Ο Σίντνεϊ Κλάινμαν δεν μπορεί να κοιμηθεί καλά παρ’όλο που τα πάντα είναι ήσυχα γύρω του. Οι βόμβοι στο κεφάλι του μπορούν να είναι τόσο δυνατοί, ώστε να τον ξυπνούν από βαθύ ύπνο ανεξαρτήτως αν επικρατεί ησυχία ή υπάρχουν ισχυροί θόρυβοι από το περιβάλλον του. «Οι βόμβοι ηχούν σαν ξυπνητήρι κάθε μία ή μιάμιση ώρα και με ξυπνούν. Από το ένα αυτί ακούω έναν ήχο σαν ηλεκτρονικό κουδούνισμα και από το άλλο βουητό», λέει ο Κλάινμαν. Οι ήχοι αυτοί που σκούγονται από τον ασθενή είναι αποτέλεσμα μιας παράξενης νευροχημικής σύγχυσης στον εγκέφαλό του.
Περισσότεροι από 50 εκατομμύρια Αμερικανοί και πολλοί άλλοι άλλων εθνικοτήτων ακούνε αυτούς τους βόμβους «φαντάσματα» από καιρού εις καιρόν. Για πολλούς οι ήχοι αυτοί ακούγονται σποραδικά και είναι σχετικώς ήπιοι, ώστε να μπορούν να αγνοηθούν. Ενα όμως από κάθε πέντε άτομα υποφέρει από ανωμαλίες κάποιου είδους και «ακούν» θορύβους που ονομάζονται εμβοές, όπως κουδούνισμα, σφύγισμα, βούισμα κ.λπ. που είναι τόσο ισχυροί και συχνοί, ώστε ταλαιπωρούν πολύ και αναστατώνουν τη ζωή του ασθενούς.
Η πηγή
Επί χρόνια, οι ειδικοί πίστευαν ότι η πηγή των βουητών ήταν στα αυτιά. Συνήθως οι παράξενοι ήχοι πρωτοεμφανίζονταν ύστερα από ένα ακουστικό τραύμα, όπως από άκουσμα ισχυρού θορύβου που μπορούσε να προκαλέσει βλάβη στα αυτιά και πολλοί ασθενείς εμφάνιζαν συγχρόνως περιορισμό της ακουστικής ικανότητας του αυτιού τους και εμβοές.
Από την τελευταία όμως δεκαετία οι ερευνητές έχουν στρέψει την προσοχή τους στον εγκέφαλο.
Οι ειδικοί σήμερα πιστεύουν ότι οι φανταστικοί ήχοι είναι στην πραγματικότητα αποτέλεσμα ελαττωματικής επεξεργασίας νευρομηνυμάτων από τον εγκέφαλο, όπως οι πόνοι «φαντάσματα» από ακρωτηριασμένα άκρα. Και στις δύο περιπτώσεις το μυαλό προσπαθεί αλλά αποτυγχάνει να κατανοήσει τις πληροφορίες που φθάνουν σ’ αυτό από νεύρα, τα οποία έχουν ακρωτηριασθεί ή έχουν πάθει βλάβη. Με τεχνικές απεικονίσεις όπως με απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού (MRI) ιστών σε λειτουργία ή με τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (ΡΕΤ) οι ερευνητές μπορούν να παρατηρούν τις περιοχές του μυαλού από τις οποίες πηγάζουν οι θόρυβοι-φαντάσματα. Ο τελικός στόχος είναι να βρεθεί τρόπος να παύσουν οι θόρυβοι.
Οι ερευνητές υποπτεύθηκαν στην αρχή ότι οι εμβοές πήγαζαν από τον εγκέφαλο από περιπτώσεις θεραπειών, κατά τις οποίες είχε αποκοπεί το νεύρο που συνέδεε το αυτί με τον εγκέφαλο χωρίς να έχουν παύσει οι εμβοές σε μερικούς ασθενείς. Αλλη μια παρατήρηση που ενίσχυσε την άποψη αυτή προήλθε από την αφαίρεση καρκινικού ακουστικού νεύρου.
«Οι ασθενείς χάνουν πλήρως την ακοή τους και συχνά εμφανίζουν κουδούνισμα στο κωφό αυτί. Το αυτί αυτό δεν είναι πια συνδεδεμένο με τον εγκέφαλο και όμως οι ασθενείς υποφέρουν από θορύβους. Ετσι χωρίς αμφιβολία οι εβοές προέρχονται από το μυαλό», είπε ο δρ Ρίτσαρντ Σάλβι του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης στο Μπούφαλο και συνδιευθυντής του Κέντρου Ακοής και Κώφωσης.
Οι επιστήμονες δυσκολεύονται να αποδείξουν την υπόθεση αυτή. Οι εμβοές είναι δύσκολο να μελετηθούν. Σε μερικά άτομα οι ήχοι παύουν ή επανέρχονται απρόβλεπτα. Σε άλλα το κουδούνισμα είναι συνεχές και έτσι δυσχεραίνεται η διαπίστωση διαφορών στη δραστηριότητα ενός φυσιολογικού και ενός μη φυσιολογικού μυαλού.
Μελέτες
Οι δυσκολίες ενέπνευσαν μερικές πρωτοπόρες στρατηγικές. Σε μια μελέτη οι ερευνητές ασχολήθηκαν με ασθενείς, οι οποίοι είχαν ακουστική ικανότητα και στα δύο αυτιά τους, αλλά αισθάνονταν ήχους «φαντάσματα» μόνο στο ένα. Αυτό τους οδήγησε να συγκρίνουν τη δραστηριότητα του μυαλού από τα δύο αυτιά.
