Τα βασικά συστατικά μιας επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, ακόμη και του κινδύνου νέας ύφεσης παγκοσμίως, υπάρχουν εδώ και μήνες και τα συνοδεύουν προειδοποιήσεις από διεθνείς οργανισμούς, οικονομολόγους και οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης. Από την άνοιξη προειδοποιούσε η Παγκόσμια Τράπεζα για τον κίνδυνο «χαμένης δεκαετίας» στην παγκόσμια οικονομία, επισημαίνοντας ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία και η πανδημία είχαν ήδη κάμψει το μακροπρόθεσμο δυναμικό ανάπτυξης. Το ΔΝΤ μιλούσε για «αναιμική ανάπτυξη» και επανέλαβε το ίδιο όταν αναθεωρούσε τις εκτιμήσεις του τον Ιούλιο, ενώ προ 10 ημερών ο οίκος Moody’s προέβλεψε κατηγορηματικά παγκόσμια επιβράδυνση έστω και με «κάποιους θυλάκους αντοχής» σε αναδυόμενες οικονομίες. Οι μεγάλες τράπεζες της Wall Street υποβάθμισαν ξανά και ξανά την πρόβλεψή τους για την ανάπτυξη της δεύτερης οικονομίας στον κόσμο, προεξοφλώντας πως η Κίνα δεν θα φτάσει φέτος τον στόχο του 5% που έχει θέσει το Πεκίνο. Και οι αναλυτές προειδοποιούσαν πως αν οι δυτικές οικονομίες, ΗΠΑ και Ε.Ε. διολισθήσουν σε ύφεση και η Κίνα είναι αποδυναμωμένη και δεν θα μπορεί να λειτουργήσει ξανά ως μοχλός ανάπτυξης, τότε τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα για την παγκόσμια οικονομία.
Προ 10 ημερών, η Moody’s προέβλεψε παγκόσμια επιβράδυνση έστω και με «κάποιους θυλάκους αντοχής» σε αναδυόμενες οικονομίες.
Αλλά οι κεντρικές τράπεζες εξακολουθούσαν να αυξάνουν το κόστος του χρήματος δυσχεραίνοντας τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, κάμπτοντας την ανάπτυξη και διακινδυνεύοντας αύξηση της ανεργίας σε μια επίμονη προσπάθεια να ανακόψουν τον πλέον επιθετικό πληθωρισμό των τελευταίων 40 ετών. Τους τελευταίους μήνες επιτέλους το θηρίο του πληθωρισμού άρχισε να δίνει σημάδια υποχώρησης. Ολα αυτά μέχρι πριν από λίγες ημέρες. Μια εβδομάδα πριν από τη συνεδρίαση της ΕΚΤ και στη συνέχεια της Federal Reserve το τοπίο της παγκόσμιας οικονομίας φαίνεται να συννεφιάζει έντονα. Μεσολαβούν παράγοντες που ενδεχομένως θα αναγκάσουν τις δύο μεγάλες κεντρικές τράπεζες να αυξήσουν περαιτέρω το κόστος του χρήματος διακινδυνεύοντας να επιτείνουν την ήδη ορατή επιβράδυνση. Το πετρέλαιο σημειώνει ξαφνικά άλμα, και ενώ τους τελευταίους σχεδόν 12 μήνες κυμαινόταν από 75 έως 85 δολάρια το βαρέλι, εκτοξεύεται ξαφνικά στα 90 δολάρια το βαρέλι. Αιτία, η ανακοίνωση της Ρωσίας και της Σαουδικής Αραβίας ότι συνεχίζουν μέχρι το τέλος του έτους την πολιτική μείωσης της παραγωγής τους. Αν οι τιμές του «μαύρου χρυσού» παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα ή αυξηθούν περαιτέρω, μπορούν να δώσουν νέα δυναμική στον πληθωρισμό ο οποίος δεν υποχωρεί τελευταία. Στην Ευρωζώνη έμεινε στάσιμος τον Αύγουστο στο 5,3% και ενδέχεται να αντιστραφεί και πάλι η πτωτική του πορεία, και για μια ακόμη φορά την ώθηση θα του δώσει η ακριβή ενέργεια.
Αν όμως η Fed βλέπει την αμερικανική οικονομία να επιδεικνύει ιδιαίτερες αντοχές, τα πράγματα στην Ευρώπη σίγουρα καθιστούν πολύ πιο δύσκολες τις σχετικές αποφάσεις για την ΕΚΤ καθώς η Ευρωζώνη κυριολεκτικώς ασθμαίνει. Τα τελευταία στοιχεία φέρουν την ανάπτυξη της Ευρωζώνης το β΄ τρίμηνο να βρίσκεται σε οριακά σημεία μόλις στο 0,1% και την ίδια στιγμή την ατμομηχανή της οικονομίας της, τη Γερμανία, να διολισθαίνει σε ύφεση, όπως άλλωστε είχε προβλέψει το ΔΝΤ, με τις βιομηχανίες της, πολλές από τις οποίες κινδύνεψαν να γονατίσουν από την ενεργειακή κρίση, σήμερα να αγωνίζονται να επιβιώσουν καθώς μειώνονται οι παραγγελίες τους και οι εξαγωγές τους.
