Με ραγδαίους πλέον ρυθμούς, χιονοστιβάδα πριν από την άφιξη του χειμώνα, αλλά και πριν από την έναρξη του Ραμαζανίου, η Βόρεια Συμμαχία προελαύνει πέραν των ορίων δράσης της στο Βόρειο Αφγανιστάν, με κατεύθυνση τον Νότο, την Καμπούλ και το Κανταχάρ, φέουδο του μουλά Ομάρ. Μετά το Μαζάρ ι Σαρίφ και το Ταλοκάν, στον Βορρά, η αντιπολίτευση έθεσε υπό τον έλεγχό της την κοιλάδα Σομάλι και την αεροπορική βάση του Μπαγκράμ, βορείως της Καμπούλ, διέσπασε τις γραμμές των Ταλιμπάν και σε απόσταση μόνο έξι χλμ. από την πρωτεύουσα ετοιμαζόταν να εισέλθει στη διάρκεια της νύχτας. Στις χθεσινές νίκες συγκαταλέγεται και η κατάληψη της σημαντικής πόλης Χεράτ και της Ζαρανί, κοντά κοντά στα σύνορα με το Ιράν.
Με ταχύτητες που θύμιζαν αγώνα δρόμου, η υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ αντιπολίτευση, ελέγχει τώρα σχεδόν το 50% του αφγανικού εδάφους. Η «γεωγραφική και φυλετική κατανομή» της νίκης προϊδεάζει ως προς το μελλοντικό σχήμα διακυβέρνησης του Αφγανιστάν, ενώ η επικράτηση της Συμμαχίας σε περιοχές με Παστούν προκάλεσε την αντίδραση του εκπροσώπου του υπουργείου Εξωτερικών στο Ισλαμαμπάντ. Στον Βορρά, μετά την κατάληψη της επαρχίας Μπαλκ, αναμενόταν χθες το βράδυ σκληρή μάχη για την κατάληψη του Κουντούζ, περιοχές όπου υπερισχύουν οι Παστούν.
Στην Χεράτ, θριαμβευτική είσοδο έκανε ο πρώην κυβερνήτης της πόλης, ο υποστηριζόμενος από το Ιράν, Ισμαήλ Χαν, γνωστός ως «Λέων του Χεράτ», αλλά και ως πρωταγωνιστής θεαματικής απόδρασης πέρυσι από τις φυλακές των Ταλιμπάν.
Αντιφατικές δηλώσεις
Προκειμένου για την Καμπούλ και την άλωσή της από τη Συμμαχία, οι χθεσινές δηλώσεις παραγόντων της Βόρειας Συμμαχίας υπήρξαν αντιφατικές. Ο μεν υπουργός Εξωτερικών Αμπντάλα Αμπντάλα ανέφερε ότι οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης απέχουν μόνο έξι χλμ. από την πρωτεύουσα, αλλά δεν προτίθενται να εισβάλουν, διότι ναι μεν οι αξιωματούχοι των Ταλιμπάν έχουν διαφύγει στο Κανταχάρ, ένοπλες ομάδες δολοφόνων, όμως, ετοιμάζονται για μάχη εκ του συστάδην στους δρόμους. Υπέρ της κατάληψης της πρωτεύουσας τάχθηκε ο πρόεδρος της εξόριστης αφγανικής κυβέρνησης Νουρχανουντίν Ραμπανί, ενώ ο αδελφός του δολοφονηθέντα Αχμέτ Σαχ Μασούντ απέδωσε «καθοριστικό ρόλο στη μελλοντική κυβέρνηση» στον έκπτωτο μονάρχη Ζαχίρ Σαχ. Ενδιαμέσως, πολέμαρχος της Συμμαχίας αντέκρουσε το αμερικανικό επιχείρημα ότι η απαρτιζόμενη από Ουζμπέκους και Τατζίκους αντιπολίτευση είναι ανεπιθύμητη στην Καμπούλ. Μάστορες στην τέχνη της διγλωσσίας, οι Αφγανοί της Βόρειας Συμμαχίας φαίνεται να εφαρμόζουν την ίδια τακτική και στην πρωτεύουσα, ενώ η διαπραγματευτική τους δεινότητα λέγεται ότι οδήγησε σε μαζικές αυτομολήσεις των Ταλιμπάν και στην συνθηκολόγησή τους στις πόλεις.
