Ηταν λίγο μετά τις 10:30 το πρωί της Δευτέρας, όταν ο εικονικός σεισμός 6,4 Ρίχτερ ταρακούνησε τα Χανιά. Είχαν προηγηθεί στις 10:20 μηνύματα απομάκρυνσης στους κατοίκους από το 112. Λίγο μετά το χτύπημα του εγκέλαδου, κτίρια άρχισαν να καταρρέουν, σχολεία γκρεμίστηκαν, άνθρωποι παγιδεύτηκαν στα αυτοκίνητά τους και στο φαράγγι της Σαμαριάς έπειτα από κατολισθήσεις, φοιτητές εγκλωβίστηκαν κάτω από τα βράχια.
Δεκατρία χρόνια μετά την αντισεισμική άσκηση ευρείας κλίμακας του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Κρίσεων, η άσκηση «Μίνωας», η πρώτη αντίστοιχη ελληνική άσκηση, εντάσσει την Κρήτη στον χάρτη των δοκιμών και του ελέγχου των αντανακλαστικών του κρατικού μηχανισμού.
Στην άσκηση συμμετέχουν τέσσερις Περιφερειακές Ενότητες, 24 δήμοι, πλήθος τοπικών φορέων και υπηρεσιών –Αστυνομία, Πυροσβεστική, λιμάνια, αεροδρόμια– υπουργεία, ιδιωτικές επιχειρήσεις αλλά και 1.000 σχολεία.
Η άσκηση βασίστηκε σε δύο υποθετικά, άκρως ρεαλιστικά όμως σενάρια, για σεισμό 6,4 Ρίχτερ στα Χανιά και 7,2 Ρίχτερ, αύριο, 23/4 στο Ηράκλειο.
Από την Αθήνα, στην ειδική αίθουσα που έχει στηθεί στο υπουργείο Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Κρίσης, ο Κώστας Συνολάκης, καθηγητής Φυσικών Καταστροφών, έχει τον γενικό συντονισμό της άσκησης. Μαζί με την ομάδα ελεγκτών, αναλύουν κάθε πληροφορία από το πεδίο, από τα Κέντρα Επιχειρήσεων σε Χανιά, Ηράκλειο και Ρέθυμνο και τα drones της Πυροσβεστικής πάνω από τα φαράγγια, αλλά και τις κινήσεις και τις αποφάσεις που λαμβάνει το ΕΣΚΕΔΙΚ (Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων και διαχείρισης Κρίσεων), σε μια δεύτερη αίθουσα του υπουργείου.
Αυτά που συμβαίνουν σήμερα και αύριο είναι εικονική πραγματικότητα και θυμίζουν λίγο Χόλιγουντ. Ο στόχος είναι όταν συμβεί πραγματικά ένα μεγάλο γεγονός φυσικής καταστροφής να έχουμε την αντίληψη να το αντιμετωπίσουμε άμεσα.
«Αυτή τη στιγμή, στο 112, υπάρχει καταιγισμός από αναφορές πολιτών. Υπάλληλοι της Πολιτικής Προστασίας υποδύονται τα θύματα. Τηλεφωνούν στο 112 και δίνουν περιγραφές για διάφορα συμβάντα. Σύμφωνα με το σενάριο της άσκησης, είναι φοιτητές και έχουν εγκλωβιστεί κάτω από βράχια στο φαράγγι της Σαμαριάς. Εμείς βλέπουμε στην αίθουσα τους διασώστες της Πυροσβεστικής να επιχειρούν στο σημείο» εξηγεί ο καθηγητής στην «Κ».
Καθώς μιλάμε με τον καθηγητή, μια προειδοποίηση για μικρό τσουνάμι στον κόλπο της Σούδας, το οποίο αναμένεται να πλημμυρίσει τις αποβάθρες, αποστέλλεται στα Κέντρα Επιχειρήσεων της Κρήτης. Αύριο, η ειδοποίηση θα σταλεί και στους κατοίκους και θα χρειαστεί να πραγματοποιηθούν εκκενώσεις οικισμών.
«Αυτά που συμβαίνουν σήμερα και αύριο είναι εικονική πραγματικότητα και θυμίζουν λίγο Χόλιγουντ. Ο στόχος είναι όταν συμβεί πραγματικά ένα μεγάλο γεγονός φυσικής καταστροφής να έχουμε την αντίληψη να το αντιμετωπίσουμε άμεσα. Η μόνη αξία του “χολιγουντιανού” κομματιού της άσκησης είναι να αρχίσουν να καταλαβαίνουν στο ΕΣΚΕΔΙΚ τι είδους περιστατικά είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν, αφού οι δύο σεισμοί είναι μεν υποθετικοί αλλά άκρως ρεαλιστικοί για τη βόρεια Κρήτη» σημειώνει ο κ. Συνολάκης, ο οποίος εξηγεί πως η άσκηση προετοιμαζόταν από το υπουργείο εδώ και περίπου έξι μήνες.
Στο μικροσκόπιο οι χρόνοι αντίδρασης του συστήματος
Ενας από τους βασικούς στόχους είναι να γίνει και ένα crash test στα τμήματα διαχείρισης κρίσεων των υπουργείων.
«Σήμερα για παράδειγμα, παρακολουθούμε στενά το υπουργείο Παιδείας. Θέλουμε να δούμε πώς θα διαχειριστεί τα πολλά τηλεφωνήματα που έλαβε από τους διευθυντές των σχολείων. Πόση ώρα χρειάστηκε για να εκκενωθεί κάθε σχολείο; Τι πράττουν, την ώρα των καταστροφών, οι ομάδες κρίσεων μέσα στα υπουργεία και σε τι επίπεδο βρίσκονται τα αντανακλαστικά τους;» σημειώνει ο κ. Συνολάκης.
