Ο Τόνι Μπλερ παραβίασε τον πρώτο κανόνα της ευρωπαϊκής διπλωματίας. Συγκαλώντας και στη συνέχεια διευρύνοντας ένα περιορισμένης συμμετοχής «πολεμικό συμβούλιο» στην Ντάουνινγκ Στριτ, αποξένωσε τις μικρές χώρες, προσέβαλε τις Βρυξέλλες και προσέδωσε ένα στοιχείο διακωμώδησης στις προσπάθειες συγκρότησης μιας κοινής ευρωπαϊκής στρατηγικής στην αφγανική κρίση.
Ο Βρετανός πρωθυπουργός έχει καλή παρέα. Πριν από δύο εβδομάδες, ο Γάλλος πρόεδρος Ζακ Σιράκ προκάλεσε αναταραχή όταν διεξήγε συνομιλίες με τον κ. Μπλερ και τον Γερμανό καγκελάριο Γκέρχαρντ Σρέντερ, παραμονές της συνόδου κορυφής της Ε.Ε. στη Γάνδη του Βελγίου. Ο κ. Σιράκ διεξήγε τουλάχιστον μια σύντομη συνάντηση και η λίστα των προσκεκλημένων ήταν ακόμη μικρότερη.
Η διένεξη γύρω από το δείπνο στην Ντάνουνιγκ Στριτ συγκαλύπτει το γεγονός ότι η Ευρώπη έχει εμφανίσει μέχρι στιγμής ένα σταθερό μέτωπο στην υπό αμερικανική ηγεσία εκστρατεία εναντίον της διεθνούς τρομοκρατίας. Η αμφιθυμία, που εκδηλώθηκε κατά τη διάρκεια του Πολέμου στον Κόλπο πριν από μία δεκαετία, έχει εξαφανιστεί. Ωστόσο, όσο προχωράει η στρατιωτική εκστρατεία, τόσο διαφαίνονται ρωγμές. Δεν εντυπωσιάζονται όλοι από τη διπλωματία του «πηγαινέλα» του Τόνι Μπλερ. Ευρωπαίος διπλωμάτης τον χαρακτηρίζει σαρκαστικά «αντιβασιλέα της Ευρώπης», άλλοι εκτιμούν ότι δεν είναι τίποτα περισσότερο από μαριονέτα των ΗΠΑ.
Πιο καταστρεπτική είναι η κατηγορία ότι η αφγανική κρίση έχει δημιουργήσει μια καινούργια διαίρεση της Ευρώπης ανάμεσα σε χώρες που μετρούν, όπως η Βρετανία, η Γαλλία και η προσφάτως ανακτήσασα την αυτοπεποίθησή της Γερμανία και σ’ αυτές που κινδυνεύουν να περιθωριοποιηθούν. Στις τελευταίες περιλαμβάνονται η Ισπανία και η Ιταλία, καθώς και τα μικρότερα μέλη του ΝΑΤΟ, όπως το Βέλγιο, η Δανία και η Ολλανδία.
Ο Ισπανός πρωθυπουργός Χοσέ Μαρία Αθνάρ ενοχλείται από τις ενδείξεις ότι η χώρα του με την αναδυόμενη οικονομία δεν συγκαταλέγεται στις δυνάμεις κορυφής. Το ίδιο και ο Ιταλός πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι, που προσπάθησε σκληρά και με επιτυχία για να εξασφαλίσει ακρόαση από τον Τζορτζ Μπους στην Ουάσιγκτον.
Ενδεχομένως άθελά τους, οι ΗΠΑ έχουν διογκώσει τους φόβους για ευνοιοκρατία. Εχοντας επιδιώξει και κερδίσει την υποστήριξη της συμμαχίας του ΝΑΤΟ, κυρίως λόγω της ενεργοποίησης του άρθρου 5 για την αυτοάμυνα, η κυβέρνηση Μπους υπήρξε επιλεκτική στην αποδοχή προσφορών υλικής στρατιωτικής βοήθειας.
Οι πραγματιστές και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού επικροτούν τις υφιστάμενες διευθετήσεις. Οι ΗΠΑ επιζητούν από την Ευρώπη τη νομιμοποίηση των ενεργειών τους, αλλά επιλέγουν εταίρους κατά το δοκούν. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφασίζουν μια κοινή πολιτική στις Βρυξέλλες, αλλά η δράση βαρύνει τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η προσέγγιση δεν είναι σύμφωνη με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, που προβλέπει κοινή ευρωπαϊκή εξωτερική και αμυντική πολιτική, στην οποία και τα 15 κράτη υποτίθεται ότι συμμετέχουν.
Η ιδέα ότι η Ευρώπη θα έπρεπε να επιστρέψει στο παρελθόν για να αναζητήσει μια αποτελεσματική κοινή εξωτερική πολιτική είναι «ανάθεμα» για ορισμένους. Εντούτοις υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους το σχέδιο του Μάαστριχτ χρήζει επανεξέτασης. Πρώτον, η προοπτική διεύρυνσης της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη καθιστά ακόμη μεγαλύτερο το ενδεχόμενο να επιλέγουν οι ΗΠΑ τους συμμάχους τους. Δεύτερον, η Ε.Ε. έχει ήδη υιοθετήσει ένα άρθρο «ευελιξίας» που έχει σχεδιαστεί για να διευκολύνει κάποιες χώρες να ενεργούν χωρίς να εμποδίζονται από τις άλλες. Τρίτον, ο καγκελάριος Σρέντερ δείχνει αποφασισμένος να διασφαλίσει για τη Γερμανία ένα μεγαλύτερο κομμάτι στην παγκόσμια σκηνή, είτε μέσα στην Ε.Ε. είτε στο ΝΑΤΟ. Τέταρτον, η αφγανική κρίση έχει εκθέσει για μία ακόμη φορά την πολιτική παρακμή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Το ραντεβού του Λονδίνου ενόχλησε την κυβέρνηση
Ιδιαίτερα ενοχλημένη είναι η κυβέρνηση από την πρωτοβουλία του Βρετανού πρωθυπουργού κ. Τόνι Μπλερ να καλέσει στο Λονδίνο για ενημέρωση επιλεκτικά ορισμένους μόνον ηγέτες των χωρών της Ε.Ε. Οπως δήλωσε χθες ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Χρ. Πρωτόπαπας, αυτές οι «πρωτοβουλίες» δεν προωθούν τη δημιουργία κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής άμυνας στους κόλπους των «15». Είναι σαφές, πρόσθεσε ο κ. Πρωτόπαπας, ότι η Ελλάς δεν προσεκλήθη, για να προσθέσει ότι θα υπάρξουν οι αναγκαίες επισημάνσεις και τα σχετικά διαβήματα από την πλευρά της κυβέρνησης, χωρίς όμως να διευκρινίσει εάν αυτή η διαμαρτυρία θα γίνει από κοινού με τις χώρες που δεν προσκλήθηκαν από τον κ. Μπλερ στο «ραντεβού του Λονδίνου».