«Βαρίδι» για τη Δύση η Κίνα
Επί δεκαετίες, η παγκόσμια οικονομία δεχόταν ισχυρή ώθηση από την Κίνα, καθώς «το εργοστάσιο του κόσμου», όπως χαρακτηρίστηκε για τις φτηνές εξαγωγές της που πλημμύρισαν τον πλανήτη, υπήρξε η πλέον ενεργοβόρος οικονομία μετά τις ΗΠΑ και προπαντός πρώτη οικονομία στον κόσμο σε ζήτηση ουσιαστικά για τα πάντα, από τα βιομηχανικά μέταλλα μέχρι το πετρέλαιο.
Και οι ιλιγγιώδεις ρυθμοί με τους οποίους αναπτυσσόταν επί χρόνια και τη μετέτρεψαν στη δεύτερη οικονομία του πλανήτη, αποτελούσαν ισχυρή ωστική δύναμη για την παγκόσμια ανάπτυξη και συχνά στήριγμα ακόμη και σε περιόδους επιβράδυνσης.
Οπως χαρακτηριστικά έχει υπογραμμίσει το ΔΝΤ, για κάθε 1% ανάπτυξη της Κίνας το παγκόσμιο ΑΕΠ τονώνεται κατά 0,3%.
Αυτός είναι και ο λόγος που κάθε δυσοίωνη είδηση για την Κίνα προβληματίζει άμεσα τον δυτικό κόσμο και συνήθως έχει άμεσο αντίκτυπο στα δυτικά χρηματιστήρια.
Το 2015, όταν φάνηκε να κλονίζεται η οικονομία της Κίνας, με το νόμισμά της και τα χρηματιστήριά της να κατρακυλούν, οι κραδασμοί μεταφέρθηκαν ακαριαία στον υπόλοιπο κόσμο προκαλώντας μίνι κραχ στις τρεις ηπείρους. Και κάθε φορά που είναι ευοίωνα τα νέα από την Κίνα, ανεβαίνει η τιμή του πετρελαίου και τα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο.
Σε αυτήν την επιβράδυνση, όμως, η Κίνα όχι μόνον δεν πρόκειται να τροφοδοτήσει την ανάπτυξη αλλά ενδέχεται να αποτελέσει «βαρίδι» για τις δυτικές οικονομίες καθώς βρίσκεται η ίδια σε περιδίνηση και φέρει το βάρος ενός δυσβάσταχτου χρέους ιδιωτικού και κρατικού τομέα που αθροιστικά φτάνει σε ένα ασύλληπτο 300% του κινεζικού ΑΕΠ.
Επειτα από μερικές ηχηρές πτωχεύσεις μεγάλων κατασκευαστικών, η κινεζική οικονομία αγκομαχά υπό το βάρος μιας κρίσης στην αγορά ακινήτων, καίριο πυλώνα της ανάπτυξής της που αντιπροσωπεύει σχεδόν το 40% της οικονομίας της.
Οι προσδοκίες για ταχύτατη ανάκαμψή της από την ύφεση της πανδημίας διαψεύσθηκαν οικτρά και το Πεκίνο ανακοινώνει το ένα μέτρο στήριξης μετά το άλλο προσπαθώντας να τονώσει τη ζήτηση και τον δανεισμό αλλά και να ανακόψει την πτώση του νομίσματος.
Αποπληθωρισμός
Η κατανάλωση υποχωρεί και η οικονομία πλήττεται από αποπληθωρισμό, ενώ
εν μέσω εντεινόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και ιδιαιτέρως με την οξυνόμενη αντιπαλότητα με την Ουάσιγκτον, η χώρα εγκαταλείπεται σε μεγάλο βαθμό από το ξένο κεφάλαιο.
Οι μεγάλες τράπεζες της Wall Street έχουν επανειλημμένως αναθεωρήσει προς τα κάτω τις προβλέψεις τους για την ανάπτυξη της κινεζικής οικονομίας, με την JPMorgan να την έχει υποβαθμίσει έξι φορές.
Ετσι, τελευταία η επωδός σε πολλές οικονομικές αναλύσεις είναι πως τελικά η Κίνα δεν πρόκειται ποτέ να φτάσει και να υπερβεί την αμερικανική οικονομία έστω κι αν έχει καταφέρει να απειλήσει την πρωτοκαθεδρία της.
Ανθεκτική αλλά όχι αλώβητη η ανάπτυξη στις ΗΠΑ
Σε αντίθεση με την Ευρωζώνη, η αμερικανική οικονομία έχει επιδείξει πραγματικά ιδιαίτερη αντοχή σε αυτό το μείγμα πληθωρισμού και συνεχούς αύξησης του κόστους του χρήματος.
Η Fed εγκαινίασε μια σειρά από αυξήσεις επιτοκίων τον Μάρτιο του περασμένου έτους και οι οικονομολόγοι προέβλεπαν πως ο υψηλός πληθωρισμός και οι αυξήσεις των επιτοκίων θα οδηγούσαν αναπόφευκτα σε ύφεση τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, ή τουλάχιστον σε επιβράδυνση.
