Οσο απίστευτο κι αν μοιάζει σε πρώτη ανάγνωση, είναι πραγματικό. Οι μέλισσες φαίνεται να γνωρίζουν την απάντηση στο «πόσο κάνει δύο και δύο». Τα συγκεκριμένα έντομα δεν φτιάχνουν μόνο μέλι, αλλά καταλαβαίνουν τα μαθηματικά και μπορούν να κάνουν βασικές αριθμητικές πράξεις, όπως πρόσθεση και αφαίρεση, χρησιμοποιώντας αυτή τη δεξιότητα για να λύνουν πρακτικά προβλήματα. Αυτό είναι το συμπέρασμα νέας αυστραλογαλλικής επιστημονικής έρευνας, σύμφωνα με την οποία η κατανόηση βασικών μαθηματικών εννοιών είναι εφικτή όχι μόνο από τον άνθρωπο, αλλά ακόμη και από ένα έντομο με πολύ μικρότερο εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος μιας μέλισσας δεν έχει ούτε ένα εκατομμύριο νευρώνες, έναντι περίπου 86 δισεκατομμυρίων του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Προηγούμενα πειράματα των ίδιων επιστημόνων είχαν οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι οι μέλισσες καταλαβαίνουν την έννοια του μηδενός και μπορούν να διακρίνουν ανάμεσα σε δύο ομάδες αντικειμένων ποια είναι η μικρότερη. Η νέα μελέτη έρχεται να διευρύνει το μαθηματικό «ρεπερτόριο» των μελισσών.
Μπλε και κίτρινο
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή Αντριαν Ντάιερ του Πανεπιστημίου RMIT της Μελβούρνης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Science Advances, διαπίστωσαν, μέσα από πειράματα με 14 μέλισσες, ότι αυτές μπορούν να διδαχθούν να αναγνωρίζουν διαφορετικά χρώματα ως συμβολικές αναπαραστάσεις της πρόσθεσης (μπλε) και της αφαίρεσης (κίτρινο). Στη συνέχεια, είναι σε θέση να χρησιμοποιήσουν αυτή την πληροφορία για να λύσουν αριθμητικά προβλήματα. Οι μέλισσες χρειάστηκαν τέσσερις έως επτά ώρες εκπαίδευσης για να μάθουν –με ποσοστό επιτυχίας 64% έως 72%– ότι το μπλε χρώμα αντιστοιχούσε στο +1 και το κίτρινο στο -1. Επειτα μπορούσαν να εφαρμόσουν τον κανόνα αυτό και σε άλλους αριθμούς. «Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι η κατανόηση των αριθμών μπορεί να εντοπιστεί πολύ ευρύτερα στη φύση μεταξύ των ζώων από ό,τι είχε έως τώρα υποτεθεί», δήλωσε ο Ντάιερ.
Η επιστημονική κοινότητα συζητάει έντονα –και διαφωνεί– για το κατά πόσον τα ζώα γνωρίζουν ή μπορούν να διδαχθούν πολύπλοκες αριθμητικές έννοιες. Πολλά είδη ζώων είναι σε θέση να κατανοήσουν τη διαφορά ανάμεσα σε διαφορετικές ποσότητες και να χρησιμοποιήσουν αυτή την κατανόηση για να κυνηγήσουν την τροφή τους, να λάβουν αποφάσεις ή να λύσουν πρακτικά προβλήματα. Ωστόσο, η κατανόηση και η χρήση αριθμών και αριθμητικών πράξεων απαιτούν πολύ πιο προχωρημένο επίπεδο ικανοτήτων. Προηγούμενες έρευνες έχουν δώσει (μάλλον αμφισβητούμενες) ενδείξεις ότι κάποιοι πίθηκοι, οι ελέφαντες, κάποια πουλιά (οι παπαγάλοι), ακόμη και οι αράχνες μπορούν να κάνουν πρόσθεση ή αφαίρεση. Η νέα μελέτη έρχεται να προσθέσει τις μέλισσες σε αυτό τον κατάλογο.
Δεν είναι, όμως, όλοι οι επιστήμονες πρόθυμοι να αποδεχθούν ότι πράγματι οι μέλισσες καταλαβαίνουν από νούμερα και ξέρουν αριθμητική. Ο καθηγητής Πολ Γκρέιχαμ του Πανεπιστημίου του Sussex και ο Κλιν Πέρι του Πανεπιστημίου Queen Mary του Λονδίνου εξέφρασαν σοβαρές αμφιβολίες ότι όντως τα νέα πειράματα απέδειξαν πως οι μέλισσες κάνουν πρόσθεση και αφαίρεση.