Με τη χρησιμοποίηση μαγνητικής τομογραφίας, η οποία δείχνει μεταβολές στη δραστηριότητα του εγκεφάλου, οι ερευνητές προσπάθησαν να διαπιστώσουν την ύπαρξη διαφορών στα υπό μελέτη άτομα, ενώ αυτά εκτίθεντο σε σκόπιμες εξωτερικές εκπομπές ήχων και στα δύο αυτιά τους. Επειδή το αυτί με εμβοές θα είχε ήδη δραστηριότητα κατά το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα ανέμεναν ότι θα έδειχνε λιγότερο έντονο φωτισμό, πυροδότηση, κατά την εξέταση με MRI από το φυσιολογικό αυτί, κατά την έκθεση στους εξωτερικούς ήχους. Τελικώς οι ερευνητές βρήκαν ότι μια περιοχή του μέσου-μυαλού που ονομάζεται κάτω διδύμιον συμπεριφερόταν, όπως περίμεναν. Το εύρημα όμως αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκην ότι οι ήχοι «φαντάσματα» παράγονται στο κάτω διδύμιον.
Ανάλογα με το βλέμμα
Σε μια άλλη πρόσφατη μελέτη ερευνητές σάρωσαν τα μυαλά μιας ασυνήθους ομάδας κωφών ασθενών με εμβοές, οι οποίοι μπορούν να μεταβάλουν το κουδούνισμα ή τη βοή που «ακούν» κοιτάζοντας προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά.
«Οταν οι ασθενείς αυτοί στρέφουν τα μάτια τους, το βλέμμα τους, από το κέντρο προς τη μία πλευρά μπορούν να ακούν τις εμβοές δυνατότερα και μπορούν να μεταβάλουν την οξύτητά τους. Ετσι είναι δυνατόν να απεικονίζουμε το μυαλό, όταν οι εμβοές είναι ασθενέστερες ή δυνατότερες», είπε ο Σάλβι.
Οταν οι ασθενείς έλεγαν ότι οι εμβοές ήταν δυνατές οι ερευνητές παρατήρησαν δραστηριότητα σε διάφορα σημεία που συμπεριλάμβαναν τον μίσχο του μυαλού, το μεσαίο τμήμα του μυαλού και τον ακουστικό φλοιό. «Στους ασθενείς αυτούς είχε αποκοπεί το ακουστικό νεύρο και επομένως το αυτί δεν ήταν συνδεδεμένο με το μυαλό. Ετσι αν και αυτά τα άτομα έλεγαν ότι οι ήχοι προέρχονταν από τα αυτιά τους, αυτοί έπρεπε να προέρχονται από το μυαλό τους», είπε ο Σάλβι.
Η μελέτη αυτή αποδεικνύει ότι οι διάφορες αισθήσεις είναι αλληλοσυνδεδεμένες. «Το γεγονός ότι αυτά τα άτομα μπορούν να μεταβάλουν την ισχύ και το ύψος των εμβοών στρέφοντας τα μάτια τους αποδεικνύει ότι το μυαλό συγκεντρώνει πληροφορίες από τα διάφορα αισθητήρια συστήματα. Πρέπει το μυαλό να είναι ένα πολύπλοκο μηχάνημα», επισήμανε ο Σάλβι.
Τρόποι αντιμετώπισης
Τελικώς οι μελέτες απεικόνισης ίσως οδηγήσουν σε καλύτερους τρόπους αντιμετώπισης των εμβοών. «Ισως στο μέλλον θα μπορούμε να προσδιορίσουμε, σε κάθε ασθενή, την περιοχή του μυαλού του, η οποία συμπεριφέρεται ανώμαλα, και να επιλέξουμε τα ειδικά φάρμακα, που θα στοχεύσουν στο συγκεκριμένο τμήμα του μυαλού του», είπε ο Σάλβι.
Προς το παρόν δεν υπάρχουν φάρμακα που να περιορίζουν τις εμβοές σε όλους τους ασθενείς. «Ομως υπάρχουν ανακοινώσεις για ορισμένες περιπτώσεις, στις οποίες αναφέρεται ότι φάρμακα κατά των σπασμών μπορούν να περιορίσουν τις εμβοές σε ασθενείς, με ειδικό τύπο εμβοών, οι οποίες φαίνονται ότι προέρχονται από δραστηριότητα σαν από σπασμούς στον κροταφικό λοβό, μια περιοχή του μυαλού, η οποία έχει ακουστικές πληροφορίες», είπε ο Σάλβι και πρόσθεσε: «Καθώς μαθαίνουμε περισσότερα, θα μπορέσουμε να αξιολογούμε καλύτερα τα φάρμακα για τις εμβοές. Προς το παρόν οι γιατροί προσφέρουν φαρμακευτικές αγωγές, για να μειώνουν την ένταση των εμβοών. Οι νέες ουσίες πρέπει να μειώνουν την αίσθηση των φανταστικών ήχων και να αναπρογραμματίζουν το μυαλό, ώστε αυτό να μπορεί να θεωρεί τις εμβοές ως ασήμαντες.
Ενας τρόπος αντιμετώπισης είναι η χρησιμοποίηση ήχων για αντιπερισπασμό.
«Το μυαλό αισθάνεται αισθητήρια μηνύματα περισσότερο κατ’ αντιδιαστολήν, κατά σύγκριση, παρά σαν απόλυτα μεγέθη», είπε ο δρ Στέφεν Νάγκλερ, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Αμερικανικής Ενωσης Εμβοών και πρόσθεσε «ένα κερί σε ένα σκοτεινό δωμάτιο φαίνεται πολύ φωτεινότερο από ένα κερί που βρίσκεται σε δωμάτιο με αναμμένα τα φώτα.