Υλοποιημένα και ουτοπικά αρχιτεκτονικά αποτυπώματα

Υλοποιημένα και ουτοπικά αρχιτεκτονικά αποτυπώματα

6' 9" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Πώς διαμορφώνεται το αρχιτεκτονικό τοπίο την τελευταία διετία; Πόσο έχει συμβάλει η αύξηση του τουρισμού και η οικονομικο-κοινωνική κρίση; Μπορούμε να μιλάμε για μορφολογικές «τάσεις» τοπικιστικής λυρικής υλικότητας (κατοικία στην Πάρο – Mold Architects και στην Αντίπαρο – Vois Architects) ή τολμηρά τεταμένης σμίλευσης του ανεπίχρηστου σκυροδέματος (κατοικία στην Εύβοια, Tense Architecture Network); Για μια αρχιτεκτονική που πλάθει σενάρια προς όφελος της τοπικής κοινότητας (Mama Chora – Μυρτώ Κιούρτη, Συμβίωσις – Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος & Γεωργία Συριοπούλου); Πόσο πίσω είμαστε στη χρήση τεχνολογιών αιχμής και ενεργειακής αυτονομίας και ποια βήματα γίνονται προς την κατεύθυνση της βιώσιμης αρχιτεκτονικής (βιοκλιματική κατοικία στη Σαλαμίνα – Αλέξανδρος Κιτρινιάρης) και του ελάχιστου αποτυπώματος με τη χρήση προκατασκευής (κατοικία στη Χαλκιδική – Εύα Σοπέογλου);

Η συζήτηση γύρω από τη σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική ξεκίνησε στο Μουσείο Μπενάκη με την 9η Μπιενάλε Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων σε διοργάνωση του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής (ΕΙΑ).

Εως τις 25 Νοέμβρη, παρουσιάζονται εβδομήντα δύο μελέτες νέων Ελλήνων αρχιτεκτόνων, κάτω των 45 ετών, υλοποιημένες αλλά και ουτοπικές.

Οι ιδιωτικές κατοικίες εξακολουθούν να αποτελούν προνομιακό πεδίο της αρχιτεκτονικής σύνθεσης, καταλαμβάνοντας το ένα τρίτο των επιλεγμένων έργων. Σε νησιωτικούς ή ηπειρωτικούς προορισμούς, παραθεριστικές κατοικίες οι περισσότερες λόγω της αυξημένης τουριστικής ροής.

Ελάχιστες στα αστικά κέντρα.

Υλοποιημένα και ουτοπικά αρχιτεκτονικά αποτυπώματα-1
Κατοικία στην Εύβοια. Αρχιτέκτονες: Tense Architecture Network

Μια προσωπική απορία

«Στη σύγχρονη αρχιτεκτονική παραγωγή διαπιστώνονται ορισμένες συνέχειες και ασυνέχειες σε όλη τη διάρκεια της οικονομικο-κοινωνικής κρίσης. Σταθερά καταγράφεται η δημιουργία υψηλής ποιότητας ιδιωτικών κατοικιών, σε αντιδιαστολή με την πενιχρή παρουσία αξιόλογων δημόσιων κτιρίων, παρά τις διακρίσεις νέων αρχιτεκτόνων σε πλήθος διαγωνισμών. Αξιοσημείωτη είναι η διασπορά σημαντικών έργων σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια και όχι μόνον στα μεγάλα αστικά κέντρα, γεγονός που φανερώνει το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη θεώρηση της αρχιτεκτονικής σε διάλογο με το τοπίο. Ενώ πληθαίνουν οι μελέτες που υλοποιούνται σε υπάρχοντα κελύφη, αλλά και στο πεδίο του τουρισμού, λιγοστές είναι ακόμα οι προτάσεις πειραματισμού με νέες κατασκευαστικές μεθόδους και υλικότητες. Προσωπική απορία αποτελεί η απουσία μιας «φτωχής» αλλά «υψηλής» αρχιτεκτονικής, με ένα λόγο επίκαιρο σε μία περίοδο παρατεταμένης ύφεσης», αναφέρει ο Ηλίας Κωνσταντόπουλος (καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών, πρόεδρος του ΕΙΑ, μέλος της κριτικής επιτροπής). «Στη φετινή Μπιενάλε διακρίνονται έργα τα οποία χαρακτηρίζονται από μορφολογική τόλμη και τοπικό λυρισμό, όπως αυτά των Τ. Πετρά & Γ. Χούσου, Τ. Ανδριανόπουλου, Κ. Κοσμά & Ν. Σκαντζούρη, Δ. Κατσώτα & S. Buerger, Μ. Κιούρτη, Γ. Γιαννούτσου & Η. Γεωργακόπουλου, Λ. Παπαλαμπρόπουλου & Γ. Συριοπούλου, απρόσμενες οπτικές σε συσχετισμό με τον τόπο», προσθέτει.