Οσο για τον λόγο που επιλέχθηκε η Κρήτη, ο καθηγητής σημειώνει πως πρόκειται για περιοχή που μπορεί να δώσει συνδυαστικά τσουνάμι και ισχυρό σεισμό. Ο ίδιος αναφέρεται στον σεισμό των 8,5 Ρίχτερ που είχε σημειωθεί το 365 μ.Χ., «έναν πολύ καλά καταγεγραμμένο και μελετημένο σεισμό, από τα πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ. Με βάση αυτόν τον σεισμό είχε πραγματοποιηθεί η άσκηση του 2011 στην οποία είχαν λάβει μέρος και Γάλλοι και Κύπριοι διασώστες».
Σήμερα παρακολουθούμε στενά το υπουργείο Παιδείας. Θέλουμε να δούμε πώς θα διαχειριστεί τα πολλά τηλεφωνήματα που έλαβε από τους διευθυντές των σχολείων. Πόση ώρα χρειάστηκε για να εκκενωθεί κάθε σχολείο;
Σύμφωνα με τον κ. Συνολάκη «η αντίληψη της Πολιτείας για την Πολιτική Προστασία έχει αλλάξει σε τεράστιο βαθμό την τελευταία δεκαετία, θέλοντας και μη, από τα ίδια τα γεγονότα, με τα οποία ερχόμαστε όλο και πιο συχνά αντιμέτωποι. Σήμερα, με τα μέσα που διαθέτουμε μπορούμε να έχουμε εικόνα στο συντονιστικό κέντρο στην Αθήνας, από όλες τις δράσεις που εξελίσσονται στην Κρήτη ή αλλού. Τίποτα από όλα αυτά δεν υπήρχε το 2011. Τα ερωτήματα είναι τώρα: “Πόσο διαφορετικά αποτελέσματα έχουμε από το 2011; Πώς χρειάζεται να θωρακίσουμε περαιτέρω τον μηχανισμό;”».
To 2020 για παράδειγμα, σύμφωνα με τον καθηγητή, το μικρό τσουνάμι που σημειώθηκε στην Ιεράπετρα ύστερα από σεισμό, έδειξε ότι χρειάζονται περισσότεροι παλιρροιογράφοι για να επιβεβαιώνεται η ύπαρξη και το μέγεθος του τσουνάμι.
Στόχος και η καλύτερη εκπαίδευση των πολιτών
Από την Κρήτη όπου βρίσκεται ο συντονιστής της άσκησης στο πεδίο, πρόεδρος του ΟΑΣΠ, καθηγητής Ευθύμης Λέκκας, περιγράφει με τη σειρά του εγκλωβισμούς σε σήραγγες, κατολισθήσεις στο φαράγγι του Κοτσύφου, κατάρρευση παλαιών κτισμάτων στα Χανιά, εγκλωβισμούς σε κτιριακές κατασκευές στο Ρέθυμνο, διασώσεις στο φράγμα στο Αποσελέμη, εκκενώσεις οικισμών στον Αγιο Νικόλαο – περισσότερα από 70 ταυτόχρονα επεισόδια.
«Σήμερα ήταν στο πόδι 140.000 κάτοικοι, εταιρείες, νοσοκομεία, σχολεία. Η εκπαίδευση των πολιτών σε αυτά τα περιστατικά παρουσιάζει κενά και χρήζει βελτίωσης».
Ο κ. Λέκκας σημειώνει πως εξίσου σημαντικές και κρίσιμες με τα αντανακλαστικά του συστήματος, είναι η διαλειτουργικότητα και η συνεργασία ανάμεσα στις πολλές υπηρεσίες, ένα θέμα στο οποίο πάσχει ακόμα η ελληνική Πολιτεία. Νευραλγική είναι και η εκπαίδευση των πολιτών.
«Σήμερα ήταν στο πόδι 140.000 κάτοικοι, εταιρείες, νοσοκομεία, σχολεία. Η εκπαίδευση των πολιτών σε αυτά τα περιστατικά παρουσιάζει κενά και χρήζει βελτίωσης» σημειώνει ο καθηγητής.
Ο κ. Συνολάκης προσθέτει: «Κάποιοι ντόπιοι τα αντιμετωπίζουν όλα αυτά με χιούμορ. Ευτυχώς, οι διευθυντές στα σχολεία το πήραν πολύ στα σοβαρά».
Περίπου στις 16:00 η άσκηση για την πρώτη ημέρα είχε λάβει τέλος, οι σκηνές και οι καταυλισμοί είχαν μαζευτεί. Αύριο, η μέρα περιλαμβάνει ακόμα πιο δύσκολα και πολλαπλά επεισόδια στο Ηράκλειο και ένα ακόμα μεγαλύτερο τσουνάμι.
Την Τετάρτη 24/4, θα δοθούν μερικές πρώτες απαντήσεις ως προς την ετοιμότητα του μηχανισμού. Σύμφωνα με τον κ. Συνολάκη, ο στόχος είναι να πραγματοποιείται εφεξής μια τέτοια άσκηση κάθε χρόνο σε διαφορετική Περιφέρεια της χώρας. Ο ίδιος συμπληρώνει μάλιστα πως σε μια επόμενη φάση, τα επεισόδια των ασκήσεων θα πρέπει να μην είναι προγραμματισμένα, αλλά αυτό θα συμβεί όταν υπάρξει πρώτα λίγη τριβή με το αντικείμενο εκ μέρους όλων των υπηρεσιών.