Η ιστορία και οι μεταρρυθμίσεις στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, το e-governance, αναγνωρίζονται σήμερα στην Εσθονία ως η ψηφιακή επανεφεύρεση του κοινωνικου συμβολαίου.
Δεν ήταν ωστόσο τίποτα τόσο αυτονόητο τα πρώτα χρόνια μετά την ανεξαρτησία του κράτους. Οι δεκαετίες υπό τη Σοβιετική κυριαρχία είχαν αφήσει ένα τεράστιο κενό στις δομές και το νομικό πλαίσιο της χώρας.
Η τεχνολογία ήταν οτιδήποτε άλλο παρά ψηφιακή, τα προβλήματα ρευστότητας μεγάλα, και η οικονομία ουσιαστικά χρεοκοπημένη. Η φτώχεια των πρώτων χρόνων ανεξαρτησίας, μετά από πάνω από μισό αιώνα Σοβιετικής κατοχής, ήταν τεράστια.
Ωστόσο, υπο μία παράδοξη έννοια, οι Εσθονοί στάθηκαν και τυχεροί μέσα στην ατυχία τους ή, μάλλον ακριβέστερα, είδαν την ατυχία τους ως ξεχωριστή ευκαιρία μέσα σε μία ευνοϊκή συγκυρία. Τα περισσότερα κράτη εξάλλου δεν έχουν την ευκαιρία της εθνικής επανεκκίνησης.
Το να βρίσκεσαι στο μηδέν δηλαδή, χωρίς υποδομές στήριξης από τη μία, αλλά από την άλλη, και χωρίς εξαρτήσεις από το παρελθόν. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, το μομέντουμ ήταν καλό. Όλα αυτά συνέβησαν ακριβώς την εποχή που το IT βρισκόταν στην αυγή της ανόδου του.
Η πιο σημαντική παρακαταθήκη της, κατα τα άλλα σκληρής Σοβιετικής εποχής, ήταν η παράδοση ενός ανταγωνιστικού εκπαιδευτικού συστήματος, με ένα πλεόνασμα επιστημόνων στα Πανεπιστήμια της Εσθονίας με έφεση στις κατευθύνσεις των επιστημών, της τεχνολογίας, των μηχανικών και των μαθηματικών (τα λεγόμενα STEM μαθήματα). Οπότε ο χρόνος της τεχνολογικής επανάστασης συνέπευτε με μία κατάρτιση που προϋπήρχε. Ένα ανθρώπινο κεφάλαιο έτοιμο να υιοθετήσει και να εκμεταλλευτεί τα εργαλεία της νέας εποχής.
Η χώρα είχε σημαντικές προσωπικότητες με όραμα και κίνητρο να αλλάξουν τη χώρα, ωστόσο η περίπτωση της δεν είναι το παράδειγμα του ηγέτη που ο κόσμος ακολούθησε. Το σχέδιο πέτυχε μέσα από τη σταδιακή βελτίωση και τη συμμετοχή πολλών προσώπων και θεσμών της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής. Μέσα από τη διάθεση του κόσμου να εμπιστευτεί και να στηρίξει τα πρώτα βήματα, ακόμα και τις αστοχίες των νέων κυβερνήσεων.
Πάραυτα υπάρχει μία φιγούρα που ξεχωρίζει στην ιστορία.Ένας διπλωμάτης και πολιτικός του οποίου η παρουσία σηματοδότησε μεγάλες πρωτοβουλίες στη χώρα. Ο Τόμας Χέντρικ Ίλβες, ο πολιτικός με τα χρωματιστά παπιγιόν, παιδί προσφύγων από την Εσθονία, γεννημένος στη Στοκχόλμη της Σουηδίας, και μεγαλωμένος στο Νιου Τζέρσι της Αμερικής, θα συνέδεε το όνομά του με μία σειρά σημαντικών επιτυχιών που βοήθησαν τη χώρα να ξεφύγει από τα αβέβαια βήματα της αφετηρίας της.
Ανέλαβε πρέσβης της χώρας στην Ουάσινγκτον το 1993, επιλογή του πρώτου ελεύθερα εκλεγμένου πρωθυπουργού της χώρας και σημαντικού μεταρρυθμιστή πολιτικού, Μαρτ Λάαρ. Το 1996, και λίγους μήνες πριν αναλάβει καθήκοντα Υπουργού Εξωτερικών, ο Ίλβες θα εμπνευστεί – και η Κυβέρνηση Λάαρ θα υιοθετήσει – το Tiger Leap project.
Την προσπάθεια της Εσθονίας να δημιουργήσει μία άρτια τεχνολογική υποδομή σε όλο το δίκτυο σχολείων της χώρας, παρέχοντας μαθήματα πληροφορικής με εύκολη πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Για την επίτευξη του στόχου, το Ίδρυμα Tiger Leap ιδρύθηκε το 1997, και αναγνωρίζεται σήμερα από τους ίδιους του Εσθονούς ως η αφετηρία του e-Estonia. Μέχρι το 2004 οι δεξιότητες του γενικού πληθυσμού στους υπολογιστές είχαν βελτιωθεί σημαντικά.
Παράλληλα, μία σειρά πολιτικών παρεμβάσεων που προσανατολίζονταν στην φιλελευθεροποίηση της οικονομίας και την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων έδωσαν ώθηση στα πρώτα βήματα της χώρας (μεταξύ των μέτρων ήταν η θέσπιση ενός ενιαίου συντελεστή φορολογίας εισοδήματος, ένα ενδελεχές πλάνο ιδιωτικοποιήσεων, η κατάργηση δασμών και επιδοτήσεων, η εκτέλεση σφιχτών ισοσκελισμένων κρατικών προϋπολογισμων κ.ο.κ).
Πέραν από τις νεοφυείς επιχειρήσεις που άρχισαν να αναδεικνύονται στο χώρο της τεχνολογίας, με το Skype να είναι μία από τις πιο εμβληματικές εξ αυτών, το οικονομικό μοντέλο ωφέλησε και την ισχυροποίηση του τραπεζικού τομέα της χώρας.
Οι τράπεζες έγιναν ο πλέον επιδραστικός και καινοτόμος τομέας στον κόσμο των ψηφιακών υπηρεσιών, εισάγοντας το e-Banking ήδη από το μακρινό 1996. Πολλές κρατικές υπηρεσίες που είχαν αρχίσει δειλά-δειλά να αξιοποιούν το φιλικό στην τεχνολογία περιβάλλον, εκμεταλλεύτηκαν το σύστημα επαλήθευσης ταυτότητας που είχε εισάγει ήδη ο τραπεζικός τομέας για τους πελάτες τους.
Έτσι ήδη από το 2000, οι Εσθονοί είχαν τη δυνατότητα για πρώτη φορά να υποβάλλουν τους φόρους τους ηλεκτρονικά, χρησιμοποιώντας το ίδιο σύστημα αναγνώρισης ταυτότητας που είχαν συνηθίσει να χρησιμοποιούν στις υπόλοιπες διαδικτυακές δραστηριότητες τους.
Μέχρι το 2002 σχεδόν το 50% των Εσθονών με πρόσβαση σε υπολογιστή είχε χρησιμοποιήσει υπηρεσίες του e-governance. Αυτό υπήρξε, πέραν από επιταχυντής προόδου, και ένα παράδειγμα επιτυχίας για το πως το κράτος μπορεί να υιοθετεί και να εκμεταλλεύεται τα παράγωγα της ιδιωτικής καινοτομίας.
Podcaster: Αρης Βουρβούλιας