«Αναγκαζόμαστε να τους ειδοποιήσουμε ότι πηγαίνουμε για έλεγχο, διότι, σε διαφορετική περίπτωση, δεν θα μπορούμε να κυκλοφορήσουμε στην πόλη», λέει στην «Κ» εφοριακός από τη Βόρεια Ελλάδα, περιγράφοντας μια κάποια έκρυθμη κατάσταση. «Με το καθημερινό άγχος, σε μια πόλη όπου όλοι γνωρίζουν όλους, είτε δεν θα κάνουμε τη δουλειά μας είτε θα καταλήξουμε, στην καλύτερη περίπτωση, με χάπια», λέει ο ίδιος.
Δεν είναι πρωτόγνωρο το γεγονός των έντονων αντιδράσεων κατά των εφοριακών που κάνουν τυχαίους ελέγχους σε καταστήματα και επιχειρήσεις, ακροβολιζόμενοι στα τέσσερα σημεία των πόλεων όπου υπηρετούν. Η ελληνική κρίση έχει τέτοιες… λαμπρές στιγμές. Το πρώτο χαρακτηριστικό παράδειγμα τοποθετείται τον Αύγουστο του 2012 στην Υδρα. Τότε, κλιμάκιο του ΣΔΟΕ που μετέβη στο νησί, συνέλαβε ιδιοκτήτρια επιχείρησης για μη έκδοση αποδείξεων παροχής υπηρεσιών, ωστόσο, οδηγώντας τη στο αστυνομικό τμήμα, η συλληφθείσα λιποθύμησε. Τα νέα κυκλοφόρησαν γρήγορα και η τοπική κοινωνία αποφάσισε να πάρει την κατάσταση στα χέρια της: απέκλεισε για ένα ολόκληρο βράδυ το κλιμάκιο του ΣΔΟΕ στο αστυνομικό τμήμα του νησιού, στο οποίο αναγκάστηκαν να ξημερώσουν. Τελικά, χρειάστηκε η επέμβαση των ΜΑΤ από την Αθήνα, ενώ είχε ήδη προπηλακιστεί το πλήρωμα του δελφινιού που μετέφερε το κλιμάκιο στην Υδρα.
Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 2009, όταν κλιμάκιο του ΣΔΟΕ έφτασε στη Μύρινα της Λήμνου, τα πράγματα ήταν ήδη αγριεμένα. Μάλιστα, στους «στασιαστές» ανήκαν δημοτικοί άρχοντες, δημοσιογράφοι και επιχειρηματίες του νησιού. Οι ελεγκτές, δεχόμενοι απειλές για τη σωματική τους ακεραιότητα, αποχώρησαν – ωστόσο, λίγες ημέρες μετά, επέστρεψαν συνοδεία ισχυρής αστυνομικής δύναμης, προκειμένου να ολοκληρώσουν τους ελέγχους. Το ίδιο συνέβη και το 2011, στις Σπέτσες, αλλά εκεί οι συνδυασμός ήταν εκρηκτικός, διότι το ΣΔΟΕ συνοδευόταν από γερμανικό τηλεοπτικό συνεργείο, που κατέγραφε τους ελέγχους. Αποτέλεσμα, μετά τις απειλές και τους προπηλακισμούς, να τα μαζέψουν όλοι και να φύγουν άρον άρον.
Στον ίδιο αυτό κύκλο ακραίων αντιδράσεων φαίνεται ότι ανήκει η επίθεση καταστηματάρχη στην Πάτμο εναντίον ελεγκτή, τον περασμένο Ιούλιο. Ταυτόχρονα, προ ολίγων ημερών, ιδιοκτήτης ταβέρνας στον Βόλο απείλησε με καραμπίνα εφοριακούς, πυροβολώντας στον αέρα. Στις αρχές Αυγούστου, φέτος, σε Κρήτη και Σάμο, ιδιοκτήτες καφέ-μπαρ και εστιατορίου, αντίστοιχα, έσπασαν τα λουκέτα που τους είχαν επιβληθεί λόγω φορολογικών και ασφαλιστικών παραβάσεων, επιφέροντας, ασφαλώς, νέες ποινές εις βάρος των ίδιων και των επιχειρήσεών τους.
Η… πλούσια παράδοση
Η Ελλάδα έχει πλούσια ιστορία αντιδράσεων και εξεγέρσεων έναντι όσων έκαναν την απόπειρα να επιβάλουν και να συλλέξουν φόρους. Ηδη από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, μετά τον απελευθερωτικό αγώνα του 1821, η Ιστορία καταγράφει τέτοιες αντιδράσεις, κυρίως σε περιόδους μεγάλης οικονομικής κρίσης. Πρώτο, φυσικά, παράδειγμα, ήταν η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, στο Ναύπλιο, το 1831, ο οποίος, επειδή δεν ήταν σε θέση να συνάψει νέα δάνεια ώστε να καλύψει τα τοκοχρεολύσια των «δανείων της ανεξαρτησίας», στράφηκε στο εσωτερικό της χώρας: χρησιμοποιώντας την προσωπική του περιουσία και προσπαθώντας να χτίσει ένα σωτήριο, όπως έκρινε, φορολογικό σύστημα. Ηταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Στρατιωτικοί και κοτσαμπάσηδες της «παλαιάς» εποχής, που ένιωθαν παραμερισμένοι από τη «νέα τάξη πραγμάτων» μετά τον Αγώνα και κυρίως δεν τους παραχωρούνταν τα εθνικά κτήματα «ως ώφειλε» να πράξει η κεντρική διοίκηση, θεώρησαν ότι η «σωτηρία» τους βρισκόταν μια σφαίρα μακριά. Οπερ και εγένετο.
Οθωνική περίοδος
«Το χαρακτηριστικό είναι όταν, αργότερα, ανέλαβε ο Οθωνας και προσπάθησε, διά της Αντιβασιλείας, να δημιουργήσει ένα κάποιο οικονομικό σύστημα, δεν υπήρξαν προσωπικά εναντίον του αντιδράσεις. Τον ξένο ηγέτη δεν τον σκοτώνεις εύκολα», όπως λέει χαρακτηριστικά ιστορικός στην «Κ». Ωστόσο, ούτε κατά την οθωνική περίοδο έλειψαν οι ακραίες συμπεριφορές. Η βαυαρική Αντιβασιλεία, θέλοντας να επιβάλει στους Μανιάτες πυργοδεσπότες το κράτος δικαίου, όπως τότε θεσπιζόταν, και να τους εξαναγκάσει να εκπληρώσουν τις –υψηλές– φορολογικές τους υποχρεώσεις, βρίσκει ισχυρή αντίσταση από τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Οι δυνάμεις των εξεγερμένων, φιτιλιασμένες από κοτσαμπάσηδες (Γιαννάκης Γκρίζαλης, Μητροπέτροβας, Μήτρος και Κόλιας Πλαπούτας, Νικήτας Ζερμπίνης, ανιψιός του Κολοκοτρώνη, που τότε είχε καταδικαστεί σε θάνατο, Αναστάσης Τζαμαλής) εξαπλώνονται στα χωριά της περιοχής, καταλύουν τις τοπικές αρχές, που έχουν την εύνοια της Αντιβασιλείας, και ενώνονται με τους οπλισμένους χωρικούς. Μάλιστα, στις 29 Ιουλίου, εξεγερμένοι εισβάλλουν στην Κυπαρισσία, διοικητικό κέντρο της εποχής, και απάγουν τον νομάρχη, τον στρατιωτικό διοικητή και τον έφορο, καταργώντας όλα τα κρατικά όργανα. Εχει ήδη ξεσπάσει η Μεσσηνιακή Επανάσταση, στην οποία καταγράφονται σκληρά βασανιστήρια στους Βαυαρούς στρατιώτες και δραματικός εξευτελισμός τους.
Ο φόνος του Δηλιγιάννη
Την 31η Μαΐου του 1905, ένας ακόμη πρωθυπουργός πέφτει νεκρός, αυτήν τη φορά στα σκαλοπάτια του ελληνικού Κοινοβουλίου. Είναι ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, ο βασικός πολιτικός αντίπαλος του Χαριλάου Τρικούπη, ο οποίος μαχαιρώνεται στην κοιλιά από τον Αντώνιο Γερακάρη, ή «Κωσταγερακάρη», ένα λούμπεν στοιχείο της εποχής. Ο Γερακάρης, μανιώδης χαρτοπαίκτης και πρώην ιδιοκτήτης χαρτοπαικτικής λέσχης, που κατέληξε «μπράβος» σε αντίστοιχα σημεία τζόγου, είχε «επιχειρηματικά» θιγεί από τον «ανένδοτο» που είχε κηρύξει ο Δηλιγιάννης, λίγα χρόνια νωρίτερα, για τον περιορισμό της χαρτοπαιξίας, επιβάλλοντας αυστηρά μέτρα για τη λειτουργία των λεσχών. Μάλιστα, λίγους μήνες προ της δολοφονίας του, ο πρωθυπουργός είχε δώσει εντολή στα κατά τόπους τμήματα της Χωροφυλακής να εφαρμόσουν το οριστικό κλείσιμο αντίστοιχων καταστημάτων. Ο «Κωσταγερακάρης» ήταν πλέον στον δρόμο, απελπισμένος και γεμάτος οργή. Τελικά, καρατομήθηκε στο Παλαμήδι.
Υπάρχουν αρκετά τέτοια παραδείγματα στην ελληνική ιστορία, τα οποία εντάσσονται στην «παράδοση» των οξειών αντιδράσεων κατά φορολογικών μέτρων που έπαιρναν οι κυβερνήσεις, δοτές ή εκλεγμένες. Το ερώτημα που παραμένει, ασφαλώς, είναι πότε και υπό ποιες, επιτέλους, συνθήκες το ελληνικό… ταμπεραμέντο τού «νόμος είναι το δίκιο το δικό μου» θα μας μετατρέψει σε πολίτες υπεύθυνους για τις συνέπειες των πράξεών μας, χωρίς απειλές και προπηλακισμούς, χωρίς κουμπούρια και εγκλωβισμούς.