Την ώρα που η ένταση οξύνεται μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ, η Ουάσιγκτον πασχίζει να αντιληφθεί τον τρόπο λειτουργίας των Φρουρών της Επανάστασης, του επίλεκτου σώματος-εγγυητή της σταθερότητας του ισλαμικού καθεστώτος. Στην πραγματικότητα, οι Φρουροί ευθύνονται για την προώθηση νέου εθνικιστικού αφηγήματος για το Ιράν, καθώς το καθεστώς εισέρχεται στην πέμπτη δεκαετία της ύπαρξής του.
Η κυβέρνηση Τραμπ έχει διπλό στόχο: να οδηγήσει την Τεχεράνη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να προωθήσει τα συμφέροντα της αντιπολίτευσης. Η πίεση από το εξωτερικό, όμως, ενισχύει τη συσπείρωση του καθεστώτος. Οι Φρουροί αντιλαμβάνονται αυτή την πραγματικότητα και βρίσκονται σε ιδανική θέση να την εκμεταλλευθούν, χάρη στην εθνικιστική τους μετατόπιση. Είναι εύκολο να ξεχάσει κανείς ότι η ιρανική επανάσταση του 1979 είχε εθνικιστικά, αντι-ιμπεριαλιστικά αιτήματα, παράλληλα με τα θρησκευτικά. Μετά την ανατροπή του πρωθυπουργού Μοσαντέκ το 1953 από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, οι Ιρανοί παρέμειναν ιδιαίτερα καχύποπτοι απέναντι σε κάθε δυτική ανάμειξη, όπως τη στήριξη της Δύσης στον σάχη. Η κυβέρνηση που προέκυψε από την επανάσταση ανησυχούσε σε τέτοιο βαθμό για το ενδεχόμενο δυτικού πραξικοπήματος, που δημιούργησε τους Φρουρούς για την αυτοπροστασία του καθεστώτος.
Παρά τα στρατιωτικά τους καθήκοντα, οι Φρουροί λειτουργούν εκτός των παραδοσιακών στρατιωτικών δομών. Τα πρώτα χρόνια της επανάστασης, οι Φρουροί κατέπνιξαν εξεγέρσεις στο Κουρδιστάν και στις περιοχές της τουρκμενικής μειονότητας. Μετά την ιρακινή εισβολή στο Ιράν το 1980, οι Φρουροί βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή, δίπλα στον στρατό.
Κατά τη διάρκεια του οκταετούς πολέμου, αναδείχθηκαν σε παράλληλο στρατιωτικό σώμα, με δικό του ναυτικό και αεροπορία. Ραγδαία υπήρξε και η πολιτική ανέλιξη των Φρουρών. Παρότι ο Χομεϊνί είχε αποκλείσει τους Φρουρούς και τον στρατό από την πολιτική σκηνή, λίγο μετά τον θάνατο του αγιατολάχ το 1989 η ηγεσία της επανάστασης άρχισε να προσφέρει προσοδοφόρα συμβόλαια στους Φρουρούς για την ανοικοδόμηση των υποδομών της χώρας. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, το σώμα ήταν ο πλουσιότερος θεσμός του Ιράν.
Στις δεκαετίες μετά την επανάσταση, τα μέσα ενημέρωσης του καθεστώτος αποπειράθηκαν να εμφανίσουν την επανάσταση και τον πόλεμο με το Ιράκ ως μέρος ευρύτερου αντι-ιμπεριαλιστικού, σιιτικού αγώνα. Η έκρηξη του Πράσινου Κινήματος το 2009, με τις μεγαλύτερες αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις από το 1979 και κεντρικό σύνθημα την εγκατάλειψη του ισλαμικού χαρακτήρα της δημοκρατίας, έδειξε ότι η έμφαση στη θρησκεία δεν ήταν πια βιώσιμη. Στελέχη μέσων ενημέρωσης, που ελέγχονται από τους Φρουρούς, υποστήριξαν το 2009 ότι οι διαδηλώσεις δεν έπρεπε να αντιμετωπίζονται σαν επίθεση κατά του καθεστώτος, αλλά σαν ευκαιρία για το παραστρατιωτικό σώμα.