«Ενα από τα βασικά ζητήματα των τελευταίων ετών είναι το πώς κανείς στέκεται κριτικά απέναντι σε μια αρχιτεκτονική η οποία με στενά αρχιτεκτονικά κριτήρια είναι καθ’ όλα άξια, αλλά με διευρυμένα (κοινωνικά, περιβαλλοντικά κ.ά.) είναι προβληματική. Ενώ η συνεχής μεγέθυνση του τουρισμού τα τελευταία χρόνια δίνει ευκαιρίες για αρχιτεκτονικές δημιουργίες υψηλής ποιότητας, την ίδια στιγμή απορρυθμίζει την κατοικία στο κέντρο της Αθήνας, δυσκολεύοντας την πρόσβαση σε αυτήν ή υποβαθμίζει το τοπίο των μικρών νησιών του Αιγαίου, προωθώντας μια κοντόφθαλμη εκτός σχεδίου δόμηση», αναφέρει ο Κώστας Τσιαμπάος (επίκουρος καθηγητής στο ΕΜΠ, μέλος της κριτικής επιτροπής) και προσθέτει:

«Γι’ αυτό αν ξεχώριζα τρία έργα σε τρεις διαφορετικές κλίμακες αυτά θα ήταν το “Δημοτικό Ωδείο στη Γλυφάδα”, το “Αστικό Πάρκο στο Καστράκι” και η “Mama Chora”. Το πρώτο γιατί επιμένει στην αξία του δημόσιου κτιρίου, το δεύτερο γιατί εκφράζει μια σύγχρονη αρχιτεκτονική αριστεία και το τρίτο γιατί μας θυμίζει την αναστοχαστική πλευρά του σχεδιασμού».

Από τη Γλυφάδα στον Οθω της Καρπάθου

Δύο δημόσια κτίρια προκαλούν το ενδιαφέρον. Το Δημοτικό Ωδείο στη Γλυφάδα (Τίνα Καραλή, Θάνος Μπαμπανέλος – Τεχνική Υπηρεσία Δήμου), το οποίο βρίσκεται στο στάδιο αδειοδότησης, σχεδιάζεται ως ένα συνεκτικό υποβλητικό πρίσμα από εμφανές μπετόν με συμπαγή πλαϊνά και διάτρητα σόκορα που υπερυψώνεται από το έδαφος για να αναμετρηθεί με την άυλη διαύγεια των πολλαπλών υπαίθριων χώρων του: εξώστες, πλατώματα και μια κομψή ανοιχτή κλίμακα προς την αίθουσα συναυλιών.

Η προσεκτική αποκατάσταση του διατηρητέου κτιρίου της Δημοτικής Αγοράς στη Χαλκίδα –εγκαταλελειμμένου εδώ και χρόνια– (Α΄ βραβείο, Micromega Architecture and Strategies) διατηρεί το ύφος του μοντέρνου κινήματος και των επιμέρους αρ νουβό στοιχείων με ελάχιστες σύγχρονες παρεμβάσεις ενταγμένες στη δομή του. Αναμένεται κυρίως η έγκριση της μελέτης από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων.

Στην έκθεση παρουσιάζεται η εξαιρετική μελέτη του «Αστικού Πάρκου» στο Καστράκι στον Δήμο Κερατσινίου – Δραπετσώνας (Α΄ βραβείο, Tense Architecture Network), μια πρόταση που είχε παρουσιαστεί στην «Κ» πριν από δύο χρόνια. Το έργο ναι μεν προχωράει προς υλοποίηση με επαρκή χρηματοδότηση, αλλά δυστυχώς χωρίς τη συμμετοχή των βραβευθέντων αρχιτεκτόνων, οι οποίοι και θα το διασφάλιζαν θέτοντας τις κατάλληλες τεχνικές και συνθετικές προδιαγραφές. Η Τεχνική Υπηρεσία του δήμου έγινε ο φορέας εκτέλεσης του έργου, τροποποιώντας και αλλοιώνοντας την πρόταση του διαγωνισμού προκειμένου να δημοπρατηθεί ταχύτατα. Η συγκεκριμένη τακτική απαξιώνει τον θεσμό των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και το επάγγελμα του αρχιτέκτονα, καταδικάζοντας την ποιότητα των παραγόμενων έργων. Με λίγα λόγια, δεν φταίει μόνο η οικονομική κρίση για το γεγονός ότι δεν κατασκευάζονται ποιοτικοί δημόσιοι χώροι.

Από την άλλη, η ανάπλαση της πλατείας Νίκης στην Κοζάνη (Α΄ βραβείο, 406architects) με τη λιτή καμπυλόγραμμη χειρονομία ενός βυθισμένου «κενού» χώρου και τον κατάλληλο αστικό εξοπλισμό και φωτισμό είναι από τα ελάχιστα πραγματοποιημένα αξιόλογα δημόσια έργα των τελευταίων χρόνων. Η «ανάπλαση του παλαιού λιμένα Πατρών» (Α΄ βραβείο – Ανδριάνα Λίμπα, Παναγιώτα Μουρατίδου) θα λειτουργήσει ως ο δημόσιος υπαίθριος χώρος της πόλης, αναβαθμίζοντας την παραθαλάσσια ζώνη με την αξιοποίηση υφιστάμενων κτιρίων και τη δημιουργία νέων όπως το Μουσείο της Ιστορίας της πόλης. Ο δήμος έχει εκφράσει την πρόθεση υλοποίησης της πρότασης, η οποία όμως προϋποθέτει τροποποίηση του ΓΠΣ και κυκλοφοριακές ρυθμίσεις που αφορούν τη σιδηροδρομική γραμμή του ΟΣΕ.

