Αναμνηστική πλακέτα στη μνήμη του παγετώνα Οκιοκούλ, του πρώτου που έλιωσε στην Ισλανδία εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, τοποθέτησαν οι Αρχές της νησιωτικής χώρας. Η πινακίδα αναφέρει επιγραμματικά στα ισλανδικά και στα αγγλικά: «Αυτός είναι ο πρώτος παγετώνας που παύει να χαρακτηρίζεται ως τέτοιος. Τα επόμενα 200 χρόνια, όλοι οι παγετώνες μας θα ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο. Το μνημείο αυτό δείχνει ότι συνειδητοποιούμε τι συμβαίνει και γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε».
Από την παγοκρηπίδα της Γροιλανδίας μέχρι και τους μνημειώδεις παγετώνες της δυτικής Ανταρκτικής, ο πάγος της Γης λιώνει με ταχύτατους ρυθμούς, όπως εξηγεί σε πρόσφατο άρθρο της η ιστοσελίδα του CNN. Παρότι η στάθμη των θαλασσών έχει εμφανίσει αυξομειώσεις κατά τη διάρκεια της Ιστορίας, η επιστημονική κοινότητα εκπλήσσεται από τον ταχύ ρυθμό της ανόδου της στάθμης των υδάτων. Αν οι παγετώνες συνεχίσουν να λιώνουν με τον ρυθμό αυτό, οι κίνδυνοι για τον πλανήτη αυξάνονται ανησυχητικά.
Παρά τις αυστηρές προειδοποιήσεις, όμως, η κυβέρνηση του Αμερικανού προέδρου Τραμπ υιοθετεί απόψεις του 19ου αιώνα, επιδιώκοντας την εδαφική επέκταση των ΗΠΑ μέσω της εξαγοράς της αυτόνομης περιοχής της Γροιλανδίας από τη Δανία. Η πρόταση αυτή του Τραμπ, που άφησε άφωνη τη δανική κυβέρνηση, προκάλεσε διπλωματική διένεξη μεταξύ Κοπεγχάγης και Ουάσιγκτον, με τον πρόεδρο Τραμπ να ακυρώνει προγραμματισμένη επίσκεψή του στη σκανδιναβική χώρα, χαρακτηρίζοντας την άρνηση της κυβέρνησης της Δανίας και της Γροιλανδίας να πωλήσει τη νήσο «μοχθηρή».
Ο πρόεδρος Τραμπ ενδιαφέρεται για τον φυσικό πλούτο της Γροιλανδίας, που περιλαμβάνει σπάνιες γαίες –αναγκαίες μεταλλικές ουσίες για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων και ηλεκτρικών αυτοκινήτων– αλλά και μεγάλα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου. Την ίδια ώρα, η Ουάσιγκτον εποφθαλμιά τον αποκλειστικό έλεγχο της πρόσβασης στον Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό, η ναυσιπλοΐα στα νερά του οποίου είναι πλέον εφικτή χάρη στην τήξη των πάγων.
Πρόσφατες αμερικανικές γεωλογικές έρευνες έδειξαν ότι η ζώνη του αρκτικού κύκλου περιέχει ποσοστό 25% των μέχρι στιγμής άγνωστων αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο. Χάρη κυρίως στις ρωσικές προσπάθειες βιομηχανικής εκμετάλλευσης, η Αρκτική παράγει ποσοστό 40% του παλλαδίου, 20% των διαμαντιών και 15% της πλατίνας, που εξορύσσονται σήμερα στον πλανήτη.
Η κοντόφθαλμη και αρπακτική προσέγγιση της αμερικανικής κυβέρνησης αγνοεί, όμως, τους κινδύνους που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα από την άνοδο της στάθμης των υδάτων. Μέχρι το 2100, σχεδόν δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι –ποσοστό 20% του παγκόσμιου πληθυσμού– μπορεί να έχουν εκτοπισθεί για να αναζητήσουν καταφύγιο σε υψίπεδα, εξαιτίας της ανόδου των υδάτων, σύμφωνα με μελέτη του 2017. Το Μπανγκλαντές είναι μία από τις χώρες που διατρέχει αυτόν τον κίνδυνο. Σχεδόν 15 εκατομμύρια άνθρωποι στη χώρα μπορεί να γίνουν «κλιματικοί πρόσφυγες», εάν η στάθμη της Θάλασσας της Βεγγάλης αυξηθεί κατά ένα μέτρο, βυθίζοντας ποσοστό 10% της χώρας κάτω από τα νερά.
Απειλή για το πόσιμο νερό
Σε ξηρά κλίματα στις παρυφές ορέων, οι παγετώνες συλλέγουν βρόχινο νερό, αποθηκεύοντάς το με τη μορφή πάγου τους ψυχρούς μήνες του έτους. Ο πάγος αυτός λιώνει το καλοκαίρι, τροφοδοτώντας ποταμούς με πόσιμο νερό. Ενας κόσμος χωρίς παγετώνες θα απειλούσε την παροχή πόσιμου νερού. Η άνοδος της στάθμης των θαλασσών, από τη μεριά της, συμβάλλει στην αύξηση των μέσων θερμοκρασιών, περιορίζοντας την ποικιλία των καλλιεργειών. Η κλιματική αλλαγή θα οδηγήσει έτσι σε περιορισμό των θρεπτικών ιδιοτήτων κάθε σοδειάς, στη δραστική αύξηση των τιμών στα τρόφιμα και σε ευρεία υγειονομική κρίση.
Η άνοδος της στάθμης των υδάτων θα καταστήσει τις παραθαλάσσιες κοινότητες πιο ευάλωτες σε πλημμύρες, ευνοώντας τη διασπορά μολυσματικών παραγόντων, καθώς τα συστήματα διαχείρισης λυμάτων θα αχρηστευθούν. Η διαρροή λυμάτων σε ποταμούς, ρυάκια, δρόμους και κατοικίες θα ενισχύσει την εξάπλωση θανατηφόρων μολυσματικών ασθενειών. «Πολλές φορές, οι άνθρωποι νομίζουν ότι η άνοδος της στάθμης των θαλασσών σημαίνει μόνο πλημμύρες γης. Θεωρούν ότι εάν το σπίτι τους δεν βρίσκεται στην πλημμυρισμένη ζώνη, δεν χρειάζεται να ανησυχούν. Η εντύπωση αυτή είναι εντελώς εσφαλμένη, καθώς η πλημμύρα θα μολύνει τον υδροφόρο ορίζοντα και τα ποτάμια σε μεγάλη ακτίνα», λέει μιλώντας στο CNN η Αντρεα Ντάτον, γεωλόγος του Πανεπιστημίου της Φλόριντα.
Η αμερικανική φιλοδοξία για απόκτηση της Γροιλανδίας δεν είναι πρωτοφανής. Την πρώτη προσπάθεια για εξαγορά της νήσου από τη Δανία είχε πραγματοποιήσει το 1946 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν, ενώ τον 19ο αιώνα η Ουάσιγκτον είχε προβεί σε αποδεδειγμένα αξιόλογες εξαγορές εδαφών, αγοράζοντας την πολιτεία της Λουιζιάνα από τη Γαλλία του Ναπολέοντα και την Αλάσκα από το τσαρικό καθεστώς του Αλεξάνδρου Β΄.
Η Γροιλανδία, από τη μεριά της, κατέχει ορισμένα αξιοσημείωτα παγκόσμια ρεκόρ, πέρα από τον μεγάλο της φυσικό πλούτο, όπως εξηγεί σε άρθρο του στην Deutsche Welle ο Ολιβερ Σάλετ. Πρόκειται για το μεγαλύτερο νησί του κόσμου, ενώ διαθέτει τη μοναδική μόνιμη παγοκρηπίδα εκτός της Ανταρκτικής. Οι περισσότεροι από τους 56.000 μόνιμους κατοίκους της ανήκουν στην εθνότητα των Ινουίτ (Εσκιμώοι), απόγονοι αυτών που μετοίκησαν στη νήσο από τον σημερινό Καναδά τον 13ο αιώνα.
Η –έστω και χονδροειδής– προσπάθεια του Τραμπ να εξαγοράσει τη Γροιλανδία αποκαλύπτει επίσης τις νέες γεωστρατηγικές προτεραιότητες της Ουάσιγκτον, που επιδιώκει τον έλεγχο νέων θαλάσσιων διαύλων, στερώντας τους από τους ανταγωνιστές της σε Μόσχα και Πεκίνο. Το αίτημα του Τραμπ δεν είναι μια απλή μεσιτική συμφωνία, αλλά μια προσπάθεια των ΗΠΑ να παρεισφρήσουν στον «όμιλο» των κρατών της Αρκτικής.