Η Δανία αντιπροσωπεύει τα τελευταία 70 χρόνια ένα από τα πιο πετυχημένα μοντέλα κράτους πρόνοιας στην Ευρώπη. Το γνωστό και ως «σοσιαλδημοκρατικό», «αναδιανεμητικό» ή «Σκανδιναβικό» κράτος πρόνοιας.
Ένα μοντέλο διοίκησης που μοιράζονται σε μεγάλο βαθμό όλες οι Νορδικές χώρες (Σουηδία, Δανία, Νορβηγία, Φινλανδία, Ισλανδία).
Ωστόσο, το σημερινό status quo της Δανίας, δεν εξηγεί πολλά για το πως λειτουργούσε η χώρα στα τέλη του 19ου αιώνα.
Τότε που ο δημόσιος τομέας, είχε έναν πολύ λιγότερο ενεργό ρόλο στις υπηρεσίες πρόνοιας. Στοιχείο, που για την κοινή γνώμη της εποχής, περιέγραφε και το πως όφειλαν να είναι τα πράγματα στη σχέση πολίτη-κράτους.
Ήταν ευθύνη του πολίτη να προστατεύσει τα συμφέροντα του ίδιου και της οικογένειάς του. Από την άλλη, όμως, εάν κάποιος ήταν από τους ευεργετημένους της κοινωνίας, έχοντας αξιοσημείωτο πλούτο και ισχύ, ήταν επίσης αυτονόητο το ηθικό του χρέος να επιστρέψει μέρος αυτής της ευεργεσίας πίσω.
Για τον λόγο αυτό, μια σειρά από ιδρύματα και φιλανθρωπικούς οργανισμούς στήθηκαν από ιδιωτικές πρωτοβουλίες και επιφανείς οικογένειες της εποχής, με βασικό προσανατολισμό τη στήριξη πρωτίστως των φτωχών, των ορφανών, και των βαριά αρρώστων της κοινωνίας.
Σύγχρονες μελέτες οριοθετούν, επομένως, ως αφετηρία των μεταγενέστερων πολιτικών, τις σπουδαίες φιλανθρωπικές δράσεις εκείνες τις δεκαετίες στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Δεδομένο που θέτει βέβαια και την εκκλησία σε περίοπτη θέση, όσον αφορά τον ρόλο της στον σχηματισμό αυτής της κοινωνικής πολιτικής.
Ουκ ολίγα από αυτά τα φιλανθρωπικά εγχειρήματα μετεξελίχθηκαν σε εθνική νομοθεσία, και, σιγά-σιγά, από το 1891 έως το 1921, άρχισαν να χτίζονται εκείνες οι βάσεις που σήμερα μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως τα θεμέλια του Δανικού κράτους πρόνοιας.
Για παράδειγμα:
· το 1891 ψηφίστηκε ο νόμος περί συντάξεων γήρατος
· το 1892 ψηφίστηκε ο νόμος για την ασφάλεια υγείας
· το 1898 νομοθετήθηκε η ασφάλιση σε περίπτωση βιομηχανικού ατυχήματος
· το 1905 ήρθε η σειρά του νόμου περί προστασίας των παιδιών σε κίνδυνο, για ηλικίες έως 14ων ετών
· ο νόμος για το επίδομα ανεργίας, που εφαρμόστηκε από το 1907,
· ο νόμος περί ασφάλισης αναπηρίας, που ψηφίστηκε το 1921.
Όλοι, σημαντικοί πυλώνες κοινωνικής πολιτικής που διαμόρφωσαν έναν νέο ρόλο ευθύνης του κράτους απέναντι στις αναπόφευκτες ανισότητες της ζωής.
Με στοιχεία ιστορικής ειρωνείας, η μετριοπαθής πτέρυγα του Φιλελεύθερου κόμματος, που αντιπροσώπευε τους ανεξάρτητους αγρότες τότε, είναι και που έθεσε τις βάσεις για τη μεταρρύθμιση στη βάση της υπηκοότητας, και όχι των ατομικών εισφορών.
