Στις 23 Ιουνίου του 1950, δύο μέρες πριν ξεσπάσει ο τριετής πόλεμος της Κορέας, ο τότε πρόεδρος της Toyota Motors, Σοτάρο Καμίγια, ξεκινούσε την πολύμηνη περιοδεία του στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σκοπός του ταξιδιού ήταν η σύναψη συμφώνου συνεργασίας της Ιαπωνικής εταιρείας με τη Ford Motor Company, τον Αμερικανικό κολοσσό που είχε εκμοντερνίσει ριζικά τις μεθόδους παραγωγής αυτοκινήτων στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα.
Ένα βήμα μόλις πριν τις υπογραφές όμως, ο αστάθμητος παράγοντας του πολέμου θα έβαζε πρώιμο τέλος στις διαπραγματεύσεις. Η πολεμική σύρραξη στην Κορέα, που ξέσπασε επισήμως στις 25 Ιουνίου του 1950, θα οδηγούσε εν μία νυκτί τις Η.Π.Α. στην απαγόρευση όλων των επενδύσεων προς το εξωτερικό, καθιστώντας στην πράξη αδύνατη την εφαρμογή της οποιασδήποτε συμφωνίας.
Αντ’ αυτού, η Ford συμφώνησε να δεχτεί τρεις μηχανικούς της Toyota, που θα εκπαιδευόντουσαν στον τρόπο λειτουργίας και τη γραμμή παραγωγής της εταιρείας.
Έτσι, ο Έιτζι Τογιόντα, o τότε διευθύνων σύμβουλος, μετέπειτα μακροβιότερος πρόεδρος της Toyota Motors, και μέλος της ιδρυτικής οικογένειας, παρέμεινε στις Η.Π.Α. για παραπάνω από ενάμιση μήνα, αποτελώντας τον πρώτο ασκούμενο της Ιαπωνικής εταιρείας.
Η Toyota λειτουργούσε ήδη στην αγορά αυτοκινήτων για περίπου 13 χρόνια τότε, και είχε παράξει μέσα σε αυτό το διάστημα περίπου 2.500 αυτοκίνητα. Το εργοστάσιο της Ford, από την άλλη, τροφοδοτούσε την αγορά με 8.000 οχήματα την ημέρα!
Ωστόσο, ενώ ο Έιτζι Τογιόντα είδε με δέος αυτούς τους ρυθμούς παραγωγής, κατέληξε ότι η μεθοδολογία της Ford, δεν θα μπορούσε ποτέ να λειτουργήσει αποτελεσματικά στην Ιαπωνία.
Η πιο σημαντική διαπίστωση ήταν ότι στην Αμερική δεν υπήρχε ούτε μία πτυχή της παραγωγικής διαδικασίας στην οποία να μην παρατηρείται σπατάλη. Σπατάλη βεβαίως που καμία εταιρία δεν είχε τη δυνατότητα να υποστηρίξει στην ακόμα φτωχή στις αρχές της δεκαετίας του 1950, Ιαπωνία. Αυτή η σπατάλη θα μείνει στην ιστορία με τον ιαπωνικό όρο muda (muda στις διαδικασίες, muda στα υλικά κ.ο.κ.)
Έτσι, ο Τογιόντα, αποφάσισε να υιοθετήσει τις μεθόδους μαζικής παραγωγής της Φορντ, αλλά με μία σειρά ποιοτικών αλλαγών στο ενδιάμεσο.
Συνεργαζόμενος με τον Ταΐτσι Όνο, έναν βετεράνο μηχανικό και εμβληματική προσωπικότητα στον κόσμο των επιχειρήσεων, ανέπτυξε τις βασικές έννοιες διοίκησης που θα καταγραφόντουσαν στην ιστορία ως η «Μέθοδος Τογιότα» ή «Τογιοτισμός».
Στον πυρήνα της επιτυχίας της βρίσκεται το «Παραγωγικό Σύστημα της Τογιότα», που εισήγαγε μία πληθώρα εννοιών στο επιχειρηματικό λεξιλόγιο του κόσμου.
Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η μέθοδος «Κάνμπαν» («Kanban»), εμπνευσμένη από τα καρτελάκια προϊόντων των σούπερ μάρκετ.
Αν και έχει πολλές πτυχές, βασική αρχή της μεθόδου είναι η οπτικοποίηση της εργασίας και η προσαρμογή της παραγωγής γύρω από την πραγματική ζήτηση των προϊόντων. Όπως δηλαδή το σούπερ μάρκετ, που αποθηκεύει αγαθά με βάση τη ζήτηση των πελατών και αναπληρώνει μόνο προϊόντα που αναμένεται να πωληθούν εντός ενός συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος.
Το παραγωγικό σύστημα της Τογιότα εισήγαγε κι άλλες έννοιες, όπως το σύστημα «Just in Time», που εκφράζει την τροφοδοσία της γραμμής παραγωγής σε πραγματικό χρόνο αλλά και τη βαθύτερη φιλοσοφία εξάλειψης του κάθε τι περιττού, είτε αυτό αναφέρεται σε κινήσεις και μεταφορές είτε σε αποθέματα και ελαττωματικά προϊόντα.
Άλλος γνωστός όρος είναι η μέθοδος «Κάιζεν» («Kaizen»), που σήμερα χρησιμοποιείται και ως brand name μεγάλης στοιχηματικής εταιρείας στην Ελλάδα, και η οποία εκφράζει τη φιλοσοφία των αδιάκοπων σταδιακών βελτιώσεων που ενισχύουν τη συνολική ποιότητα παραγωγής μειώνοντας παράλληλα το κόστος της σε όλα τα επίπεδα.
Όλο αυτό το ανθολόγιο όρων στο χώρο του μάνατζμεντ έμελλε να πρεσβεύσει τις μεγάλες αλλαγές που η Toyota ήρθε να συμβολίσει στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.
Πολύ σύντομα η Ιαπωνία παρήγαγε τα αυτοκίνητά της γρηγορότερα από τους ανταγωνιστές της, διαθέτοντας λιγότερο προσωπικό αλλά και, γενικότερα, χαμηλότερο κόστος παραγωγής.
Η επιτυχία ήταν τέτοια, που μία σειρά επιχειρήσεων από άλλες βιομηχανίες υιοθέτησαν κι εκείνες τις αρχές του «Τογιοτισμού» στην λειτουργία τους. Ενός ρεύματος που ιστορικά θα καταγραφεί ως η περίφημη «Λιτή Παραγωγή» (το «Lean Manufacturing»).
Ωστόσο, το εμβληματικότερο παράδειγμα επιτυχίας στα χρόνια του Ιαπωνικού οικονομικού θαύματος, δεν είναι η εξαίρεση.
Δεκάδες Ιαπωνικές εταιρείες προώθησαν τα επόμενα χρόνια τα προϊόντα τους σε όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου: Nissan, Honda, Fujitsu, Yamaha, Sharp, Epson, Seiko, Toshiba, Sony, Panasonic, Nintendo, Sega, Mazda, Subaru, Mitsubishi Co, Nikon, Canon, Hitachi, κ.α. πολλές.
Όλες αυτές οι εταιρίες πρωτοπόρησαν στη μηχανική και την τεχνολογία των προϊόντων τους, κι όλες μαζί συνδράμανε ώστε η οικονομία της χώρας να γίνει η τρίτη ισχυρότερη παγκοσμίως μέσα σε μόλις 25 χρόνια από την απόλυτη καταστροφή της.
Η μεταπολεμική Ιαπωνία ήταν όντως ένα μοναδικό παράδειγμα επιτυχίας. Μία εθνική επανεκκίνηση με αντανακλαστικά που σόκαραν τον κόσμο.
Ακούστε στο επεισόδιο για τις διαρθρωτικές αλλαγές που έκαναν το «Ιαπωνικό θαύμα» δυνατό, την άλλη όψη του νομίσματος, αλλά και για την Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση που φέρνει αντιμέτωπη την Ιαπωνία με το DNA και την αρχιτεκτονική της κοινωνίας της.
Podcaster: Αρης Βουρβούλιας