Υποχώρηση σε πολλά μέτωπα και βαριές απώλειες παραδέχτηκε ο πρέσβης των Ταλιμπάν στο Πακιστάν Αβδούλ Ζαέφ, αποδίδοντάς την, χωρίς να πείθει κανέναν, σε στρατηγικό ελιγμό και προστασία αμάχων. Τέλος, στο Μαζάρ ι Σαρίφ, τα κουρεία γέμισαν από γενειοφόρους που ήθελαν να απαλλαγούν από τα γένεια τους και στους δρόμους ακουγόταν «ιερόσυλη» δυτική μουσική. Παράλληλα όμως αναφέρθηκαν επιθέσεις και πράξεις αντεκδίκησης
Νέες προσδοκίες της Δύσης τώρα, από τον πόλεμο
Η πραγματικότητα του «νέου πολέμου» αποτελεί γνώριμο μοτίβο στις δηλώσεις Αμερικανών κυβερνητικών στελεχών, μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Αντιμέτωπες με αιμοσταγή αλλά δύσκολο να εντοπισθεί εχθρό, οι ΗΠΑ βρέθηκαν μπλεγμένες στον πρώτο πόλεμο του 21ου αιώνα, καλούμενες να υιοθετήσουν νέα ανορθόδοξη στρατηγική. Ο υπουργός Αμυνας των ΗΠΑ, Ντόναλντ Ράμσφελντ είχε μάλιστα προειδοποιήσει την περασμένη εβδομάδα ότι η επιτυχία της εκστρατείας δεν μπορεί να αξιολογηθεί ανάλογα με τα εδάφη που έχουν καταληφθεί στο Αφγανιστάν.
Ενα μήνα μετά την έναρξη των βομβαρδισμών, όμως, η προέλαση πεζοπόρων και έφιππων τμημάτων είναι εκείνη που έδωσε νέα ώθηση στη στάσιμη αεροπορική εκστρατεία. Οι αμερικανικές δυνάμεις εκμεταλλεύθηκαν την κατάληψη της στρατηγικής σημασίας πόλης Μαζάρ ι Σαρίφ, ώστε να βομβαρδίσουν με πείσμα τις μονάδες των Ταλιμπάν, κατά την υποχώρησή τους. Την ίδια στιγμή, δυνάμεις της Βόρειας Συμμαχίας πολιορκούν την πόλη Ταλοκάν στα βορειοανατολικά της χώρας, αφού κατέλαβαν την πόλη Χεράτ, στα δυτικά, προπύργιο της σιιτικής μειονότητας στη χώρα.
Η πτώση του Μαζάρ μετέβαλε τις προσδοκίες της Δύσης, σχετικά με τις στρατιωτικές δυνατότητες της Βόρειας Συμμαχίας. Ενώ το Πεντάγωνο χαρακτήριζε μάταιες την περασμένη εβδομάδα τις επελάσεις ιππικού της Βόρειας Συμμαχίας, εναντίον αρμάτων μάχης των Ταλιμπάν. Κύριο μέλημα, σήμερα, μεταξύ των στελεχών της αμερικανικής κυβέρνησης είναι να πείσουν τους πολέμαρχους της Βόρειας Συμμαχίας να μην μπουν αμέσως στην Καμπούλ.
Η ανησυχία της αμερικανικής κυβέρνησης πηγάζει από τις τακτικές της Βόρειας Συμμαχίας, η οποία έχει αποδείξει την αδιαφορία της για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο παρελθόν. Η Ουάσιγκτον επιθυμεί να δημιουργηθεί κυβέρνηση ευρείας πολιτικής αποδοχής, τονίζοντας τη σημασία που αποδίδει ο πρόεδρος Μπους στα ανθρώπινα δικαιώματα. Η οχύρωση του βορείου τμήματος της πρωτεύουσας καθιστά, όμως, την κατάληψή της δύσκολη υπόθεση. Η πτώση του Μαζάρ, όμως, υπογραμμίζει την απόλυτη σύμπτωση συμφερόντων, που παρουσιάζεται μεταξύ ΗΠΑ και Βόρειας Συμμαχίας. Αν και η Ουάσιγκτον μοιράζεται τον στόχο της Βόρειας Συμμαχίας για απομάκρυνση των Ταλιμπάν από την εξουσία, οι επιτελείς του Πενταγώνου ενδιαφέρονται κατά κύριο λόγο να συλλάβουν τον Μπιν Λάντεν και όχι να καταλάβουν την Καμπούλ.
Η κατάληψη του Μαζάρ θα βοηθήσει πλέον τις αμερικανικές δυνάμεις να εστιάσουν την προσοχή τους στο δίκτυο της Αλ Κάιντα, εγκαταλείποντας τούς πολιτικά δαπανηρούς για την παγκόσμια εικόνα των ΗΠΑ βομβαρδισμούς. Ο στρατηγός Τόμι Φρανκς, επικεφαλής των αμερικανικών δυνάμεων, έχει αναφέρει ότι το Μαζάρ αποτελεί αναγκαία επίγεια γέφυρα για τη μεταφορά ανθρωπιστικών και στρατιωτικών εφοδίων στο Αφγανιστάν, μέσω του Ουζμπεκιστάν. Το αεροδρόμιο της πόλης πρόκειται να αποτελέσει βάση εξόρμησης για επιχειρήσεις ειδικών δυνάμεων και αποστολές ανθρωπιστικών προμηθειών. Η κατάληψη της πόλης υπογραμμίζει τη σημαντική πρόοδο που πέτυχε η αμερικανική στρατιωτική μηχανή, από την έναρξη των βομβαρδισμών.
Η έλλειψη πληροφοριών είχε δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην αμερικανική εκστρατεία. Η αξιοποίηση συστημάτων υψηλής τεχνολογίας, καθώς και η πραγματοποίηση νέων επιχειρήσεων από τμήματα ειδικών δυνάμεων θα ενισχύσουν την αμερικανική ικανότητα συλλογής πληροφοριών. Τα στρατιωτικά σχέδια του Πενταγώνου μεταβάλλονται ριζικά, καθώς είναι πλέον δυνατή η αξιοποίηση του αεροδρομίου του Μαζάρ.
Οι ΗΠΑ μπορούν πλέον να συνεχίσουν τις αεροπορικές επιχειρήσεις, προσφέροντας παράλληλα μαζική επισιτιστική βοήθεια στον λαό του Αφγανιστάν. Η παροχή βοήθειας θα πρέπει να συνοδευθεί από μεγάλη προπαγανδιστική προσπάθεια, που θα δώσει τη δυνατότητα και σε άλλες χώρες να εμπλακούν στην παροχή βοήθειας.
Η αμερικανική κυβέρνηση, ωστόσο, εστιάζει αυτή τη στιγμή τις πολιτικές προσπάθειές της στην πληροφόρηση του κοινού, ώστε να διαλυθεί η ψευδαίσθηση που θέλει την εκστρατεία να διαρκεί μικρό χρονικό διάστημα. «Βρισκόμαστε εν μέσω νέου είδους πολέμου. Οι ΗΠΑ δεν έχουν εμπειρία τέτοιου πολέμου, καθώς ο νέος πόλεμος εμφανίζει πολλά νέα γνωρίσματα. Ενα από τα γνωρίσματα αυτά είναι ότι δεν υπάρχει περίπτωση σύντομης νίκης», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Ντόναλντ Ράμσφελντ.
Οι Αφγανοί πρωταγωνιστές της κρίσης
Ιδού οι πρωταγωνιστές στη συνεχιζόμενη διαμάχη στο Αφγανιστάν και πιθανοί μνηστήρες για τη διακυβέρνηση της Καμπούλ στη μετά-Ταλιμπάν εποχή.
ΜΟΥΛΑΣ ΟΜΑΡ: Είναι ο ανώτατος διοικητής των Ταλιμπάν. Αποτελεί κύριο στόχο της αμερικανικής εκστρατείας επειδή αρνήθηκε να παραδώσει τον Οσάμα Μπιν Λάντεν. Εχει φοιτήσει σε θρησκευτικά σχολεία και διακρίθηκε στον πόλεμο των μουτζαχεντίν εναντίον των Σοβιετικών την περίοδο 1979 – 1989. Υστερα από την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, ίδρυσε ένα κίνημα φανατικών ισλαμιστών, το οποίο προσχώρησε στους Ταλιμπάν. Υπήρξε σημαντική προσωπικότητα για την κοινωνία του Αφγανιστάν το 1994, όταν επικρατούσε εκεί το χάος. Εγινε μέλος των Ταλιμπάν το 1996 και ασκούσε ανώτατα διοικητικά καθήκοντα στην πόλη Κανταχάρ.
ΜΠΟΥΡΧΑΡΟΥΝΤΙΝ ΡΑΜΠΑΝΙ: Είναι ο αναγνωρισμένος από τα Ηνωμένα Εθνη πρόεδρος του Αφγανιστάν. Μετά την εισβολή των Σοβιετικών το 1979 το κόμμα του «Τζαμάτ ι Ισλάμι» διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στον ιερό πόλεμο (τζιχάντ) εναντίον του Κόκκινου Στρατού και ανέλαβε την προεδρία μετά την κατάρρευση της σοβιετικής κατοχής το 1992. Ανήκει στη φυλή των Τατζίκων και δεν είναι πολύ δημοφιλής ανάμεσα στους ηγέτες Παστούν του Αφγανιστάν. Εκδιώχθηκε από τους Ταλιμπάν το 1996 και από τότε έχει εμφανιστεί στο Τατζικιστάν και στο Βόρειο Αφγανιστάν έχοντας τη στήριξη του Ιράν, της Ινδίας και παλαιών εχθρών του στη Μόσχα.
ΜΟΧΑΜΕΝΤ ΖΑΧΙΡ ΣΑΧ: Ο πρώην βασιλιάς του Αφγανιστάν, ο οποίος εκδιώχθηκε το 1973, ύστερα από 40 χρόνια βασιλείας και τώρα ζει εξόριστος στην Ιταλία. Θεωρείται ο επικρατέστερος για να αναλάβει τα ηνία στη μετα-Ταλιμπάν κυβέρνηση. Ο Ζαχίρ Σαχ εκδήλωσε την υποστήριξή του προς τις Ηνωμένες Πολιτείες στην εκστρατεία τους εναντίον των Ταλιμπάν. Ανήκει στη φυλή των Παστούν και παραμένει πολύ δημοφιλής ανάμεσα σ’ αυτούς που θυμούνται τα χρόνια της βασιλείας του.
ΑΜΠΝΤΟΥΛ ΚΑΣΙΜ ΦΑΧΙΜ: Τατζίκος στρατηγός, που διαδέχθηκε τον χαρισματικό ηγέτη της Βόρειας Συμμαχίας Αχμάντ Σαχ Μασούντ, ο οποίος δολοφονήθηκε τον Σεπτέμβριο. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη στρατηγική αποχώρηση από τη Καμπούλ, όταν οι Ταλιμπάν πήραν την εξουσία το 1996. Θεωρείται ότι θα παίξει ρόλο-κλειδί σε οποιαδήποτε μελλοντική κυβέρνηση στο Αφγανιστάν.