Σίγουρα το μέγεθος και τα ομοιογενή χαρακτηριστικά της κοινωνίας, έπαιξαν τον ρόλο τους στην υλοποίηση αυτού του σχεδίου.
Επίσης, η επιταχυνόμενη εκβιομηχάνιση της χώρας στα τέλη του 19ου αιώνα έδωσε χώρο στη δημιουργία ισχυρών συνδικαλιστικών σωματείων, τα οποία από τα πρώιμα στάδια τους συνδέθηκαν οργανωτικά και πολιτικά με του σοσιαλδημοκράτες.
Αυτή η ώσμωση συνδικαλισμού και αντιπροσώπων τη σοσιαλδημοκρατίας έγινε η ατμομηχανή για την προώθηση του νεοσχηματιζόμενου μοντέλου.
Αρχικά φιλελεύθεροι και συντηρητικοί εμφανίστηκαν σκεπτικοί απέναντι στην ευρύτητα των αλλαγών, αλλά συν τον χρόνο, οι όποιες αντιστάσεις κάμφθηκαν αφουγκραζόμενοι τη δημοφιλία των συγκεκριμένων προτάσεων από τη βαθιά πλειοψηφία του εκλογικού σώματος.
Οι σοσιαλδημοκράτες, από τη μεριά τους, μπορεί να υιοθέτησαν στην πολιτική τους ατζέντα την ιδέα της δημόσιας ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, στην πραγματικότητα ωστόσο δεν αποτέλεσαν ποτέ πραγματικά ένα αντικαπιταλιστικό κίνημα.
Αυτό είναι και αυταπόδεικτο από την ιστορική εξέλιξη των πραγμάτων.
Από το 1924 και την πρώτη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση, και μέχρι το 1982, το κόμμα τους βρέθηκε στο τιμόνι της εξουσίας για παραπάνω από 50 χρόνια.
Αντίθετα, το κόμμα επιζητούσε την αλλαγή εκ των έσω, προσβλέποντας σε πολιτικές μεταρρυθμίσεις που θα παρείχαν οριζόντια δικαιώματα και την κοινωνική ασφάλεια στον πυρήνα του κράτους.
Συνολικά, από το 1945 και εώς τα μέσα της δεκαετίας του 1970, η ευρύτερη αριστερή ατζέντα πολιτικής κέρδισε την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων, εναρμονίζοντας τις διεθνείς τάσεις του κεϋνσιανισμού με την εγχώρια ιδεολογική επικράτηση της σοσιαλδημοκρατίας.
Η δεκαετία του 1960 συγκεκριμένα, χαρακτηρίζεται σήμερα ως η «χρυσή εποχή» του κράτους πρόνοιας για τη χώρα, όπου μέσω της παράλληλης οικονομικής πρόοδού, εδραίωσε και το όραμα της καθολικής κάλυψης των πολιτών.
Ωστόσο από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, παρατηρείται και μία ιστορική στροφή προς μία πιο φιλελεύθερη κατεύθυνση.
Για να εξηγηθεί αυτή η μεταστροφή, χρειάζεται να κατανοηθεί και το οικονομικό πλαίσιο της δεκαετίας, εκεί που το κοινωνικό κράτος δοκιμάστηκε για πρώτη φορά σε τέτοιο βαθμό, μέσα από διεθνείς κρίσεις που μετεξελικτικά ανέδειξαν καλά κρυμμένες παθογένειες.
Ακούστε στο επεισόδιο με τον Άρη Βουρβούλια για τις τρεις φάσεις εξέλιξης του Δανικού κράτους πρόνοιας, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του σε σχέση με άλλες χώρες και μοντέλα, αλλά και, ίσως σημαντικότερα από όλα, ποιά είναι τα στοιχεία και οι παράγοντες που το διατηρούν οικονομικά βιώσιμο στις απαιτήσεις του σημερινού κόσμου.