Και πράγματι από τα τέλη του περασμένου έτους και στις αρχές του 2023 οι εταιρείες τεχνολογίας απέλυαν μαζικά χιλιάδες υπαλλήλους, η αγορά εργασίας παρουσίασε κάμψη και την άνοιξη προκάλεσε ρίγη μια σειρά από πτωχεύσεις αμερικανικών τραπεζών. Σύντομα όμως οι απολύσεις περιορίστηκαν σε ένα μικρό αριθμό βιομηχανιών, η τραπεζική κρίση δεν επεκτάθηκε πέραν των λίγων περιφερειακών και μικρών τραπεζών και η αγορά στέγης άρχισε να σταθεροποιείται.
Η ανεργία παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, γύρω στο 3,5%, και οι Αμερικανοί εξακολουθούν να δαπανούν παρά τις αυξήσεις των επιτοκίων που άρχισαν από τον Μάρτιο του 2022.
Σε ό,τι αφορά τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει στην αμερικανική οικονομία η επιβράδυνση της Κίνας, η Wells Fargo εκτιμά πως ακόμη και στην περίπτωση «μιας ανώμαλης προσγείωσης» της κινεζικής οικονομίας, η αμερικανική οικονομία δεν έχει να χάσει παρά μόλις 0,1% από την ανάπτυξή της μέσα στο 2024.
Το πρώτο τρίμηνο του έτους σημείωσε ανάπτυξη 2,0% και το β΄ τρίμηνο 2,1%. Και όπως προδίδουν τα στατιστικά στοιχεία, η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου οφείλει τη συνεχιζόμενη ανάπτυξη στην κατανάλωση που παραμένει σε υψηλά επίπεδα καθώς οι αμερικανικές επιχειρήσεις εξακολουθούν να προσλαμβάνουν, αν και τελευταία οι προσλήψεις είναι λιγότερες.
Με τις αυξήσεις των επιτοκίων αυξάνονται όμως και οι δόσεις των στεγαστικών δανείων και η αμερικανική αγορά στέγης αρχίζει να δείχνει σημάδια κάμψης προδίδοντας πως ούτε η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο δεν μπορεί να μείνει αλώβητη από μια τόσο επιθετική αύξηση του κόστους του χρήματος. «Φαίνεται πως η αμερικανική οικονομία μπορεί να αποφύγει την ύφεση, αλλά η αύξηση του ΑΕΠ της θα παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα βραχυπρόθεσμα», προβλέπει ο Ματ Σέπνερ, οικονομολόγος της U.S. Bank. Ο ίδιος βλέπει στην αμερικανική οικονομία «κάτι που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ύφεση της ανάπτυξης, δηλαδή μια οικονομία με αργούς ρυθμούς ανάπτυξης αλλά που δεν επηρεάζουν ιδιαιτέρως την αγορά εργασίας». Και ο πληθωρισμός έχει επιβραδυνθεί το β΄ τρίμηνο περίπου στο 2,6% αλλά και πάλι η Fed έχει προετοιμάσει την αγορά για νέα αύξηση των επιτοκίων.
Προειδοποίηση
Προειδοποιώντας την αγορά, αν και όχι με σαφήνεια, για ενδεχόμενη νέα αύξηση των επιτοκίων στη συνεδρίαση της επόμενης εβδομάδας, η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, τόνισε προ ημερών από το βήμα του Οικονομικού και Χρηματοπιστωτικού Κέντρου του Λονδίνου, ότι «οι ιθύνοντες της νομισματικής πολιτικής πρέπει να περιορίσουν τις προσδοκίες των καταναλωτών για περαιτέρω επιτάχυνση του πληθωρισμού».
0,1% μόνον η ανάπτυξη της Ευρωζώνης το δεύτερο τρίμηνο του έτους.
Πιέσεις
Διαπιστώνοντας τον επίμονα υψηλό πληθωρισμό της Ευ-ρώπης και τους αναιμικούς ρυθμούς ανάπτυξής της, ο Κάρστεν Μπρζέσκι, στέλεχος της ING Research, επισήμανε προσφάτως πως «εύκολα βλέπει κανείς πως θα πληγεί η ανάπτυξη μέσα σε ένα με δύο χρόνια και θα ασκηθούν πιέσεις στο βιομηχανικό μοντέλο της Ευρώπης και στον πλούτο των νοικοκυριών της».
11,7% μειώθηκαν τον Ιούλιο οι βιομηχανικές παραγγελίες της Γερμανίας.
Επιδείνωση
Κατηγορηματικά προβλέπει επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο η Μαρί Ντιρόν, γενική διευθύντρια του τομέα κρατικού χρέους στη Moody’s Investors Service, και προειδοποιεί πως αυτό θα έχει αντίκτυπο στις αναδυόμενες αγορές καθώς θα επιδεινώσει τις συνθήκες του εμπορίου και της χρηματοδότησης.