Η συζήτηση για το Δημόσιο –μόνο του ή σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα– στη χώρα μας είναι, εν πολλοίς, παρελκυστική και άχαρη. Τα δεδομένα εξακολουθούν να χειραγωγούνται και παρ’ όλον ότι έχουμε απομακρυνθεί από τα επαίσχυντα «Greek statistics», επανέρχονται διαρκώς ερωτήματα του τύπου «πόσοι είναι τελικά οι δημόσιοι υπάλληλοι;» και «τι λεφτά παίρνουν στο Δημόσιο»; Συχνά, τα ερωτήματα είναι ρητορικά και τίθενται στο πλαίσιο υποκίνησης ενός κοινωνικού αυτοματισμού που στρέφει τον έναν τομέα εναντίον του άλλου. Ούτε ο απόλυτος αριθμός των υπαλλήλων ούτε κι ο μέσος μισθός λένε από μόνοι τους κάτι, χωρίς να έχουμε αποσαφηνίσει πόσα πράγματα θέλουμε να κάνει το κράτος. Για παράδειγμα, εάν το κράτος ασκήσει πλήρως τις 23.142 κανονιστικά προσδιορισμένες αρμοδιότητές του, τότε ο αριθμός των 461.108 υπηρετούντων στις κεντρικές και περιφερειακές υπηρεσίες των υπουργείων μπορεί να θεωρηθεί μικρός!
Αχαρη είναι η συζήτηση γιατί γίνεται σε μεγάλο βαθμό από αδαείς. Η αδυναμία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος να παράγει διοικητικούς επιστήμονες και του διοικητικού συστήματος να παράγει επώνυμους «γραφειοκράτες» οδηγεί, μοιραία, στην απουσία ενός έγκυρου λόγου που να λειτουργεί ως μέτρο αξιολόγησης των απλοϊκών ή των κατευθυνόμενων απόψεων.
Η συζήτηση για το ελληνικό Δημόσιο δεν μπορεί να γίνει, πάντως, στο ίδιο πλαίσιο αναφοράς που ισχύει για το γερμανικό, το γαλλικό ή το αγγλικό δημόσιο. Το ελληνικό Δημόσιο ορίζεται τόσο όσον αφορά αυτό το ίδιο όσο και τη σχέση του με τον ιδιωτικό τομέα από ένα υπερκείμενο πελατειακό σύστημα. Με μια πρόταση, αυτή η διαφορά από τα αντίστοιχα διοικητικά συστήματα της Ευρώπης, οφείλεται στο ότι στην Ελλάδα δεν αποκόπηκε ο ομφάλιος λώρος του κόμματος που κυβερνά από την κρατική μηχανή.
Το πελατειακό σύστημα καθορίζει τόσο τις λειτουργίες του κράτους (δηλαδή, τις υπηρεσίες που προσφέρει, τις διαδικασίες μέσω των οποίων αποφασίζει, τους κανόνες μέσω των οποίων οριοθετείται η δράση του) όσο και τη δομή του (την οργάνωση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, την εσωτερική οργάνωση των δημοσίων υπηρεσιών, τις υποδομές που χρησιμοποιεί), καθώς επίσης και το προσωπικό του.
Αντί για τη στείρα αντιπαράθεση και τις απλουστευτικές προτάσεις που δεν λύνουν το πρόβλημα, επείγει η αποκόλληση του κυβερνώντος κόμματος από το κράτος. Πρέπει να υπάρξουν σχέδια δράσης για κάθε δημόσια υπηρεσία που να συνδέονται με τον προϋπολογισμό και να παρακολουθούνται στην εφαρμογή τους από ένα κεντρικό διοικητικό όργανο, όπως η Γενική Γραμματεία Συντονισμού. Η διοίκηση του ανθρώπινου δυναμικού πρέπει να ανατεθεί σ’ ένα ενισχυμένο και διευρυμένο ΑΣΕΠ και οι παρεχόμενες υπηρεσίες στους πολίτες πρέπει να αξιολογούνται διαρκώς. Αλλά για να γίνουν όλα αυτά απαιτείται μια μεταρρυθμιστική ατζέντα που σήμερα δεν υπάρχει.
* Ο κ. Παν. Καρκατσούλης είναι εμπειρογνώμων Δημόσιας Διοίκησης και πρώην βουλευτής.