Πριν από ακριβώς ένα μήνα, ξεκινούσαν με την τελετή έναρξης οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες της Πιονγκτσάνγκ. Εγώ βρισκόμουν ήδη στη Νότια Κορέα δύο εβδομάδες και κάπως είχα αρχίσει να συνηθίζω στο πολικό ψύχος. Κάθε πρωί κοιτούσα τη θερμοκρασία (συνήθως γύρω στους -15) αλλά είχα καταλάβει πως ο αέρας ήταν αυτός που έκανε τη διαφορά: ανάλογα με την ισχύ του, μπορεί να ένιωθες τη θερμοκρασία ακόμα και 10 βαθμούς πιο χαμηλά.
Εκείνο το βράδυ θα έμενα αρκετές ώρες σε εξωτερικό χώρο, οπότε είχα ντυθεί ανάλογα: εσωθερμικά, ρούχα και παπούτσια για το βουνό, ειδικά γάντια. Για τους θεατές και τους αθλητές που θα παρακολουθούσαν για δυόμισι ώρες την τελετή στο ανοικτό, χωρίς θέρμανση, στάδιο, οι διοργανωτές είχαν προνοήσει. Στα καθίσματα θα έβρισκαν μια τσάντα με πολύτιμα δώρα: μαξιλάρια, κουβέρτες και κάτι μικρά μαλακά φακελάκια που όταν τα έτριβες ζέσταιναν τα χέρια σου.
Στα ελληνικά
Η τελετή θα ξεκινούσε στις 8 το βράδυ, αλλά εμείς έπρεπε να είμαστε στο στάδιο τουλάχιστον 4 ώρες νωρίτερα. Η ασφάλεια, ακόμα και για εμάς που ήμασταν διαπιστευμένοι, ήταν σαν αυτή του αεροδρομίου. Με το που πλησιάζαμε κοντά στον έλεγχο, ένα κομπιούτερ «διάβαζε» τη διαπίστευση που είχαμε κρεμασμένη στον λαιμό μας και σε μια μεγάλη οθόνη έβλεπαν τη φωτογραφία και ταυτοποιούσαν τα στοιχεία μας. «Καλημέρα, τι κάνεις;», μου είπε στα ελληνικά και με ξάφνιασε ο άνδρας της ασφάλειας – έχοντας καθημερινά επαφή με πολύ κόσμο είχαν προφανώς μάθει να ξεχωρίζουν εθνικότητες και να λένε κάποιες λέξεις σε κάθε έναν από εμάς. Αυτό που διαπίστωσα τον ενάμιση μήνα που εργάστηκα εκεί είναι πως οι Κορεάτες είναι ένας αυθεντικά φιλόξενος λαός που με μεγάλη χαρά και περηφάνια υποδέχθηκαν τους Αγώνες.
Τα πρώτα λεωφορεία με τους αθλητές ήταν προγραμματισμένο να φτάσουν στις επτά το απόγευμα. Οι διοργανωτές ήταν πάντα συνεπείς, οπότε κανείς δεν εξεπλάγη όταν έφτασαν στην ώρα τους – μέσα σε 15 λεπτά η αίθουσα αναμονής γέμισε. Δυνατή μουσική, δεκάδες Σοχοράν (οι λευκές τίγρεις μασκότ) που χόρευαν με τους αθλητές, ένα κλίμα γιορτής για τους Αγώνες που ξεκινούσαν.
Ανάμεσα στις πολύχρωμες στολές των αποστολών ξεχώριζαν οι παραδοσιακές της Νιγηρίας και του Καζαχστάν και βέβαια ο αθλητής από την Τόγκα – που ήταν αποφασισμένος να βγει στο στάδιο ημίγυμνος. «Λες να επιβιώσω;», μου είπε γελώντας λίγα λεπτά πριν βγάλει το μπουφάν του και πάρει τη σημαία στα χέρια του. Οπως μου εξήγησε, στόχος του ήταν να χαρίσει δημοσιότητα στη χώρα του και να εμπνεύσει τα νέα παιδιά εκεί ώστε να ακολουθήσουν και εκείνα τα όνειρά τους.
Πρώτη στο στάδιο μπήκε όπως πάντα η ελληνική αποστολή και μια τεράστια ελληνική σημαία σχηματίστηκε στη μέση του σταδίου από χιλιάδες μικρά φωτάκια. Ακολούθησαν οι αθλητές από τις υπόλοιπες 91 συμμετέχουσες χώρες, αλλά όλοι περίμεναν με ανυπομονησία την τελευταία αποστολή που θα έμπαινε στο στάδιο: την κοινή ομάδα της Βόρειας και Νότιας Κορέας.
Κοινή σημαία
Η συζήτηση για εκείνη τη στιγμή είχε ξεκινήσει το 2014. Ανακοινώθηκε μόλις δύο εβδομάδες πριν από την τελετή, αλλά οι λεπτομέρειες ήταν υπό διαπραγμάτευση μέχρι το απόγευμα εκείνης της ημέρας. Λίγο πριν από τις 9 το βράδυ, ο Νοτιοκορεάτης αθλητής του μπόμπσλεϊ και η αθλήτρια του χόκεϊ επί πάγου από τη Βόρεια Κορέα πλησίασαν στην είσοδο του σταδίου για να πάρουν τη σημαία της ενοποίησης. Με άσπρο φόντο που συμβολίζει της ειρήνη και την κορεατική χερσόνησο ζωγραφισμένη μπλε, στο χρώμα που συμβολίζει την ελπίδα, η σημαία αυτή είχε σχεδιαστεί ύστερα από πολλές διαβουλεύσεις το 1990.