Υλοποιημένα και ουτοπικά αρχιτεκτονικά αποτυπώματα-2
Ανάπλαση Παλαιού Λιμένα Πατρών. Αρχιτέκτονες: Ανδριάνα Λίμπα, Παναγιώτα Μουρατίδου

Η Μπιενάλε φιλοξενεί δύο μελέτες μεγαλύτερης κλίμακας, που έχουν προκύψει από διαγωνισμούς: η πρώτη στη Δυτική Μακεδονία και η άλλη στην Γκάνα, μια σημαντική διεθνής διάκριση. Την ανάπλαση και επανάχρηση του πρώην λιγνιτωρυχείου της ΔΕΗ στην Πτολεμαΐδα (topio 7 architects), ένα πρότζεκτ 180 εκταρίων με χρήσεις πολιτισμού, αναψυχής, αθλητισμού και οικολογικής συνδεσιμότητας, και τη δημιουργία μιας νέας πόλης 6.000 στρεμμάτων (Tsolakis Architects), που θα υλοποιηθεί τμηματικά στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας Ακρα στην Γκάνα με εμπορικές, αθλητικές, ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις, κατοικίες και ένα δίκτυο δημόσιων υποδομών.

Τέλος, δύο ενδιαφέρουσες μελέτες εστιάζουν στην εκπαίδευση και στην εναλλακτική τουριστική ανάπτυξη, τομείς στους οποίους οφείλουμε να επενδύσουμε. Το 1ο Δημοτικό Σχολείο του Δήμου Νεάπολης – Συκεών (ειδική μνεία, Θάνος Μπαμπανέλος), ένας υπερυψωμένος γεωμετρικός δακτύλιος «γνώσης» από ανεπίχριστο σκυρόδεμα και μεγάλα φωτεινά υαλοστάσια αιωρείται πάνω από ένα ανάγλυφο πρανές, σχηματίζοντας ένα ολοζώντανο εσωτερικό αίθριο: καμπύλες ράμπες, φυτεμένοι κήποι και γήπεδα μπάσκετ αντανακλούν την παιδική ιδιοσυγκρασία και εφευρίσκουν νέους τρόπους διάρρηξης των συμβατικών ορίων του τυπικού σχολείου.

Υλοποιημένα και ουτοπικά αρχιτεκτονικά αποτυπώματα-3
1ο Δημοτικό Σχολείο Δήμου Νεάπολης/Συκεών. Αρχιτέκτονας: Θάνος Μπαμπανέλος

Στην αντίθετη λογική του «resort», η «ουτοπική» πρόταση του τουριστικού συγκροτήματος «Mama Chora» (Μυρτώ Κιούρτη) στον παραδοσιακό οικισμό Οθως στην Κάρπαθο σχεδιάζεται ως ξενοδοχείο, αλλά πολλά από τα δωμάτια ή άλλες λειτουργίες (ταβέρνες, καφέ κ.λπ.) διασπείρονται στο χωριό. Διευθύνεται από κοινού από τον ιδιοκτήτη του οικοπέδου, τον εκάστοτε δήμαρχο και δύο κατοίκους του χωριού. Η τοπική κοινότητα συμμετέχει σε ένα συνεργατικό σχήμα διαχείρισης και οργάνωσης οικισμών που θα μπορούσε να λειτουργήσει πανελλαδικά υπό την καθοδήγηση του ΕΟΤ.

Υλοποιημένα και ουτοπικά αρχιτεκτονικά αποτυπώματα-4
Συμβίωσις, Συγκρότημα Διοίκησης της Δ.Ε.Η: ένα διευρυμένο πρόγραμμα κοινωνικής ανασυγκρότησης της γειτονιάς. Αρχιτέκτονες: Λεωνίδας Παπαλαμπρόπουλος, Γεωργία Συριοπούλου
Υλοποιημένα και ουτοπικά αρχιτεκτονικά αποτυπώματα-5
Ανάπλαση και επανάχρηση του πρώην λιγνιτωρυχείου της ΔΕΗ στην Πτολεμαΐδα. Αρχιτέκτονες:  topio 7 architects

 

9η Μπιενάλε Νέων Ελλήνων Αρχιτεκτόνων. Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς). Έως τις 25 Νοεμβρίου.
Διοργάνωση:  Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής, Μουσείο Μπενάκη
Επιτροπή επιλογής έργων: Ηλίας Κωνσταντόπουλος, Κωνσταντίνα Κάλφα, Θεώνη Ξάνθη, Πάνος Τσακόπουλος, Κώστας Τσιαμπάος
Επιμέλεια έκθεσης: Χριστίνα Παπαδημητρίου, Μαριάννα Μηλιώνη, Ηλίας Κωνσταντόπουλος
Σχεδιασμός καταλόγου: Ιωάννα Κωστίκα – finedesign

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή