Η επιστροφή της οικονομικής ανασφάλειας, η εμπέδωση της κλιματικής κρίσης και του δημογραφικού ζητήματος ως μείζονες απειλές για το μέλλον της χώρας, αλλά και η σημαντική μείωση του κινδύνου πολεμικής ανάφλεξης με την Τουρκία, καταγράφονται στο πρώτο μέρος της έρευνας «Τι πιστεύουν οι Ελληνες 2024» της διαΝΕΟσις, η οποία παρακολουθεί σταθερά εδώ και σχεδόν μία δεκαετία (από το 2015) τις στάσεις και τις αντιλήψεις της ελληνικής κοινωνίας, που παρουσιάζει σήμερα αποκλειστικά η «Κ».
Η έρευνα, που διεξάγεται κάθε δύο χρόνια έτσι ώστε να ανιχνεύονται οι διακυμάνσεις της κοινής γνώμης, διεξήχθη φέτος από τη Metron Analysis το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου και, αντίθετα από άλλες συνήθεις δημοσκοπικές έρευνες, επιχειρεί να καταγράψει κυρίως τις βαθύτερες αξίες των Ελλήνων, μένοντας λιγότερο στην επιφάνεια της τρέχουσας επικαιρότητας. Ετσι, το φετινό ερωτηματολόγιο παρακολουθεί διαχρονικές αντιλήψεις για τη θρησκευτική πίστη, τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι, αλλά και τις ραγδαίες εξελίξεις που φέρνουν η επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής και η τεχνητή νοημοσύνη.
Αν και οι μετατοπίσεις σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο κύμα (2022) δεν είναι θεαματικές (οι θεμελιώδεις αξίες αλλάζουν δυσκολότερα) και οι διαφορές που καταγράφονται απηχούν ένα ενθαρρυντικό ρεύμα κοινωνικού εκσυγχρονισμού, την ίδια στιγμή εκφράζονται απόψεις που επιβεβαιώνουν την ανθεκτικότητα ενός αρκετά ισχυρού συντηρητικού ακροατηρίου. Ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα: Η συμφωνία με το δικαίωμα γάμου για τα ομόφυλα ζευγάρια ανέρχεται στο 60%, με αυξητική τάση συγκριτικά με τα προηγούμενα κύματα της ίδιας έρευνας (52% το 2022, 41% το 2019, 36% το 2015). Αλλά στην αντίπερα όχθη, τα συναισθήματα που προκαλεί η τεχνητή νοημοσύνη είναι περισσότερο αρνητικά (51%) παρά θετικά (39%). Ενας στους δύο θεωρεί ότι η κλιματική αλλαγή «είναι εφεύρημα των πλούσιων χωρών εις βάρος των φτωχών», ενώ ένας στους τέσσερις πιστεύει ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένα άλυτο πρόβλημα. Εντύπωση προκαλεί η τελευταία θέση των μη κυβερνητικών οργανώσεων στον δείκτη εμπιστοσύνης στους θεσμούς, καθώς συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο ποσοστό μηδενικής εμπιστοσύνης (49,6%).
Σε εθνικό επίπεδο, μείζων απειλή θεωρείται πλέον η οικονομική κατάσταση της χώρας, γεγονός απολύτως αναμενόμενο σε ένα περιβάλλον πληθωριστικών πιέσεων και επίμονης ακρίβειας. Πρόκειται, μάλιστα, για ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από το αντίστοιχο του Δεκεμβρίου του 2019 και σχεδόν 10 μονάδες αυξημένο από το αντίστοιχο τον Φεβρουάριο του 2022. Ακολουθεί το δημογραφικό ζήτημα και στην τρίτη θέση βρίσκεται η κλιματική αλλαγή.
Στο κεφάλαιο της θρησκευτικότητας, ενώ όλα τα ευρήματα αποτυπώνουν μια έντονα συναισθηματική σχέση, σπάνια για χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης από το 1981 (80% δηλώνει ότι πιστεύει στον Θεό, 76,4% προσεύχεται όταν ένα αγαπημένο πρόσωπο ασθενεί), ωστόσο, μια πιο προσεκτική ματιά στους σχετικούς δείκτες αποκαλύπτει μια μερική υποχώρηση του αισθήματος της θρησκευτικότητας στους Ελληνες. Ειδικότερα, το 27% δηλώνει ότι βρίσκεται μακριά από τη θρησκεία (στις θέσεις 1-4 της κλίμακας), με σταθερά 
αυξητική τάση από το 18% του κύματος του 2018.
Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι η έρευνα καταγράφει και αναδεικνύει προβληματισμούς και ζητήματα που είτε δεν εμφανίζονταν σε προηγούμενες έρευνες είτε ανιχνεύονταν σε χαμηλότερες θέσεις. Η οικονομική ανασφάλεια των νέων και τα περιστατικά βίας κατά των γυναικών είναι τα πιο χαρακτηριστικά.
Ως προς το πρώτο, στην κορυφή της ιεράρχησης των προβλημάτων των νέων Ελλήνων βρίσκονται οι χαμηλές αποδοχές με 41% και η ανεργία με 40% (σε σημαντική κάμψη, πάντως, από το 67% του 2022) ενώ «νέα είσοδο» αποτελεί το ζήτημα της στέγασης με 13%. Η αδυναμία δημιουργίας οικογένειας ιεραρχείται στην πέμπτη θέση. Η σχετική πλειονότητα δηλώνει ότι έχει δύο παιδιά (40%) και σχεδόν 1 στους 3 ότι δεν έχει κανένα (31%). Αντιθέτως, στο ιδανικό σενάριο «πόσα παιδιά θα θέλατε να κάνετε;» η μέση τιμή ανεβαίνει σημαντικά, στα 2,6 παιδιά, σχεδόν διπλάσια από την ίδια ερώτηση επί πραγματικών δεδομένων (1,4 παιδιά).
Στο επίκαιρο θέμα της αύξησης των περιστατικών βίας, ένα 29% δηλώνει ότι έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση, ποσοστό σχετικά σταθερό διαχρονικά και εύλογα ενισχυμένο στις γυναίκες (38%). Ομως, ως προς την αντίληψη για τον βαθμό διάχυσης των περιστατικών βίας κατά των γυναικών στην ελληνική κοινωνία, το 43% δηλώνει ότι υπάρχει αυξανόμενη τάση τέτοιων περιστατικών, ενώ η πλειοψηφία (56%) συμμερίζεται την άποψη πως τα περιστατικά αυτά δεν αυξάνονται, αλλά είναι περισσότερο ορατά.
Ηλικιακά χάσματα
Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις ηλικιακές ομάδες που παίρνουν μέρος στην έρευνα. Ενα καλό παράδειγμα είναι η ιδιαίτερη βαρύτητα των οικονομικών προβλημάτων και της ακρίβειας στους νέους 25-39 (34,7%) σε σχέση με τους μεγαλύτερους (65+, 19,3%). Στον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών και στην τεκνοθεσία, η ψαλίδα ανοίγει ακόμη περισσότερο. Ειδικά στο θέμα της τεκνοθεσίας από ομόφυλα ζευγάρια, η ηλικιακή ομάδα 25-39 είναι η μόνη που τοποθετείται θετικά, έστω και με μικρή πλειοψηφία (50,3%)· το αντίστοιχο ποσοστό στους 65+ βρίσκεται στο 20,6%.
Για τους γάμους, η απόσταση είναι εξίσου μεγάλη στις θετικές απαντήσεις (73,2 έναντι 50,3%) ενώ μικρότερο χάσμα παρατηρείται στο πώς αξιολογείται η κλιματική αλλαγή ως παράγοντας αρνητικής επιρροής στη ζωή μας σήμερα: 49,2% ανάμεσα στους εικοσάρηδες και τους τριαντάρηδες έναντι μόλις 38% στους εξηντάρηδες. Σημαντική απόσταση καταγράφεται και στην ανάγκη για αυστηροποίηση των ποινών, αν και αποτελεί έντονα πλειοψηφούσα τάση και στα δύο ηλικιακά γκρουπ (58,7% έναντι 74,2%). Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η απάντηση ανά φύλο στο ερώτημα «σας έχουν παρενοχλήσει ποτέ σεξουαλικά;»: «Ναι» απαντά το 37,5% των γυναικών και το 20,7% των ανδρών.