμπλεκόμενοι αστυνομικοί, έχει παυθεί από τη θέση του.
Στον οδηγό παρέχονται αναλυτικές συμβουλές και κατευθύνσεις για το πώς θα πρέπει να γίνεται η επικοινωνία με τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας που τηλεφωνούν στο τηλεφωνικό κέντρο. Οπως προκύπτει, βάσει της συνομιλίας που είχε ήδη αποκαλυφθεί μεταξύ του χειριστή και της 28χρονης, δευτερόλεπτα πριν αυτή δολοφονηθεί, σχεδόν καμία από τις κατευθύνσεις του οδηγού δεν υιοθετήθηκε.
Ο τηλεφωνητής πρέπει «να διαχειρίζεται την κλήση με κατανόηση και υπομονή, επιδεικνύοντας ευσυνειδησία, ψυχραιμία και επαγγελματισμό. Η ενεργητική ακρόαση θα βοηθήσει να κερδίσει την εμπιστοσύνη του θύματος»
Οπως αναγράφεται στον οδηγό, η ποιότητα της επικοινωνίας με τον καλούντα επηρεάζεται από πλήθος συναισθηματικών παραγόντων, όπως «κακή ψυχολογική κατάσταση, άγχος, συναισθήματα φόβου και ανασφάλειας».
Αυτός είναι ο λόγος που ο τηλεφωνητής πρέπει «να διαχειρίζεται την κλήση με κατανόηση και υπομονή, επιδεικνύοντας ευσυνειδησία, ψυχραιμία και επαγγελματισμό. Η ενεργητική ακρόαση θα βοηθήσει να κερδίσει την εμπιστοσύνη του θύματος».
Ο χειριστής του τηλεφωνικού κέντρου, από την αρχή της συνομιλίας φαίνεται σαφώς ότι δεν επιδεικνύει ευσυνειδησία και επαγγελματισμό. Το θύμα του είπε ξεκάθαρα ότι χρειάζεται κάποιον για να γυρίσει σπίτι της, έξω από το οποίο θεωρεί ότι την περιμένει ο πρώην σύντροφός της. Αντί όμως να προσπαθήσει να κερδίσει την εμπιστοσύνη της, όπως προβλέπεται στον οδηγό- της λέει ότι «το περιπολικό δεν είναι ταξί, θα στείλω άμα θέλετε στο σπίτι σας».
7. «Να συλλέξει πληροφορίες γρήγορα»
Βάσει του οδηγού, σε αυτές τις περιπτώσεις, ο χειριστής «θα πρέπει να συλλέξει πληροφορίες γρήγορα και με ακρίβεια, προκειμένου οι περιπολίες να φτάσουν στο περιστατικό, το συντομότερο δυνατό». Η συλλογή των πληροφοριών γίνεται μεταξύ άλλων με συγκεκριμένες ερωτήσεις όπως: «Ποια είναι η επείγουσα ανάγκη;», «Τι ακριβώς συμβαίνει;», «Τι ξέρεις για το θύμα;».
Αντιθέτως, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο χειριστής επιδεικνύει μια «γραφειοκρατική» συμπεριφορά, καθώς αυτό που φαίνεται κυρίως να τον ενδιαφέρει, είναι το τι θα γράψει στην καρτέλα που έχει ανοίξει, παρά το πώς θα μπορέσει να βοηθήσει έμπρακτα τη γυναίκα που του έλεγε σαφώς εκείνη τη στιγμή ότι φοβάται. Είναι ενδεικτικό ότι όταν η 28χρονη αντικρίζει τον πρώην σύντροφό της, και λέει στον χειριστή πως «χάνομαι. Εχει έρθει εδώ», εκείνος απλά τη ρωτάει: «Οπότε να το στείλω (σ.σ. το περιπολικό) στο αστυνομικό τμήμα;».
8. «Περιπολικό το συντομότερο δυνατόν»
Επειτα, είναι το ζήτημα του περιπολικού. Στην κατάθεσή της, η αξιωματικός υπηρεσίας ανέφερε ξεκάθαρα ότι η 28χρονη «το μόνο που ήθελε ήταν να την πάει κάποιο περιπολικό στο σπίτι. Η συνάδελφος της εξήγησε ότι εκείνη την ώρα δεν υπήρχε διαθέσιμο περιπολικό του τμήματος και εγώ της είπα ότι δεν γίνεται να μπει μέσα σε περιπολικό παρά μόνο να κληθεί το 100 σε κάποιο σημείο συνάντησης, ή στην οικία της ή στο αστυνομικό τμήμα, για να μεταβούν μαζί στο σπίτι της. Εκείνη μας ρώτησε πόση ώρα θα κάνει να φτάσει κάποιο περιπολικό, αν θα αργήσει. Της εξηγήσαμε ότι δεν γνωρίζαμε πόσος χρόνος χρειάζεται ακριβώς για να έρθει».
Οφείλει να διαβιβάζει την κάρτα, που αφορά περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας το συντομότερο δυνατόν στην εποχούμενη περιπολία (περιπολικό ή δίκυκλο), προκειμένου να μεταβεί σε αυτό.
Στον οδηγό γίνεται σαφές ότι περιπολικό πρέπει να σταλεί σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας και μάλιστα, το συντομότερο δυνατό.
Οπως χαρακτηριστικά αναγράφεται, «ο εκφωνητής του Κέντρου Επιχειρήσεων Αμεσης Δράσης στον οποίο θα αποσταλεί από τον τηλεφωνητή η κάρτα υψηλής προτεραιότητας του ηλεκτρονικού συστήματος αναγγελίας συμβάντος “Πήγασος” (όπου υφίσταται), οφείλει να διαβιβάζει την κάρτα, που αφορά περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας το συντομότερο δυνατόν στην εποχούμενη περιπολία (περιπολικό ή δίκυκλο), προκειμένου να μεταβεί σε αυτό».