Το Σινούκ της Πολεμικής Αεροπορίας πετούσε κάνοντας εκείνον τον δαιμονισμένο θόρυβο που πάγωνε το αίμα των άμαχων Βιετναμέζων, όταν κατέβαιναν στα χωριά τους γεμάτα Αμερικανούς που δεν ήξεραν πού πάνε και για ποιον ή γιατί θα πολεμούσαν… Αθελά μας, θυμηθήκαμε εκείνες τις σκηνές από την «Αποκάλυψη, τώρα» του Κόπολα, αλλά μόλις σηκωθήκαμε και ρίξαμε μια ματιά στο τοπίο, η εικόνα άλλαξε, η ψυχή γαλήνεψε και η Γαύδος, η Ωγυγία του Ομήρου, η Κλαύδη του Αποστόλου Παύλου, η Γκότζο των Ενετών, φαινόταν στο βάθος… Οι ωτοασπίδες, εν είδει ακουστικών, βοηθούσαν στη μείωση του εκκωφαντικού θορύβου των ελίκων κι έτσι, μπορούσαν να λειτουργήσουν οι λοιπές, πλην της ακοής, αισθήσεις…
Η Γαύδος, ο τόπος που κάποιοι φίλοι από την Κρήτη λατρεύουν και επισκέπτονται κάθε χρόνο, είχε πάρει στα μάτια μας μορφή μυθική. Αφηγήσεις που μιλούσαν για «πρωτόγονες καταστάσεις», για ψαρέματα καταπληκτικά, για συνθήκες τροπικές (ένας παράλληλος νοτιότερα από την Κρήτη και βορειότερα από τη Λιβύη), θάλασσες κρυσταλλένιες και η απαραίτητη σύνδεση με την πολιτική. «Ο τόπος εξορίας του Αρη Βελουχιώτη». Θυμήθηκα ότι στο σπίτι η μάνα μου τον αποκαλούσε «σφαγέα» και ο πατέρας μου «αμφιλεγόμενη προσωπικότητα». Ελα, όμως, που τώρα πετούσα με το Σινούκ της Π.Α. και με συνεπιβάτες τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, γέννημα-θρέμμα της συντηρητικής παράταξης, και κάποια κορυφαία στελέχη των «σοσιαλιστών» του ΠΑΣΟΚ. Αλλοι καιροί, άλλα ήθη. Και άλλη Γαύδος, μήπως;
Εμπειρίες
Το Σινούκ κατεβαίνει αργά στο ελικοδρόμιο (διάβαζε: αλάνα) του νησιού. Κίτρινο χώμα, μάλλον χώμα και άμμος, σηκώνεται σύννεφο. Καταλαγιάζει ο μπουχός και πατάμε το πόδι στο νησί της Γαύδου. Κάποιοι επίσημοι υποδέχονται τον Πρόεδρο. Κοντά τους κάποιοι ηλιοκαμένοι, ντυμένοι απλά, στέκονται και κοιτούν. Οι κάτοικοι της Γαύδου, η Ελλάδα που επιμένει…
Εχω διαβάσει, μόλις προ διημέρου, ένα γερό ρεπορτάζ για το νησί στον «Ταχυδρόμο» κι έτσι, δεν μου παίρνει πολύ ν’ αναγνωρίσω τον Θανάση, τον οδηγό του λεωφορείου του νησιού, που περιμένει να παραλάβει όποιον προτιμήσει το παλιό, γραφικό και σκονισμένο όχημά του… Οι «επίσημοι» φεύγουν με κάποια τζιπ, εμείς μ’ ένα μικρό λεωφορείο, που δεν έχει κλιματισμό και αναγκαστικά ανοίγουμε τα παράθυρα και την πλαϊνή πόρτα. Σε λίγη ώρα δεν θυμάμαι αν το πουκάμισο που φόρεσα το πρωί είναι άσπρο ή έχει το χρώμα της γης!