Οι δύο αθλητές την πήραν στα χέρια τους και περίμεναν να έρθει η σειρά τους. Κοιτάζονταν αρχικά κάπως αμήχανα και δεν μιλούσαν. Ηταν μια φορτισμένη στιγμή. Οταν τους πήρα συνέντευξη λίγα λεπτά πριν μπουν στο στάδιο, ο Νοτιοκορεάτης ήταν πλέον φανερά συγκινημένος. «Σημαίνει πολλά για εμένα… Καταλαβαίνω τον συμβολισμό και τη μεγάλη τιμή να κρατάω αυτή τη σημαία», μου είπε. Δίπλα του, η Βορειοκορεάτισσα έμοιαζε να αποφεύγει το βλέμμα μου και βέβαια την κάμερα. Γνώριζα πως ποτέ δεν δίνουν απρογραμμάτιστες συνεντεύξεις, παρ’ όλα αυτά τη ρώτησα πώς ένιωθε. Ισως βοήθησε το ότι ο έτερος σημαιοφόρος μού είχε μόλις μιλήσει, ίσως η φόρτιση της στιγμής, πάντως χαμογέλασε λίγο αμήχανα και μου είπε: «Εχω τόσο τρακ που δεν μπορώ καν να μιλήσω». Μπαίνοντας στο στάδιο όλοι σηκώθηκαν από τις θέσεις τους και τους χειροκροτούσαν για ώρα.
Ολυμπιακή διπλωματία
Δεν ήταν η πρώτη φορά που αθλητές της Βόρειας και της Νότιας Κορέας κράτησαν τη σημαία της ενοποίησης, είχε συμβεί στο παρελθόν και σε άλλους Ολυμπιακούς Αγώνες (του Σίδνεϊ, της Αθήνας και του Τορίνου), ήταν όμως η πρώτη φορά που αυτό έγινε εν μέσω μιας τόσο τεταμένης πολιτικά περιόδου και η πρώτη φορά που δημιουργήθηκε μια κοινή ομάδα –αυτή του χόκεϊ πάγου– με αθλήτριες και από τις δύο πλευρές.
Η ιδέα αυτή είχε πέσει στο τραπέζι τον περασμένο Απρίλιο όταν και οι δύο ομάδες πήραν μέρος σε μια δοκιμαστική διοργάνωση. Στο τέλος του παιχνιδιού και για να γιορτάσουν την Παγκόσμια Ημέρα Αθλητισμού για την Ανάπτυξη και την Ειρήνη, δέχθηκαν να βγάλουν μια κοινή αναμνηστική φωτογραφία και εκεί λέγεται πως πρωτοσυζητήθηκε η ιδέα μιας κοινής ομάδας.
Η επίσημη ανακοίνωση όμως, μήνες αργότερα, προξένησε αρκετές αντιδράσεις: η Καναδή προπονήτρια της Νότιας Κορέας είχε εκφράσει ανοικτά τη δυσαρέσκειά της (πως κάποιοι έκαναν πολιτική εις βάρος της ομάδας της), ενώ πολλοί Κορεάτες δεν έβλεπαν με καλό μάτι το όλο εγχείρημα. Η Γιούγαν, 24χρονη φοιτήτρια, μου εξηγούσε πως εκείνη και οι φίλοι της δεν ένιωθαν κανένα δέσιμο με την κοινή σημαία ή τον κοινό εθνικό ύμνο. Η επανένωση –ως μακροπρόθεσμη ιδέα– είναι κάτι που θεωρούσαν πως θα γινόταν εις βάρος του Νότου.
Με το που ξεκίνησαν όμως οι Αγώνες, έβλεπα το κλίμα να αλλάζει. Οι παίκτριες του χόκεϊ επί πάγου ήρθαν κοντά, γιόρτασαν μάλιστα μαζί τα γενέθλια μιας αθλήτριας και κατάφεραν να αφήσουν πίσω πολλά από τα στερεότυπα με τα οποία είχαν μεγαλώσει.
Οταν βρέθηκα ξανά στο Ολυμπιακό Στάδιο για την τελετή λήξης, οι Νοτιοκορεάτισσες μου εκμυστηρεύτηκαν το πόσο τελικά μοιάζουν με τις συμπαίκτριές τους από τον Βορρά, ενώ όλοι οι αθλητές με τους οποίους μίλησα, κάνοντας τον απολογισμό τους, θέλησαν να αναφερθούν στους Αγώνες της Πιονγκτσάνγκ ως τους αγώνες της ενοποίησης και της ειρήνης. Ολοι όσοι βρεθήκαμε εκεί γνωρίζαμε πως είχαμε ζήσει πραγματικά ιστορικές στιγμές.