Μπορεί σήμερα, σε μεγάλο βαθμό, να είναι αυτονόητη στις προηγμένες δυτικές κοινωνίες η πλήρης αποδοχή των δικαιωμάτων των ομόφυλων ζευγαριών, ωστόσο, αυτή η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύγχρονη απ’ ό,τι μπορεί να αντιλαμβανόμαστε.
Μόλις 34 χρόνια πριν, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αποχαρακτήρισε και επίσημα την ομοφυλοφιλία από τις νόσους ψυχικής διαταραχής.
Στις 17 Μαΐου του 1990.
Ενώ, μέχρι σήμερα, η ομοφυλοφιλία παραμένει παράνομη σε 70 χώρες του κόσμου.
Αρα, όσο μεγάλα και να είναι τα βήματα που έχουν γίνει την τελευταία τριακονταετία, ο ελεύθερος σεξουαλικός προσανατολισμός, με κρατική προστασία και κοινωνική ανοχή, είναι μία τάση πραγματικά πρόσφατη.
Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν πρέπει να θέσουμε και την πρωτοβουλία των Ολλανδών να νομιμοποιήσουν τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών την 1η Απριλίου του 2001.
Σαν πρωταπριλιάτικο αστείο, μετά από αιώνες καταπίεσης και θρησκευτικής καταδίκης, για πρώτη φορά, και με τις ευχές της Βασίλισσας Βεατρίκης, η Ολλανδία αναγνώρισε στους ομοφυλόφιλους όλη τη νομική προστασία και υποχρεώσεις που ο γάμος συνεπάγεται.
Σύμφωνα συμβίωσης επιτρέπονταν ήδη, εκείνα όμως αφορούσαν τα δύο συμβαλλόμενα μέρη. Ο γάμος ήταν κάτι άλλο. Κάτι μεγαλύτερο. Καθώς, πέραν του ηθικού του σκέλους, αυτός οριοθετούσε και τις υποχρεώσεις τρίτων απέναντι στο γεγονός. Οπως, για παράδειγμα, τα φορολογικά προνόμια που όφειλε να προσφέρει πια το κράτος χωρίς διάκριση.
Η Ολλανδία όμως ήταν καινοτόμος ήδη από τη δεκαετία του 1970, και πιο συγκεκριμένα από το 1973, τότε που τα Ολλανδικά ιδρύματα ψυχικής υγείας σταμάτησαν να αντιμετωπίζουν την ομοφυλοφιλία ως ασθένεια.
Κάτι που έβαλε φρένο και σε αναχρονιστικές πρακτικές, όπως, για παράδειγμα, την απαγόρευση στρατολόγησης λόγω σεξουαλικής προτίμησης ή τις ιατρικές μεθόδους «επανένταξης» στην ετεροφυλοφιλική «κανονικότητα».
Ετσι, η Ολλανδία έγινε γρήγορα ένα Ευρωπαϊκό σύμβολο σεξουαλικής απελευθέρωσης τη δεκαετία του 1980. Πολλοί γνωστοποίησαν δημόσια τις ερωτικές προτιμήσεις τους, αλλά και περιοδικά της εποχής, όπως το Gay Krant, υποστήριξαν ανοιχτά την προώθηση των δικαιωμάτων της κοινότητας.
Τα ανοιχτά πάρτυ του δρόμου διαδέχτηκαν τα πρώτα φιλικά-προς-γκέι καφέ και μπαρ του Αμστερνταμ. Η συνύπαρξη στρέιτ και γκέι έπαψε να είναι ταμπού, και ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, μία σειρά ακτιβιστών, με σημαντικότερο ίσως τον Ολλανδό δημοσιογράφο Χενκ Κρολ, πίεσαν προς την κατεύθυνση της απόλυτης ισότητας στα ζητήματα του έγγαμου βίου.
Στις 5 Σεπτεμβρίου του 1987, εγκαινιάστηκε, στο κέντρο του Αμστερνταμ, για πρώτη φορά στον κόσμο, ένα μνημείο προς τιμήν των ομοφυλόφιλων που έχασαν τη ζωή τους από τους Ναζί. Το «Homomonument», όπως ονομάζεται, μνημονεύει όλους τους γκέι και λεσβίες που κυνηγήθηκαν ιστορικά λόγω της σεξουαλικής τους ταυτότητας.
Μετά από διάφορα στάδια ωρίμανσης, εν τέλει, η Ολλανδική Βουλή ενέκρινε τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών τον Δεκέμβριο του 2000 – με 109 ψήφους υπέρ και 33 κατά, στη Βουλή των Αντιπροσώπων, και με 49 ψήφους υπέρ και 26 κατά, στη Γερουσία.
Ασχέτως ιδεολογικής τοποθέτησης ωστόσο, οφείλει κάποιος να αναγνωρίσει ότι η προώθηση των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων έχει καταγράψει αλματώδη βήματα τις τελευταίες δεκαετίες. Και η πρωτοβουλία της Ολλανδίας, στην αρχή του 21ου αιώνα, έπαιξε το δικό της οδηγητικό ρόλο, ως παράδειγμα που πολύ σύντομα μία σειρά άλλων χωρών της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου θα ακολουθούσαν.
Σήμερα, την ώρα που γράφεται αυτό το άρθρο, 37 χώρες έχουν νομιμοποιήσει τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών, με την Ελλάδα να αποτελεί το 37ο κράτος που τολμά το εν λόγω βήμα.
Κι όλα αυτά, μετά τον δρόμο που άνοιξε η πρωτοβουλία των Ολλανδών 23 χρόνια πριν.
Ευθανασία, ναρκωτικά, πορνεία, και γάμος ομόφυλων ζευγαριών είναι τέσσερα εμβληματικά παραδείγματα που αντιπροσωπεύουν το πνεύμα της Ολλανδίας γύρω από τις ελευθερίες και τα δικαιώματα του ατόμου.
Ακούστε στο επεισόδιο με τον Αρη Βουρβούλια για τη μοναδική ικανότητα της Ολλανδίας να δημιουργεί συνθήκες ανεκτικότητας γύρω από ζητήματα ταμπού. Αλλά και πώς αυτή η ικανότητα συνδέεται με την περίοδο της χρυσής εποχής της χώρας, την Ολλανδία του 17ου αιώνα.
Podcaster: Αρης Βουρβούλιας