Το Ιράν άλλαξε ριζικά τα τελευταία 30 χρόνια. Το μορφωτικό επίπεδο των 80 εκατομμυρίων κατοίκων αυξήθηκε κατακόρυφα, η αστυφιλία ενισχύθηκε και ο μέσος όρος ηλικίας υποχώρησε. Ποσοστό 70% των Ιρανών είναι κάτω των 40 ετών. Οι Φρουροί συνειδητοποίησαν ότι μεγάλο ποσοστό των Ιρανών είχε κουραστεί από την κρατική προπαγάνδα, κατηγορώντας τους Φρουρούς και την παραστρατιωτική αστυνομία των Μπασίζ για την κατάπνιξη της εσωτερικής αμφισβήτησης.
Η λύση
Την ίδια ώρα, η κρατική προπαγάνδα αποδεικνυόταν πλέον ανίσχυρη. Η λύση ήταν προφανής: οι Φρουροί επέλεξαν να «αναβαπτισθούν» ως προστάτες του ιρανικού έθνους και όχι ως πυλώνες του θρησκευτικού καθεστώτος. Οι προσπάθειες αυτές περιλαμβάνουν και νέα θεώρηση του παρελθόντος της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Οι Φρουροί εγκαινίασαν πρόσφατα μουσείο, με θέμα τον πόλεμο Ιράν – Ιράκ, παρουσιάζοντάς τον ως θρίαμβο του περσικού εθνικισμού με αναφορές στην περσική αυτοκρατορία, προσφέροντας ένα αφήγημα εθνικισμού, εθνικής αξιοπρέπειας και υπερηφάνειας.
Παρότι οι Φρουροί παραμένουν ένα όργανο καθεστωτικής καταπίεσης, η εκστρατεία γοητείας με στόχο τη νεολαία μοιάζει να έχει αποδώσει καρπούς. Την ίδια ώρα, οι νέοι ψηφοφόροι ψήφιζαν συστηματικά υπέρ υποψηφίων οι οποίοι υπόσχονταν εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και προσέγγιση με τη Δύση. Η κυβέρνηση Τραμπ άλλαξε, όμως, τα δεδομένα.
Σκληροπυρηνικές ομάδες στο εσωτερικό των Φρουρών υποστηρίζουν εδώ και χρόνια ότι οι ΗΠΑ δεν είναι αξιόπιστες, παρά τις εκκλήσεις των μετριοπαθών και των μεταρρυθμιστών για υιοθέτηση συμβιβαστικής στάσης απέναντι στην Ουάσιγκτον. Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να υπαναχωρήσει μονομερώς από τη διεθνή συνθήκη για τα πυρηνικά, παρά την τήρηση των κανόνων της από την Τεχεράνη, προσφέρει επιχειρήματα στη συντηρητική πτέρυγα της ισλαμικής κυβέρνησης που θεωρεί ότι η καχυποψία της απέναντι στις ΗΠΑ υπήρξε δικαιολογημένη.
Παρά την απογοήτευση πολλών Ιρανών για την πολιτική τους ηγεσία, η σύγχρονη ιστορία της χώρας δείχνει ότι ένα από τα κεντρικά θέματα αφορούν την ανεξαρτητοποίηση από τις ξένες δυνάμεις. Η επανάσταση υπήρξε η σημαντικότερη εξέλιξη στον αγώνα αυτό και μέρος ευρύτερης ιστορικής διήγησης. Οσο η κυβέρνηση Τραμπ πιστεύει ότι μπορεί να χρησιμοποιήσει τις κυρώσεις και την επιθετική ρητορική για να διχάσει το ιρανικό κοινό και την ηγεσία της χώρας, οι Φρουροί της Επανάστασης θα αξιοποιούν τις πιέσεις αυτές για να συσπειρώσουν τον λαό πίσω από το καθεστώς, στερώντας έτσι από το Ιράν κάθε ελπίδα ουσιαστικής μεταρρύθμισης.
* Ο κ. Narges Bajoghli είναι καθηγητής Μεσανατολικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς.