«Αν το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τη φράση “τεχνητή νοημοσύνη στη δημοσιογραφία” είναι ένα ρομπότ που γράφει σε ένα πληκτρολόγιο, τότε σίγουρα έχετε καταλάβει κάτι εσφαλμένα», τονίζει ο Ματίας Περέτι, διαχειριστής του προγράμματος έρευνας που εκπονεί από τον περασμένο Απρίλιο το London School of Economics and Political Sciences (LSE) σε συνεργασία με την Google News Initiative για τις εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης (AI) στη δημοσιογραφία. Σκοπός του «Journalism AI», όπως έχει ονομαστεί, είναι να προάγει τη μάθηση εντός των ειδησεογραφικών οργανισμών παγκοσμίως σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης και να καταγράψει έναν οδηγό καλών πρακτικών. Τι είναι, όμως, τεχνητή νοημοσύνη; Ειδικοί αναφέρουν ότι πρόκειται για ένα σύνολο ιδεών, τεχνολογιών και τεχνικών που σχετίζονται με την ικανότητα ενός συστήματος ηλεκτρονικού υπολογιστή να εκτελεί εντολές, οι οποίες υπό φυσιολογικές συνθήκες απαιτούν ανθρώπινη νοημοσύνη.
Μιλώντας στην «Κ», ο διευθυντής του POLIS, της δεξαμενής σκέψης για θέματα δημοσιογραφίας του LSE και ενορχηστρωτής της εν λόγω έρευνας, καθηγητής Τσάρλι Μπέκετ, αποκαλύπτει τους λόγους που αποφάσισε να ασχοληθεί με ζητήματα γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη και τις εφαρμογές της στον χώρο της ενημέρωσης αλλά και τις εκτιμήσεις του για το μέλλον της δημοσιογραφίας. «Υπήρξα δημοσιογράφος για 20 χρόνια βιώνοντας πολλές αλλαγές. Το Διαδίκτυο μπήκε στη ζωή μας και η μετάβαση ήταν αρκετά εντυπωσιακή. Τα τελευταία 15 χρόνια είδαμε τους ειδησεογραφικούς οργανισμούς να “βγαίνουν” στο Διαδίκτυο, ενώ γίναμε μάρτυρες της προσπάθειας προσαρμογής των δημοσιογράφων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κατά τη γνώμη μου, η τεχνητή νοημοσύνη είναι κάτι σαν το τρίτο κύμα και γι’ αυτό ήθελα να διερευνήσω τι ακριβώς υπάρχει εκεί έξω, προς ποια κατεύθυνση οδεύουμε, αλλά και το πώς αυτό μπορεί να αλλάξει τη δημοσιογραφία. Οχι μόνο για τους δημοσιογραφικούς οργανισμούς, αλλά και για το κοινό».
Αναλογιζόμενος τα σύγχρονα προβλήματα στον τομέα της ενημέρωσης, όπως η παραπληροφόρηση, η σωρεία πληροφοριών που αποπροσανατολίζουν το κοινό, αλλά και η εν γένει έλλειψη εμπιστοσύνης στα μέσα, ο κ. Μπέκετ αναρωτιέται για το πώς μπορούν οι νέες τεχνολογίες να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων και στην επιβίωση της δημοσιογραφίας στο μέλλον. «Αυτές οι τεχνολογίες έχουν ήδη τεράστιες επιπτώσεις σε διάφορους κλάδους, όπως στην οικονομία, την υγεία, τη βιοτεχνολογία ακόμα και την εκπαίδευση, και φοβάμαι ότι αν δεν δούμε έγκαιρα τις θετικές εφαρμογές τους στη δημοσιογραφία τότε μπορεί να μείνουμε πίσω επαναλαμβάνοντας τα λάθη του παρελθόντος, τα λάθη που κάναμε με τις προηγούμενες τεχνολογίες», προσθέτει ο καθηγητής Επικοινωνίας και ΜΜΕ του LSE.
Υστερα από συναντήσεις με εμπειρογνώμονες από κορυφαίους ειδησεογραφικούς οργανισμούς, όπως οι New York Times, το Bloomberg, το BBC, το Quartz, η Le Monde, η Morning Post της Νότιας Κίνας, το Spiegel Online, το Associated Press κ.ά., η ομάδα του κ. Μπέκετ διαπίστωσε ότι –όπως και σε κάθε αρχή υιοθέτησης μιας νέας τεχνολογίας– εντός των ειδησεογραφικών γραφείων υπάρχουν άνθρωποι ειδικοί, που καταλαβαίνουν την τεχνολογία και δεν τη φοβούνται. Ωστόσο φαίνεται πως παράλληλα ενυπάρχει μια αίσθηση «πολιτιστικής εχθρότητας» λόγω του γνωσιακού κενού. Η λύση, σύμφωνα με τον καθηγητή, είναι η εκμάθηση και η εξοικείωση των δημοσιογράφων με τα νέα αυτά συστήματα, με τους αλγόριθμους, αλλά και η ανάπτυξη στρατηγικής για το πού και υπό ποιες συνθήκες θα πρέπει να επενδύσουμε στην εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης. Κατά τον κ. Μπέκετ, η ΑΙ μπορεί να ωφελήσει σημαντικά τη δημοσιογραφία.
Ο Τσάρλι Μπέκετ, καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του LSE, μιλάει στην «Κ».
Σε πρόσφατη μελέτη του, το Ινστιτούτο Reuters του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης διαπίστωσε ότι το 59% της ειδησεογραφικής βιομηχανίας χρησιμοποιεί ήδη τα εργαλεία της τεχνητής νοημοσύνης για να βελτιώσει το περιεχόμενό της, ενώ το 35% χρησιμοποιεί AI για να βοηθήσει τους δημοσιογράφους να βρουν ιστορίες, αλλά και να τις «τσεκάρουν» αποφεύγοντας την αναπαραγωγή ψευδών ειδήσεων. «Τα Panama Papers είναι ένα λαμπρό παράδειγμα εφαρμογής της ΑΙ στην ερευνητική δημοσιογραφία», επισημαίνει ο κ. Μπέκετ. Η μηχανική μάθηση από την άλλη μπορεί να φανεί χρήσιμη εντός των ειδησεογραφικών γραφείων με πιο απλούς τρόπους, όπως για την ταχύτερη απομαγνητοφώνηση ή και μετάφραση κειμένων. Ωστόσο, ως πιο σημαντική συνεισφορά αναγνωρίζεται η επίδραση στην αναδιανομή περιεχομένου μέσω της χρήσης δεδομένων, τα οποία «θα μας βοηθήσουν τόσο να καταλαβαίνουμε καλύτερα τι ενδιαφέρει το κοινό, αλλά και να του δίνουμε τελικά την πληροφορία που θέλει και στη μορφή που θέλει να την καταναλώσει». Εξάλλου, η μεγαλύτερη πρόκληση στη δημοσιογραφία είναι ότι «υπάρχει πολλή εκεί έξω» και είναι ίδια, εξηγεί ο κ. Μπέκετ. «Χιλιάδες άρθρα για το ίδιο θέμα, πολλή “άχρηστη” πληροφορία που οδηγεί τους αναγνώστες σε απόγνωση στον αγώνα της αναζήτησης της μιας πληροφορίας που τους ενδιαφέρει. Το κατά πόσον βέβαια η τεχνητή νοημοσύνη θα βοηθήσει τους δημοσιογράφους να αντιμετωπίσουν αυτή την πρόκληση έγκειται στους ίδιους. Στο τέλος, η τεχνητή νοημοσύνη είναι απλώς ένα εργαλείο».
Ο μύθος
Ο κυρίαρχος μύθος γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη είναι ότι τα ρομπότ θα αντικαταστήσουν τον άνθρωπο. «Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όλες αυτές οι εφαρμογές δεν επιδιώκουν να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο, τον δημοσιογράφο αλλά να λειτουργήσουν συμπληρωματικά και ως εκ τούτου πιο αποτελεσματικά. Δεν μπορούν, όμως, να λειτουργήσουν ακόμη χωρίς το ανθρώπινο μυαλό», διευκρινίζει ο διευθυντής του POLIS. «Υπάρχουν ειδήσεις, όπως ο καιρός ή τα αποτελέσματα ποδοσφαιρικών αγώνων, που μπορεί να παραχθούν μέσω αυτοματοποίησης, ωστόσο ακόμη και εκεί η ανθρώπινη εμπλοκή είναι αναγκαία, καθώς πρέπει να κατασκευάσει και να ρυθμίσει τον αλγόριθμο προς αποφυγήν λαθών ή ακόμη και αποκλεισμού πληροφοριών που οδηγεί σε αναπαραγωγή μεροληπτικών ειδήσεων», εξηγεί ο κ. Μπέκετ. Υπό αυτή την έννοια, η τεχνητή νοημοσύνη σίγουρα δεν αποκλείει την ανθρώπινη παρέμβαση, αντίθετα δημιουργεί ευκαιρίες για νέες θέσεις εργασίας, ενώ παράλληλα μπορεί να απελευθερώσει τους δημοσιογράφους να κάνουν πράγματα, στα οποία εκ των πραγμάτων είναι καλύτεροι, όπως η έρευνα ή οι συνεντεύξεις που απαιτούν ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση.
Τα κρίσιμα ερωτήματα
Πέρα από τις καλές πρακτικές της ΑΙ, στην ειδησεογραφία ανακύπτουν ζητήματα διαφάνειας και ερωτήματα ηθικής και ελέγχου. «Τι λες, όμως, στους αναγνώστες σου; Αυτό το έγραψε αλγόριθμος;» διερωτάται ο κ. Μπέκετ και προσθέτει ότι καθώς η παραγωγή είδησης που προκύπτει από τον αλγόριθμο είναι βάσει των δεδομένων που έχει στη διάθεσή του, η μεροληπτική διατύπωση είναι μάλλον μονόδρομος χωρίς την παρέμβαση του «ανθρώπινου μυαλού». Παράλληλα, το ζήτημα ιδιοκτησίας φαίνεται να προβληματίζει ιδιαίτερα τους επαγγελματίες του χώρου, οι οποίοι αναγνωρίζουν ότι τεχνολογικές εταιρείες, όπως Google, Facebook, Amazon και Microsoft, δεν κατέχουν απλά αυτή την τεχνολογία αλλά την αναπτύσσουν, όχι πάντα για λογαριασμό των δημοσιογράφων, με αποτέλεσμα να ελέγχουν την πληροφορία. Πρόκειται για κάτι που το βλέπουμε ήδη στις μηχανές αναζήτησης, αλλά και στην εξατομίκευση της πληροφορίας στο Facebook. Το ερώτημα, λοιπόν, που τίθεται είναι: Αν πρόκειται να βασιζόμαστε σε αυτούς τους αλγόριθμους, σε ποιο βαθμό μπορούμε να τους ελέγξουμε;