ΑΜΠΝΤΟΥΛ ΡΑΣΙΝΤ ΝΤΟΣΤΑΜ: Βορειοαφγανός πολέμαρχος, ο οποίος ανέλαβε ηγετικά καθήκοντα στην πόλη Μαζάρ ι Σαρίφ. Εκπαιδεύτηκε στην πρώην Σοβιετική Ενωση κατά τη διάρκεια της σοβιετικής κατοχής και επέστρεψε ως ηγέτης ενός ισχυρού στρατού. Εχει τη φήμη ότι αλλάζει συνεχώς στρατόπεδα ανάμεσα στις ομάδες των μουτζαχεντίν. Υποχώρησε στα βόρεια το 1992 – 1996, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου για τον έλεγχο της Καμπούλ και δημιούργησε εκεί ένα μικρό κράτος, που αποτελείται από 6 από τις 30 επαρχίες του Αφγανιστάν. Εγινε ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης πέντε εκατομμυρίων Αφγανών.
ΓΚΟΥΛΜΠΟΥΝΤΙΝ ΧΕΚΜΑΤΙΑΡ: Είναι ένας στυγνός, φανατικός ισλαμιστής, ο οποίος ανήκει στη φυλή των Παστούν. Για τρία χρόνια άσκησε εξουσία στην Καμπούλ, αποτέλεσμα της οποίας ήταν να καταστραφεί ολοσχερώς η πόλη και να σκοτωθούν τουλάχιστον 20.000 πολίτες. Υπήρξε αντίπαλος του Μασούντ και είχε διοριστεί για μικρό χρονικό διάστημα πρωθυπουργός της Καμπούλ, εκδιώχθηκε όμως όταν οι Ταλιμπάν πήραν την εξουσία και οι διοικητές του άλλαξαν στρατόπεδο.
ΙΣΜΑΗΛ ΚΑΝ: Τατζίκος διοικητής της αντιπολίτευσης, ο οποίος προβλήθηκε ως ένας από τους πιο δυναμικούς ηγέτες των ανταρτών κατά τη διάρκεια του 10ετούς πολέμου εναντίον της πρώην Σοβιετικής Ενωσης. Μετά την ήττα των Σοβιετικών ο Καν αυτοδιορίστηκε «Εμίρης της Χεράτ» και έφερε την ειρήνη στη δυτική αυτή πόλη, την ώρα που η υπόλοιπη χώρα βρισκόταν στη δίνη του εμφυλίου. Συνελήφθη και φυλακίστηκε από τους Ταλιμπάν το 1997, δραπέτευσε και κατέφυγε στο Ιράν. Πιθανόν να αναλάβει τη διακυβέρνηση στην Χεράτ.
ΣΙΜΠΓΚΑΤΟΥΛΑΧ ΜΟΥΤΖΑΝΤΙΝΤΙ: Μετριοπαθής ισλαμιστής ηγέτης, ο οποίος ανέλαβε για λίγο την προεδρία μετά την πτώση των Σοβιετικών. Τώρα διαμένει στην πόλη Πεσαβάρ του Πακιστάν, όπου και έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια να συγκεντρώσει εξόριστους ανθρώπους του πνεύματος και μετριοπαθείς, για να βρουν μια βιώσιμη λύση για το Αφγανιστάν.
ΚΑΡΙΜ ΚΧΑΛΙΛΙ: Αφγανός, σιίτης μουσουλμάνος ηγέτης. Οποιαδήποτε μελλοντική κυβέρνηση θα πρέπει να αντικατοπτρίζει και την κοινότητα των σιιτών, της οποίας ο Κχαλίλι είναι ο κύριος στρατιωτικός διοικητής. Ο Κχαλίλι θεωρείται ότι διαδραμάτισε ρόλο-κλειδί κατά τη διάρκεια του εμφυλίου το 1992.