Τη ριζική αναδιάταξη της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, μακριά από τους μεταπολεμικούς άξονές τους, συνεχίζει ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, πιστός στην προεκλογική δέσμευσή του να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα της Ουάσιγκτον αλλά και του κόσμου. Ενα ακόμη δείγμα αμερικανικής αλλοπρόσαλλης διπλωματίας πρόσφερε αυτή την εβδομάδα ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο, ακυρώνοντας προγραμματισμένη επίσκεψή του στο Βερολίνο, προφασιζόμενος την ιρανική κρίση. «Η κίνηση αυτή ήταν ασυγχώρητη», σχολίαζε η γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung, που αναρωτήθηκε τι θα μπορούσε να είναι πιο επείγον και σημαντικό από την πρώτη επίσημη επίσκεψη του υπουργού στη γερμανική πρωτεύουσα. Η ιρανική πρόφαση που χρησιμοποίησε εξόργισε ακόμη περισσότερο τους Γερμανούς, σύμφωνα με άρθρο του περιοδικού Politico. Το Βερολίνο συνεχίζει να διατηρεί την ψευδαίσθηση ότι η Ευρώπη είναι ικανή να διασώσει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, από την οποία η Ουάσιγκτον υπαναχώρησε πριν από έναν χρόνο, εκτιμώντας ότι η στάση των ΗΠΑ απέναντι στην Τεχεράνη είναι πολεμοχαρής και τυχοδιωκτική. Αντί να μεταβεί στο Βερολίνο, ο Πομπέο επέλεξε να ταξιδέψει στο Ιράκ, προβαίνοντας σε απειλητικές δηλώσεις από τη Βαγδάτη, με στόχο την Τεχεράνη.
Οσο πιο προβληματικές είναι οι σχέσεις μίας χώρας με τη Γερμανία τόσο το Βερολίνο περιχαρακώνεται πίσω από την τελετουργία των διπλωματικών συμβάσεων, αντιδρώντας με ευγενική κατανόηση στις αιτιάσεις του Αμερικανού υπουργού. Σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις τους, όμως, τα στελέχη της γερμανικής κυβέρνησης εκφράζουν την οργή τους για τη στάση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Παρότι αυτό οφείλεται εν μέρει στη δύσκολη φύση των γερμανοαμερικανικών σχέσεων στην εποχή Τραμπ, αντικατοπτρίζει επίσης την προσήλωση της γερμανικής διπλωματίας στους τύπους ως εγγύηση μιας αξιόπιστης εξωτερικής πολιτικής. Οι Γερμανοί πιστεύουν βαθιά ότι ο διάλογος, ανεξάρτητα από το περιεχόμενό του, είναι προτιμότερoς από τη σιωπή. Την πίστη της γερμανικής διπλωματίας στη μέθοδο αυτή απέδειξε η Αγκελα Μέρκελ στον απόηχο της προσάρτησης της Κριμαίας στη Ρωσία, με την καγκελάριο να συζητεί δεκάδες φορές με τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν για το ζήτημα. Παρότι οι προσπάθειές της δεν έπεισαν τον Πούτιν να μεταβάλει τη στάση του, οι Γερμανοί ψηφοφόροι εκτίμησαν τις ειλικρινείς προσπάθειές της. Αδιαφορώντας για τα προσχήματα, ο Μάικ Πομπέο αρκέστηκε σε ασαφή δέσμευση για επόμενη επίσκεψή του στο Βερολίνο, έχοντας ωστόσο προγραμματίσει επισκέψεις σε Μόσχα και Βουδαπέστη, υπογραμμίζοντας για μία ακόμη φορά την προτίμηση της κυβέρνησης Τραμπ προς τα νεοαυταρχικά καθεστώτα της Ρωσίας και της Ουγγαρίας. Ο Αμερικανός υπουργός δεν συγκρατήθηκε ούτε και κατά την επίσκεψή του στη Βρετανία, όπου επαναβεβαίωσε τη διατήρηση της μεταπολεμικής «ειδικής σχέσης» μεταξύ Ουάσιγκτον και Λονδίνου. Μιλώντας στο Λονδίνο, ο Πομπέο έσπευσε να ασκήσει αυστηρή κριτική στους οικοδεσπότες του για την απόφαση της Βρετανίας να αξιοποιήσει το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο 5G, στην κατασκευή του οποίου εμπλέκονται κινεζικές εταιρείες. Ο διδακτικός τόνος του Πομπέο θα είχε εξοργίσει κάθε άλλο συνομιλητή του. Η εσωκομματική αναταραχή στο Συντηρητικό Κόμμα της Βρετανίας όμως, με αφορμή το φιάσκο του Brexit, και οι αλλεπάλληλες εικασίες για τον χρόνο παραίτησης της πρωθυπουργού Τερέζα Μέι, έχουν υποβιβάσει τη σχέση ΗΠΑ – Βρετανίας σε δεύτερη μοίρα.
Ζήτημα αξιοπιστίας
Η έλλειψη διπλωματικής ευαισθησίας της κυβέρνησης Τραμπ κάνει πολλούς Ευρωπαίους να αναρωτιούνται πλέον ανοικτά για την αξιοπιστία της ίδιας της ευρωατλαντικής συμμαχίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η γερμανική πολιτική ελίτ, η οποία εκτιμάει ότι οι ΗΠΑ δεν αποτελούν πλέον αξιόπιστο εταίρο. «Πρέπει να αποδεχθούμε ότι η Ουάσιγκτον δεν είναι πια ένας σταθερός Δυτικός σύμμαχος, όπως ίσχυε κάποτε», είπε ο Φρίντριχ Μερτς, ηγετικό στέλεχος του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος. Τα λόγια του Μερτς έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, ως προέδρου της ομάδας «Ατλαντική Γέφυρα», εκφραστή των επιχειρηματικών και διπλωματικών σχέσεων μεταξύ Ουάσιγκτον και Βερολίνου. Παρότι οι ΗΠΑ συνεχίζουν να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, προχωρώντας για παράδειγμα στην αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων στην Πολωνία, ως προειδοποίηση για τη ρωσική επιθετικότητα στην Ουκρανία, η εδραιωμένη πλέον άποψη στο γερμανικό κοινό και στον πολιτικό κόσμο της χώρας είναι ότι η Ευρώπη δεν μπορεί πια να βασίζεται στις ΗΠΑ.
Στα μάτια των ΗΠΑ, όμως, η Γερμανία αποτελεί τον αδύναμο κρίκο στη ΝΑΤΟϊκή αλυσίδα, καθώς, παρά τις απειλές του Τραμπ κατά του Βερολίνου για το Ιράν, τον αμυντικό προϋπολογισμό του ΝΑΤΟ και άλλα θέματα, το Βερολίνο είναι αυτό που υποσκάπτει την επιχειρησιακή ικανότητα της συμμαχίας, με την άρνησή του να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της χώρας. Ο αμυντικός προϋπολογισμός της Γερμανίας θα είναι 44,7 δισ. ευρώ το 2020, αντί των 47,2 δισ. που ζήτησε η υπουργός Αμυνας, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Οργή στην κυβέρνηση Τραμπ προκαλεί η άρνηση της Γερμανίας να αποκλείσει την κινεζική εταιρεία Huawei από την εγκατάσταση του δικτύου 5G στη χώρα. «Ανησυχούμε ότι η τηλεπικοινωνιακή ικανότητα της Γερμανίας θα υποστεί πλήγμα, καθώς η ικανότητα άντλησης δεδομένων είναι πολύ μεγάλη με το δίκτυο 5G. Αν χρησιμοποιήσουν το σύστημα αυτό στις αμυντικές τους επικοινωνίες, τότε δεν θα επικοινωνούμε μαζί τους για στρατιωτικά θέματα. Αυτό θα είναι σοβαρό πρόβλημα για τις αμυντικές μας σχέσεις», είπε πρόσφατα ο Αμερικανός επικεφαλής του ΝΑΤΟ, στρατηγός Κέρτις Σκαπαρότι.
Ο Ορμπαν «ανακαινίζει» την ιστορία
Πόλεμο κατά της ιστορικής μνήμης διεξάγει ο ακροδεξιός Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπαν, που επιλέγει να επαναφέρει έναν πρωτότυπο ανιστόρητο συνδυασμό ηρωοποίησης του αυστροουγγρικού αυτοκρατορικού παρελθόντος και των χειρότερων εκφάνσεων ακραίων ουγγρικών ιδεολογημάτων του 20ού αιώνα. Ενδεικτική της φιλοδοξίας του Ορμπαν, ενός από τους αγαπημένους συνομιλητές του προέδρου Τραμπ, είναι η συζήτηση γύρω από τα δημόσια μνημεία και την ανάγκη «ανακαίνισής» τους. Σε όλη τη χώρα, αγάλματα της σοσιαλιστικής εποχής κατεδαφίζονται για να αντικατασταθούν από ανδριάντες στη μνήμη του φασιστικού καθεστώτος του ναυάρχου Χόρθι, συμμάχου της ναζιστικής Γερμανίας. Λίγο πριν από την Πρωτοχρονιά, ανδριάντας του πρωθυπουργού Ιμρε Νάγκι, εκτελεσθέντος ήρωα της εξέγερσης κατά της ΕΣΣΔ το 1956, αποσύρθηκε μέσα στη νύχτα από την πλατεία των Μαρτύρων για να αντικατασταθεί από άγαλμα του αντισημίτη πρωθυπουργού του 1934, Γκιούλα Γκομπός.