Το τοπίο είναι εκπληκτικό. Δεν πιστεύεις ότι αυτός ο τόπος είναι Ελλάδα! Αν δεν ήξερα λίγο από σινεμά, θα έκοβα το κεφάλι μου ότι εδώ έχει γυρίσει ο Σέρτζιο Λεόνε όλα τα «γουέστερν-σπαγγέτι» του! Κίτρινο χώμα, σκονισμένοι, αιωνόβιοι κέδροι, σκονισμένα, χωματοπράσινα πεύκα. Κίτρινες πέτρες, κίτρινα κτίρια στο Καστρί, τον οικισμό όπου ο Πρόεδρος εγκαινίασε τη μονάδα τηλεϊατρικής. Ναι, εκείνη που μετά το πανηγύρι έμεινε… χωρίς γεννήτρια! Κι εδώ Καστρί, λοιπόν! Σαν το χωριό μου, μόνο που εκείνο βρίσκεται στην Κυνουρία! Ενα Καστρί ατέλειωτο η Ελλάδα! Το σκάω από την τελετή και γυροφέρνω την περιοχή. Ο ήλιος, εκτυφλωτικός και καυτός. Νιώθω σαν τον Πίτερ Ο’ Τουλ στον Λόρενς! Εχω να φορέσω καπέλο χρόνια, αλλά πήρα ένα μαζί μου! Πολύτιμο όργανο του σώματος στη Γαύδο! Μην πάτε ποτέ χωρίς αυτό!
– Μένετε εδώ χειμώνα-καλοκαίρι; ρωτώ την κυρία Ελλη.
– Και βέβαια πού να πάμε; Εδώ είναι ο τόπος μας! απαντά, μάλλον πειραγμένη από την ερώτηση, την οποία κι εγώ βρίσκω άστοχη…
Η τελετή συνεχίζεται. Ο μητροπολίτης Ειρηναίος, βιβλική μορφή, λέει το «δι’ ευχών» οι «επίσημοι» τα δικά τους, ο Πρόεδρος, λιτός όπως πάντα, χαιρετίζει και η πομπή φεύγει. «Πάμε να δούμε το φάρο»…
Ορεξη να ‘χεις
Ο «φάρος» δεν είναι παρά τα χαλάσματα του φάρου που καταστράφηκε από τους Γερμανούς. Ενας ηλικιωμένος ντόπιος, με γαλάζιο πουκάμισο, πλησιάζει. «Είμαι ο Αρτέμης Δαμοράκης, ο γιος του τελευταίου φαροφύλακα. Σου μάζεψα, Πρόεδρε, λίγα κλαράκια κέδρο, πεύκο, θυμάρι και ρίγανη. Είναι τα λουλούδια που βγάνει ο τόπος μου και στα χαρίζω»! Η ξενάγηση στο «φάρο» είναι σύντομη. Λίγος και ο χρόνος που έχουμε μπροστά μας. Με τη φρουρά του Προέδρου πηδάμε τα βράχια και κατεβαίνουμε στο χείλος του γκρεμού. Χάος από κάτω μας και στο βάθος ο ορίζοντας. Το νοτιότερο άκρο της Ευρώπης και νοτιότερον αυτού ο… Καντάφι! Στο δρόμο προς το Σαρακήνικο, τον κεντρικό, παράλιο οικισμό του νησιού, θα σταματήσουμε σ’ ένα σημείο όπου η αρχαιολόγος Μαρία Βλαζάκη και οι συνεργάτες της θα μας δείξουν τα πολύ καλά διατηρημένα απομεινάρια ενός ρωμαϊκού (2ος αιώνας μ.Χ.) οικισμού. «Ενα λιοτριβιό σώζεται, σχεδόν ατόφιο! Εδώ θα πρέπει να υπήρχαν περί τις 3.000 οικογένειες», μας λέει… Στην ταβέρνα του Μανώλη Μπελεχάκη, η συντροφιά θα απολαύσει τους καρπούς της θάλασσας του νησιού. Σκάροι, συναγρίδες, φαγκριά, λυθρίνια και σαργοί. Ψάρια-διαμάντια και αστακοί, αλλά και ζυγούρι ντόπιο, με κρητικό πιλάφι και τσικουδιά από τα Χανιά. Ποιος έχει όρεξη για φαγητό όταν απέναντί του η θάλασσα περιμένει; Η αίσθηση του νερού είναι εκπληκτική. Λες και περιμένει να το πιεις, δροσερό κάτω από τον καυτό ήλιο! Αυτή είναι η Ελλάδα! Κι όχι εκείνες, οι δήθεν τροπικές παραλίες στα Φίτζι με το νερό στους 33 βαθμούς!
Στην ταβέρνα του Μανώλη, ο σερβιτόρος, ο Αποστόλης, είναι από τα Τίρανα! «Αντε, Αποστόλη, κι αν είσαι έξυπνος θα γίνεις και συ πρωθυπουργός σαν τον Μασκίμ Φίνο, που ήτανε σερβιτόρος στην Ελλάδα»! Γελάει πλατιά ο Αποστόλης, που η μοίρα τον έστειλε στην εσχατιά της Ευρώπης και φέρνει τις μπίρες, παγωμένες σαν το χαμόγελο του Εμβέρ Χότζα!
Η Γαύδος ειναι κοινότητα. Μία από τις δύο (η άλλη είναι η Αση-Γωνιά) που έμειναν στην Περιφέρεια Κρήτης μετά την επέλαση του «Καποδίστρια».
Πρόεδρος ο Θεόφιλος Τσιριντάνης, καπετάνιος του φεριμπότ «Σοφία», του μοναδικού πλοίου που συνδέει τη Γαύδο με την Κρήτη, πότε από τη Χώρα Σφακίων και πότε από την Παλαιόχωρα. Το λιμάνι του νησιού ακούει στο όνομα «Καραβέ». Στο Σαρακήνικο, υπάρχουν «ενοικιαζόμενα δωμάτια» και οι παραθεριστές είναι κυρίως νέοι, αντροπαρέες ή γυναικοσυντροφιές, που αγαπούν την περιπέτεια. Τα αυτοκίνητα του νησιού δεν έχουν αριθμούς. Πού να έλθει εδώ το ΣΔΟΕ ή το ΚΕΠΥΟ! Ελευθερία μέχρι το μεδούλι! Παράδεισος για όποιον αντιπαθεί τον κρατικό εναγκαλισμό, αφού το κράτος έχει ξεχάσει το νησί από καιρό…
Μια μέρα στη Γαύδο ήταν μια εμπειρία δεκαετιών. Στο δρόμο του γυρισμού, περνάμε από το πέτρινο σπίτι που «φιλοξένησε» επί Μεταξά τον Θανάση Κλάρα ή Αρη Βελουχιώτη. Τόπος εξορίας τότε, τόπος φυγής και ελευθερίας σήμερα, η Γαύδος παραμένει μοναδική και πολύτιμη. Το Σινούκ σηκώνεται αργά. Κάτω μας, το νησί, σαν πέτρινο αεροπλανοφόρο. θα ξανάρθουμε. Οχι με «επισήμους», όμως…
Η κα Πέτρου δίνει ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα: «Αν πάρεις το λάστιχο και ρίξεις λίγο νερό στον δρόμο, θα δεις ότι για λίγο θα δημιουργηθεί κάτι σαν σαπουνάδα. Αυτό είναι τα οξείδια του θειαφιού και των υπόλοιπων ουσιών που υπάρχουν στην ατμόσφαιρα και τις αναπνέουμε. Εάν αυτές ενωθούν με το νερό, παράγουν θειικό οξύ, νιτρικό οξύ, διάφορα οξέα. Πρόκειται για τη λεγόμενη όξινη βροχή. Αυτός ο αφρός, αυτή η μαυρίλα είναι οξύ. Αυτή η βρωμιά είναι τοξική, δηλητήριο».
Δέκα φιλικές συμβουλές