Στις αρχές του σχολικού έτους 1961-1962 έφθασε στο ορεινό Γυμνάσιο Σολέας Κύπρου ένας αγγελιοφόρος μιας, ιδιάζουσας και μερικής έστω, κατάργησης των λατινικών. Ηταν γεωπόνος, είχε διοριστεί στο σχολείο και εκόμιζε ο ίδιος διαταγή του Ελληνικού Γραφείου Παιδείας, πες υπουργείου, που όριζε ότι οι τελειόφοιτοι της έκτης τάξης είχαν το δικαίωμα να επιλέξουν το μάθημα των γεωπονικών ή των λατινικών. Οπως ήταν φυσικό, και μάλιστα σε μια χαριτωμένη και εύφορη κοιλάδα που την διαρρέει ο Κλάριος, η συντριπτική πλειοψηφία αποχαιρέτισε τα λατινικά, τα οποία ήδη την είχαν ταλαιπωρήσει τρία χρόνια, και αποφάσισε να ακούσει το κάλεσμα της μητέρας γης. Τη φωνή των λατινικών άκουσαν μόνο τέσσερα κορίτσια κι ένα αγόρι. Αυτό το ελάχιστο λείμμα απελευθέρωσε με την εξαιρετική του φιλοτιμία τον διδάσκοντα και του επέτρεψε να διανύσει, χωρίς πολλά και οχληρά σκοντάμματα, αρκετές σελίδες του Βιργιλίου και του Ορατίου. Ετσι διασώθηκε ένα minimum ποίησης, φευγαλέο ίσως όχι όμως εντελώς μάταιο. Και ο καθηγητής στο τέλος της χρονιάς δεν πίστευε τα μάτια του, όταν πήρε τα πέντε απολυτήρια γραπτά και είδε πως το μικρό του πλήρωμα είχε μεταφράσει τον Λατίνο επικό σε δεκαπεντασύλλαβο. Κατά την μπόρεσή του κάθε παιδί και δεν πείραζε καθόλου που εδώ έλειπε κι εκεί περίσσευε μια συλλαβή. Ντρέπομαι που δεν έκαμα νόμο-τρόπο να αντιγράψω τις πέντε μεταφράσεις.
Τα τρία πρώτα χρόνια μου στη Φιλοσοφική της Αθήνας ήταν συνάμα τα τρία τελευταία της απόλυτης λατινιστικής δικτατορίας του δεινού –με όλες τις σημασίες της λέξης– Ε.Σ. Τη δεινή λατινομάθειά του μαρτυρούν τα εγκατεσπαρμένα σε φιλολογικά περιοδικά δείγματα του Λατινοελληνικού Λεξικού του, που ποτέ δεν είδε το φως, και οι διορθωτικές παρατηρήσεις του στον Thesaurus Linguae Latinae. Θα φανώ αχάριστος γιατί, ενώ παρ’ ελπίδα πήρα καλούς βαθμούς στις τμηματικές εξετάσεις, είμαι υποχρεωμένος να πω ότι από την τρίχρονη διδασκαλία του –που ακουγόταν μόνο στις δύο πρώτες σειρές του αμφιθεάτρου– δεν αποκόμισα σχεδόν τίποτε. Κάποτε κατόρθωσα να ακούσω ότι η κατάληξη της γενικής ενικού των πρωτοκλίτων –ae έχει αρχαϊκό τύπο– ai, ενώ άλλοτε πήρε το αυτί μου κάποιες καταλήξεις ουσιαστικών που δεν τις λαμβάνουμε υπόψη στη μετρική. Ο,τι άλλο έτυχε να ακούσω, έχει σβηστεί ενωρίτατα από τη μνήμη μου. Θυμάμαι ωστόσο μια εξ ακοής ιστορία: ένας παλαιών ετών φοιτητής κοβόταν και ξανακοβόταν στο αντίστροφο λατινικό «θέμα» και δεν μπορούσε να προχωρήσει στις πτυχιακές εξετάσεις. Οταν είδε κι απόειδε, παρουσιάστηκε στον τρομερό κριτή αγκαλοφορών το νήπιο τέκνο του, και του είπε: «Λυπηθείτε τουλάχιστον το μωρό!». Η ιστορία δεν φαίνεται πλαστή.
Μαρτυρώ, πάντως, ότι αληθεύει απολύτως πως βαθμολόγησε στο προπτυχιακό «θέμα» μόλις με 6,5 έναν εξαιρετικά διακεκριμένο φοιτητή, ο οποίος βεβαίωνε ότι είχε συντάξει και υποσελίδιο υπόμνημα! Επειδή με το 6,5 αποκλειόταν να λάβει πτυχίο με άριστα, μεσολάβησαν υπέρ του Α.Κ. άλλοι πανεπιστημιακοί διδάσκαλοι, αλλά ο πείσμων Λατίνος δεν διόρθωσε τον άδικο βαθμό. Ο αδικημένος έγινε αργότερα καθηγητής στην ίδια Σχολή. Με διδασκαλία ξέπνοη και παράλογη αυστηρότητα δεν προετοιμάζεις φιλολόγους που θα μεταλαμπαδεύσουν κεφάτοι τα λατινικά στα σχολειά τους. Οι λόγοι στην Ακαδημία δεν επουλώνουν τα τραύματα. Ακόμη και η διδαχή του Τ. Σ. Eλιοτ δύσκολα θα θεράπευε κακοφορμισμένες πληγές.
Εκείνος που έγραψε στα νιάτα του το εμβατήριο «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει» –άλλο αν βαλθήκαμε φιλότιμα να τον διαψεύσουμε–, δηλαδή ο υφηγητής της Λατινικής Φιλολογίας στην ίδια Σχολή Πέτρος Κολακλίδης, διαφορετικά σφράγισε με τη διδασκαλία του, αρκετά χρόνια αργότερα, το φοιτητικό ακροατήριό του. Εχω τη μαρτυρία του νεότερου αδελφού μου: «Ηταν συναρπαστικά απρόοπτος. Κάποτε μας υπαγόρευσε απόσπασμα από μυθιστόρημα της Π. Σ. Δέλτα για να το μεταφέρουμε στα λατινικά! Και όταν δίδασκε τη “Γερμανία” του Τάκιτου, κανένας μας δεν έπαιζε “ναυμαχίες” με διπλανό του ούτε χάζευε. Ημασταν απόλυτα προσηλωμένοι στην παράδοσή του».
Αυτή τη rara avis, το σπάνιο πουλί, η Φιλοσοφική Αθηνών έκρινε δύο φορές ανάξιο για την έκτακτη αυτοτελή έδρα της Λατινικής Φιλολογίας. Εκείνο, λοιπόν, πέταξε σε εύκρατα μέρη και βρήκε καλοκαιριά*. Η σπουδή των λατινικών καλά κοιμήθηκε για χρόνια στη Σχολή που χαλιόταν για τις κλασικές γλώσσες.
* Βλέπε τον πρόλογο του Σταύρου Ζουμπουλάκη, που επιμελήθηκε τη δίτομη έκδοση των αξιανάγνωστων «Μελετών» του Πέτρου Κολακλίδη από τη Βικελαία Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, 2006.