Είχαν συμφωνήσει για το ημερομίσθιο, στα λόγια. Θα πραγματοποιούσαν διαδοχικές μετακομίσεις στην Αθήνα, η δουλειά θα κρατούσε πάνω από 10 ώρες. Οταν έφτασε, όμως, η στιγμή της πληρωμής ο εργοδότης του έδωσε 30 ευρώ λιγότερα. Το δέχτηκε, δεν είχε άλλη επιλογή. Κανονικά, ως αστυνομικός της ομάδας ΔΙ.ΑΣ. δεν έπρεπε να βρίσκεται εκεί και να συμπληρώνει μεροκάματα εκτός υπηρεσίας σε παράλληλη απασχόληση.
Ο ειδικός φρουρός, όμως, λέει ότι η «μαύρη εργασία» ήταν για τον ίδιο μονόδρομος. Το 2014 πήρε στεγαστικό δάνειο, οι μηνιαίες δόσεις του οποίου πλέον ξεπερνούν τα 500 ευρώ. Οι δικές του καθαρές απολαβές, ανάλογα με το πόσα πενθήμερα ή νυχτερινές βάρδιες του αναλογούν τον μήνα, μετά βίας ξεπερνούν τα 1.000 ευρώ. Εχει μικρό παιδί, η σύζυγός του δεν έχει μεγάλο εισόδημα, υπάρχουν οικονομικές υποχρεώσεις στις οποίες δεν μπορούν να ανταποκριθούν αλλιώς.
«Οταν μπαίνεις στο Σώμα ξέρεις πόσα θα παίρνεις ως χαμηλόβαθμος, δεν έχεις αυταπάτες. Οταν δημιουργείς, όμως, οικογένεια οι απαιτήσεις ανεβαίνουν δυσανάλογα. Τα τελευταία επτά χρόνια αναζητώ επιπλέον μεροκάματα, οτιδήποτε προκύψει», λέει στην «Κ» υπό τον όρο της ανωνυμίας καθώς η άσκηση άλλου επαγγέλματος από ένστολους χωρίς σχετική έγκριση από το αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. μπορεί να επιφέρει πειθαρχικές κυρώσεις. «Ξεκίνησα και συνεχίζω με τις μετακομίσεις, δύο φορές την εβδομάδα. Μπορεί όμως και μια μέρα κάποιος συνάδελφος να με ενημερώσει ότι γίνεται μια εκδήλωση και μας χρειάζονται εκεί σαν “γλάστρες”, να φαινόμαστε σαν φύλαξη».
Το εργατικό δυστύχημα της 16ης Απριλίου στον Πειραιά επανέφερε στην επικαιρότητα το διαχρονικό και ιδιαίτερα διαδεδομένο ζήτημα της παράνομης παράλληλης απασχόλησης αστυνομικών. Ενας ειδικός φρουρός της ομάδας ΔΙ.ΑΣ., 31 ετών, συμμετείχε σε οικοδομικές εργασίες εκτός υπηρεσίας για να συμπληρώσει το εισόδημά του. Μαζί με άλλους εργάτες από την Ελλάδα, τη Γεωργία και την Ακτή Ελεφαντοστού είχαν αναλάβει την κατεδάφιση της εσωτερικής τοιχοποιίας σε διώροφο κτίριο κατασκευής του 1958, στην οδό Νεωρίων.
Το οίκημα είχε αγοραστεί από Λιβανέζους επενδυτές και ο αρμόδιος μηχανικός κατά παράβαση των σχετικών κανονισμών είχε βγάλει άδεια μικρής κλίμακας για «μικρής έκτασης εσωτερικές επισκευές ή διασκευές που δεν μεταβάλλουν τη φέρουσα κατασκευή του κτιρίου». Κατά την απομάκρυνση των δομικών υλικών κατέρρευσε η πλάκα του πρώτου ορόφου, παρέσυρε και άλλους τοίχους περιμετρικά και καταπλάκωσε τον αστυνομικό που είχε πηδήξει στην καρότσα φορτηγού για να σωθεί. Στο παρελθόν ο ίδιος είχε εργαστεί και ως διανομέας.
«Θα ήταν πιο εύκολο να μετρούσαμε ποιοι αστυνομικοί δεν κάνουν δεύτερη δουλειά. Δεν μπορούν να επιβιώσουν με τις απολαβές που έχουν».
«Κοινό μυστικό»
Αστυνομικοί που έχουν συμπληρώσει περισσότερα από δέκα χρόνια υπηρεσίας, καθώς και συνδικαλιστικοί εκπρόσωποί τους που μίλησαν στην «Κ» επισημαίνουν ότι η παράλληλη απασχόληση ενστόλων είναι «κοινό μυστικό». Σε ορισμένες υπηρεσίες της Αττικής εκτιμάται ότι οκτώ στους δέκα κάνουν δεύτερη δουλειά. Πέρα από την παροχή υπηρεσιών φύλαξης σε σπίτια επιχειρηματιών ή σε νυχτερινά κέντρα, σύμφωνα με τις μαρτυρίες που συνέλεξε η «Κ», άλλοι εργάζονται σε ντελίβερι και μετακομίσεις, σε συνεργεία αυτοκινήτων, ως βοηθοί ελαιοχρωματιστών, ακόμη και σε γραφείο τελετών.
Τον Αύγουστο του 2023 συνελήφθησαν τρεις αστυνομικοί οι οποίοι είχαν αποσπαστεί για την τουριστική περίοδο στη Μύκονο και κατά παράβαση των καθηκόντων τους φυλούσαν μια πολυτελή κατοικία με αμοιβή 10-12 ευρώ την ώρα. Τον περασμένο Δεκέμβριο συνελήφθη έπειτα από καταγγελία 47χρονος αστυνομικός στο Ηράκλειο Κρήτης γιατί οδηγούσε ιδιωτικό ασθενοφόρο. Ο ίδιος ισχυρίστηκε στην απολογία του ότι εξυπηρετούσε κάποιον οικείο του και δεν το έκανε για τα χρήματα. Αλλος αστυνομικός είχε συλληφθεί το 2022 καθώς εργαζόταν ως φύλακας σε εργοστάσιο και στο βιβλίο εισόδου της επιχείρησης καταγραφόταν σχεδόν καθημερινά ως «επισκέπτης».
«Θα ήταν πιο εύκολο να μετρούσαμε ποιοι αστυνομικοί δεν κάνουν δεύτερη δουλειά», λέει ο πρόεδρος του Σωματείου Ειδικών Φρουρών, Βασίλης Ντούμας. «Δεν μπορούν να επιβιώσουν με τις απολαβές που έχουν».
Το ζήτημα είχε απασχολήσει και στο παρελθόν με αφορμή άλλον ένα θάνατο αστυνομικού εκτός υπηρεσίας. Στις 17 Απριλίου 2008 δολοφονήθηκε με τέσσερις σφαίρες στο στήθος και στην κοιλιά ένας 39χρονος αστυνομικός κατά τη διάρκεια ληστείας σε τράπεζα στη λεωφόρο Μεσογείων. Δεν βρισκόταν εκεί με την επίσημη επαγγελματική του ιδιότητα, αλλά ως υπάλληλος ιδιωτικής εταιρείας ασφαλείας, ανασφάλιστος και χωρίς σχετική άδεια, φέροντας και το υπηρεσιακό του όπλο. Είχε συμπληρώσει 13 χρόνια στο Σώμα και το τελευταίο διάστημα υπηρετούσε κυρίως τα απογεύματα στο κυλικείο της Αστυνομικής Διεύθυνσης Πειραιά. Οι καθαρές απολαβές του δεν ξεπερνούσαν τα 650 ευρώ, καθώς μέρος του μισθού του παρακρατούνταν για δύο δάνεια που είχε πάρει από διαφορετικές τράπεζες, ενώ η σύζυγός του ήταν άνεργη. Τότε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Αστυνομικών Υπαλλήλων είχε εκτιμήσει ότι περίπου 12.000 αστυνομικοί της Αττικής έκαναν και δεύτερη δουλειά. Εκτοτε δεν έγινε κάποια άλλη καταγραφή και δεν μπορεί να υπολογιστεί σήμερα με ακρίβεια ο αριθμός τους.
Σύμφωνα με μαρτυρίες, πάντως, μια ένδειξη της τάσης που επικρατεί είναι ότι μειώθηκαν αισθητά οι αμοιβές όσων αστυνομικών απασχολούνται στη φύλαξη σπιτιών επιχειρηματιών. «Συνήθως κάποιος απόστρατος αναλαμβάνει τον συντονισμό ως μεσάζοντας και βρίσκει ενδιαφερόμενους μέσα από την υπηρεσία. Οι αστυνομικοί που ανταποκρίνονται κάνουν τη νυχτερινή βάρδια, συχνά μπορεί η θέση τους να είναι μέσα στο σπίτι, στο δωμάτιο με τις κάμερες ασφαλείας», λέει αστυνομικός. «Είναι τόσο πολλοί οι ενδιαφερόμενοι που έχει μειωθεί και το μεροκάματο». Εκτιμάται ότι τα ποσά για βραδινή φύλαξη κυμαίνονται πλέον μεταξύ 40-60 ευρώ.
«Ντρέπομαι να το πω»
Ενας εκ των αστυνομικών που μίλησαν υπό τον όρο της ανωνυμίας στην «Κ» είναι άνω των 40 ετών και από το 2022 εργάζεται και στην οικοδομή. Το περασμένο Σάββατο μετέφερε λαμαρίνες σε ένα εργοτάξιο για 40 ευρώ. «Σκέφτομαι τουλάχιστον ότι δεν κάνω φυλάξεις με όπλο, αλλά κάτι πιο τίμιο. Ντρέπομαι, όμως, να πω στον πατέρα μου ότι έχω και δεύτερη δουλειά», λέει. «Αν γύριζα τον χρόνο πίσω μπορεί να επέλεγα κάποιο άλλο επάγγελμα. Είναι μεγάλη η κούραση, να είσαι στην οικοδομή και μετά εάν έχεις νυχτερινή βάρδια πηγαίνεις στην υπηρεσία πτώμα. Δεν υπάρχει διαύγεια, τα κάνεις όλα μηχανικά. Υπάρχει πάντοτε και ο φόβος μη με πιάσουν, αλλά έχουν προκύψει επιπλέον έξοδα, τα ενοίκια έχουν αυξηθεί, πρέπει να βγάλω περισσότερα».
Τη νύχτα ιδιωτικός φρουρός, το πρωί στην περιπολία
«Εχω συναδέλφους που πηγαίνουν για (ιδιωτική) φύλαξη στις 22.00, τελειώνουν τη βάρδιά τους στις 5.30 τα ξημερώματα και στις 6.15 ξεκινάει η δουλειά τους στην αστυνομία και οδηγούν περιπολικό ή μηχανή», λέει στην «Κ» αστυνομικός με 17 χρόνια υπηρεσίας. «Φαντάσου πόσο πιο λάθος μπορεί να χειριστούν ένα περιστατικό, ενώ είναι ξάγρυπνοι. Οι αισθήσεις, η εγρήγορση, η αντίληψη πρέπει κανονικά να δουλεύουν στο φουλ, μια απόφαση μπορεί να κρίνει ακόμη και μια ζωή. Αλλά τι να κάνει κάποιος όταν οι λογαριασμοί τρέχουν, όπως και τα δάνεια, τα έξοδα των παιδιών;».
Ο ίδιος έχει εργαστεί παράλληλα ως διανομέας φαγητού για να συμπληρώσει το εισόδημά του. «Δούλευα έως τρεις ημέρες την εβδομάδα βγάζοντας περίπου 300 με 350 ευρώ τον μήνα για να καλύπτω μέρος του ενοικίου μου, αλλά και έξοδα που ήταν αναγκαία για τον εξοπλισμό μου. Από τη στιγμή που μπήκε πλαφόν στις ώρες των νυχτερινών αποζημιώσεων και προέκυψαν και άλλες περικοπές, ήταν αναγκαίο», επισημαίνει. «Η κούραση ήταν μεγάλη, αλλά ήμουν σε μια ηλικία που μπορούσα ακόμη να αντεπεξέλθω».
