Δεν υπήρξε μέτρο δημοσιονομικής προσαρμογής, περικοπές μισθών ή συντάξεων, κεντρικές πολιτικές που εφαρμόστηκαν μέσω των μνημονίων ή το λεγόμενο PSI, που να μην πέρασαν από τη βάσανο της δικαστικής κρίσης στο πλαίσιο βασικών συνταγματικών επιταγών. Τα ανώτατα δικαστήρια, κυρίως το Συμβούλιο της Επικρατείας αλλά και το Ελεγκτικό Συνέδριο, σήκωσαν το βάρος της στάθμισης συνταγματικών ρυθμίσεων από τη μια και της αναγκαιότητας των οικονομικών διευθετήσεων από την άλλη.
Και ενώ έως το 2013 τα ανώτατα δικαστήρια, βασικά το ΣτΕ, με σειρά αποφάσεών τους στήριξαν τη νομιμότητα κρίσιμων κυβερνητικών επιλογών, τα πράγματα άλλαξαν όταν ήρθε το δεύτερο πακέτο δημοσιονομικής προσαρμογής. Το δεύτερο μνημόνιο, με νέες περικοπές, φορολογικά μέτρα, έκτακτες εισφορές, περικοπές σε επιδόματα κ.λπ., κρίθηκε ως προς τη συνταγματικότητά του και κυρίως ως προς την αναλογικότητα των επιβληθέντων οικονομικών μέτρων.
Δεκάδες συνδικαλιστικοί φορείς (ΑΔΕΔΥ, ΓΣΕΕ, Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών και άλλες οργανώσεις) προσέφυγαν κατά των μέτρων ζητώντας για άλλη μία φορά την ακύρωσή τους ως αντισυνταγματικών. Ανώτατοι δικαστικοί σε Ολομέλειες με ειδική διαδικασία, τη λεγόμενη πιλοτική δίκη (κρίση επί του θέματος «μια και έξω»), βρέθηκαν αντιμέτωποι με σωρεία οικονομικών ρυθμίσεων που αφορούσαν περικοπές σε μισθούς, συντάξεις, επιδόματα και άλλα μέτρα, όπως το λεγόμενο «χαράτσι» στα ακίνητα. Οι δικαστικές αποφάσεις που ακολούθησαν σηματοδότησαν τεράστια κόστη για τα οικονομικά επιτελεία της κυβέρνησης καθώς πολλές από τις βασικές επιλογές σε περικοπές μισθών και συντάξεων κρίθηκαν αντισυνταγματικές.
Τη «στροφή» των δικαστηρίων σε ακυρώσεις μισθολογικών περικοπών έδωσε το ειδικό δικαστήριο, που δικάζει τα μισθολογικά των δικαστικών λειτουργών, το λεγόμενο Μισθοδικείο, κρίνοντας τις περικοπές των μισθών τους μετά το 2012 αντισυνταγματικές. Ακολούθησαν μείζονος σημασίας αποφάσεις του ΣτΕ για το σύνολο των ενστόλων (στα Σώματα Ασφαλείας, τις Ενοπλες Δυνάμεις, το Λιμενικό και το Πυροσβεστικό Σώμα). Η απόφαση για τους ενστόλους επέφερε «τσουχτερό» δημοσιονομικό κόστος, περί το 1,5 δισ. ευρώ σε πρώτη φάση, αναγκάζοντας την τότε κυβέρνηση να βρει τρόπους να εφαρμόσει, έστω και μερικώς, την απόφαση του ΣτΕ, που έκρινε αντισυνταγματικές τις περικοπές.
Ακολούθησαν στη συνέχεια και άλλες αποφάσεις που προκάλεσαν δαπάνες που δεν είχαν υπολογιστεί και ακύρωσαν περικοπές σε μισθούς και επιδόματα, κυρίως στον χώρο των λεγόμενων ειδικών μισθολογίων (πανεπιστημιακοί, γιατροί ΕΣΥ). Ομως για τους πανεπιστημιακούς και τους γιατρούς του ΕΣΥ το ανώτατο δικαστήριο περιόρισε το δημοσιονομικό κόστος καθώς αποφάσισε να μην τους δοθούν αναδρομικά, ακυρώνοντας τις περικοπές τους μετά το 2012 και για το μέλλον. Το κόστος αυτών των δικαστικών κρίσεων άγγιξε -κατά τους μετριότερους υπολογισμούς- τα 500 εκατ. ευρώ, ενώ τα ποσά που επιβάρυναν το δημόσιο ταμείο για τους δικαστές υπολογίζονται σε άλλα τόσα.
Το Ελεγκτικό Συνέδριο
Τη σκυτάλη πήρε το Ελεγκτικό Συνέδριο με αρμοδιότητα για τις συντάξεις των ειδικών μισθολογίων (δικαστές, ένστολοι, πανεπιστημιακοί και γιατροί του ΕΣΥ) ακυρώνοντας τις περικοπές που τους επιβλήθηκαν μετά το 2012, καθώς κρίθηκε ότι είχαν υποστεί μειώσεις δυσανάλογες των οικονομικών τους δυνατοτήτων. Με το κοντέρ του δημοσιονομικού κόστους να ανεβαίνει φθάνοντας στα τρία και πλέον δισ., η απόφαση που εκτόξευσε στα ύψη, προκαλώντας νέους πονοκεφάλους στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, ήρθε φέτος από το ΣτΕ. Υστερα από πολλές διασκέψεις, οι ανώτατοι δικαστές έκριναν αντισυνταγματικές τις περικοπές σε κύριες και επικουρικές συντάξεις του συνόλου του ιδιωτικού τομέα και ορισμένων ΔΕΚΟ που λειτουργούν με καθεστώς νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου. Η απόφαση, που είχε εκδοθεί ουσιαστικά από τις αρχές του χρόνου, δημοσιεύθηκε εν μέσω των κρίσιμων διαπραγματεύσεων της κυβέρνησης με τους θεσμούς, προκαλώντας δημοσιονομικό κόστος της τάξεως των 2,5 δισ. ευρώ.
Επίσης εκδόθηκε σειρά αποφάσεων για άλλου είδους περικοπές, με μικρότερο δημοσιονομικό πρόσημο, ενώ υπήρξαν και μέτρα που πέρασαν τον έλεγχο της συνταγματικότητας όπως το λεγόμενο «χαράτσι», που κρίθηκε συνταγματικό από το ΣτΕ αλλά εκκρεμεί στην Ολομέλεια του Αρείου Πάγου.