Ως διανομέας εργάζεται από το 2015 και άλλος συνάδελφός του. Στην επιχείρηση εστίασης που τον απασχολεί παράτυπα οι πέντε από τους επτά διανομείς είναι αστυνομικοί. Οι τρεις υπηρετούν στη ΔΙ.ΑΣ. και οι δύο στην ΟΠΚΕ. Ο ένας έφερε τον άλλον στη δουλειά.
«Παίρνουμε πέντε ευρώ την ώρα. Μπορεί να φαίνονται λίγα, αλλά ανάλογα με το πόσες φορές θα εργαστείς την εβδομάδα και με τα φιλοδωρήματα, είναι ένα επιπλέον ποσό. Παλιότερα το Εσωτερικών Υποθέσεων έψαχνε και τα ντελίβερι, ακόμη και όσους δούλευαν ως σερβιτόροι. Αλλά μετά την κρίση, όταν δυσκόλεψε η ζωή και υπήρχαν αντιδράσεις στο Σώμα δεν δείχνουν πλέον τον ίδιο ζήλο για αυτές τις δουλειές», λέει. «Αλλοι αστυνομικοί επιλέγουν πιο βαριά επαγγέλματα γιατί είναι καλύτερα τα χρήματα. Μπορεί να κάνουν μετακομίσεις, να μεταφέρουν χαλιά για καθαρισμό, ή να εργάζονται σε φυλάξεις». Και η δική του παράλληλη απασχόληση, όμως, έχει ρίσκο. Πριν από καιρό τράκαρε με τη μηχανή, χρειάστηκε ράμματα και έλειψε τρεις εβδομάδες με αναρρωτική από την υπηρεσία του.
Βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας υπάρχει η δυνατότητα άσκησης άλλου επαγγέλματος από αστυνομικό σε ειδικές, όμως, περιπτώσεις και έπειτα από άδεια του αρχηγού της ΕΛ.ΑΣ. Θα πρέπει η παράλληλη εργασία που ασκεί να «συμβιβάζεται με τα καθήκοντα της θέσης του, να μην παραβλάπτει την ομαλή εκτέλεση της υπηρεσίας του και να μη δίνει αφορμή για δυσμενή σχόλια». Απαγορεύεται ο αστυνομικός να μετέχει σε οποιαδήποτε εμπορική εταιρεία, προσωπικής, περιορισμένης ευθύνης ή κοινοπραξίας, ούτε να είναι διευθύνων ή εντεταλμένος σύμβουλος ανώνυμης εταιρείας ή διαχειριστής εμπορικής εταιρείας.
Αστυνομικοί που μίλησαν στην «Κ» εξηγούν ότι είναι εξαιρετικά δύσκολη η έγκριση σχετικής άδειας. Τα περισσότερα αιτήματα δεν γίνονται δεκτά ή δεν εξυπηρετούνται άμεσα, ενώ συνήθως ικανοποιούνται όσα σχετίζονται με καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Από την ΕΛ.ΑΣ. δεν παρείχαν στοιχεία για το πόσες σχετικές άδειες έχουν χορηγηθεί. Η μόνη διαθέσιμη πληροφορία είναι για 46 άδειες παράλληλης απασχόλησης το μακρινό 2008, που είχαν δοθεί μεταξύ άλλων σε διδακτικό προσωπικό ΙΕΚ και μουσικούς.
Ο Γιώργος Πετρόπουλος, μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της ΑΔΕΔΥ, εξηγεί στην «Κ» ότι το φαινόμενο της δεύτερης ή σε ορισμένες περιπτώσεις και τρίτης δουλειάς είναι διαδεδομένο και σε άλλους κλάδους του Δημοσίου. Ωστόσο δεν υπάρχει κάποια σχετική μελέτη ή καταγραφή που να αποδεικνύει αυτό το εύρος. «Γνωρίζω και νοσηλευτές που απασχολούνται και ως ντελίβερι, γιατί το εισόδημά τους είναι χαμηλό», λέει. «Ειδικά όσοι είναι πιο νέοι ηλικιακά βρίσκονται σε πιο δυσμενή θέση».