Εάν περνάτε μια δύσκολη περίοδο στο εργασιακό σας περιβάλλον, τουλάχιστον μπορείτε να παρηγορηθείτε από το γεγονός πως δεν έχετε ακόμη εκδιωχθεί από τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της ίδιας σας της εταιρείας, δεν έχετε απολυθεί ενώ βρίσκεστε στον μήνα του μέλιτός σας, και οι πύραυλοι που κατασκευάζετε δεν έχουν εκραγεί μπροστά στα έκπληκτα μάτια ολόκληρης της υφηλίου. Και τα τρία ασυνήθιστα περιστατικά, ωστόσο, έχουν συμβεί στον Ελον Μασκ, τον δισεκατομμυριούχο ιδρυτή της SpaceX και της Tesla, του οποίου η προσωπική αξία παραμένει στο αστρονομικό ύψος των 23 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το 25χρονο επιχειρηματικό ταξίδι του Νοτιοαφρικανού κυβερνο-ουτοπιστή είναι μια μόνιμη πάλη μεταξύ επικών καταστροφών και εντυπωσιακών θριάμβων, και από μια άποψη το πορτρέτο του σκιαγραφεί το σύγχρονο πρότυπο του εναλλακτικού τεχνοεπιχειρηματία της Σίλικον Βάλεϊ.
Πλάι σε ουκ ολίγες αξιοσημείωτες επιτυχίες –με εμβληματικότερη την επανάσταση που έφερε στην αγορά αυτοκινήτων η εισαγωγή του στυλάτου και περιβαλλοντικού ηλεκτροκίνητου οχήματος της Tesla– η ζωή του Μασκ βρίθει από αλλεπάλληλες αποτυχίες. Η πρώτη, μάλιστα, ήρθε το 1995, όταν ο Νοτιοαφρικανός επιχειρηματίας ήταν ακόμη φρέσκος απόφοιτος πανεπιστημίου και έλαβε δεκάδες απογοητευτικές απορρίψεις από κάθε εταιρεία στην οποία έκανε αίτηση. Απτόητος και εξοπλισμένος με πείσμα και δημιουργικότητα, ο Μασκ ξεκίνησε μια πορεία ως επιχειρηματίας στον τομέα της τεχνολογίας, με εξειδίκευση στις τότε εκκολαπτόμενες διαδικτυακές συναλλαγές. Η εταιρεία του X.com υπήρξε ο σκελετός του εξαιρετικά επιτυχημένου Paypal, ωστόσο η πρώτη εκδοχή της ιστοσελίδας χαρακτηρίστηκε το 1999 μία από τις 10 μεγαλύτερες διαδικτυακές αποτυχίες στην ιστορία του Ιντερνετ, και το 2000, μία εβδομάδα μετά τον γάμο του, ο Μασκ απολύεται από την ίδια του την εταιρεία ενώ παραθέριζε στην Αυστραλία.
Ωστόσο, όλα αυτά τα στραβοπατήματα ωχριούν μπροστά στις εκρήξεις των πυραύλων της SpaceX, οι οποίες έχουν πλέον εξελιχθεί σε τελετουργικό θεσμό με σχεδόν ετήσια συχνότητα. Η πρώτη έκρηξη, μάλιστα, συνέπεσε με την πρώτη απόπειρα εκτόξευσης πυραύλου από την εταιρεία το 2006. Τόσο η δεύτερη απόπειρα εκτόξευσης το 2007, όσο και η τρίτη το 2008, κατέληξαν με φλόγες, κατεστραμμένα μέταλλα και ένα αποπνικτικό σύννεφο λευκού καπνού. Προσφάτως, στις 21 Νοεμβρίου, το πολλά υποσχόμενο διαστημόπλοιο πολλαπλών χρήσεων Starship άναψε φωτιά κατά τη διάρκεια φόρτωσης καυσίμων στις δεξαμενές του. Με ένα σχεδόν πράο χαμόγελο, ο Ελον Μασκ χαρακτήρισε το περιστατικό «όχι εντελώς απροσδόκητο», καθώς ο σκοπός ήταν να φανεί ποια είναι η μέγιστη πίεση προωθητικών υλικών που μπορεί να αντέξει ο πύραυλος, και μεταξύ άλλων αναφέρθηκε σε πιθανή παρέμβαση εξωγήινων δυνάμεων που οδήγησαν στην αποτυχία.
Αυτοσαρκασμός
Ο αυτοσαρκασμός του Νοτιοαφρικανού επιχειρηματία ήταν κάτι παραπάνω από χιουμοριστική αυτοάμυνα – στην πραγματικότητα φανερώνει την κοσμοθεωρία του για τον κόσμο της τεχνολογικής επιχειρηματικότητας. «Οταν μια ιδέα είναι εξαιρετικά σημαντική, τότε οι πιθανότητες είναι σίγουρα εναντίον της υλοποίησής της» έχει επαναλάβει ο Μασκ ανά τα χρόνια, τονίζοντας την αξία της αποτυχίας ως μοχλό αυτοβελτίωσης. Τον Σεπτέμβριο του 2017, μάλιστα, ο Μασκ κυκλοφόρησε ένα σαρκαστικό βίντεο με τίτλο «Πώς Μπορείτε Να Μην Καταφέρετε να Προσγειώσετε Εναν Πύραυλο». Το βίντεο εξιστορούσε τους πολλούς λόγους για τις δεκάδες αποτυχημένες απόπειρες προσγείωσης των πυραύλων της SpaceX από το 2013, ωστόσο το μοντάζ ολοκληρωνόταν με δύο επιτυχημένες προσγειώσεις των πυραύλων Falcon 9 στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ.
Η τάση αυτή φαίνεται πως ξεπερνάει πλέον τον Μασκ και αρχίζει να χαρακτηρίζει ολόκληρο τον σημερινό κόσμο της Σίλικον Βάλεϊ. Η βραβευμένη δημοσιογράφος Αλίσα Σατάρα, η οποία καλύπτει τις σύγχρονες τάσεις καινοτομίας, ανέφερε πρόσφατα πως «αν μια σύγχρονη εταιρεία δεν αποτυγχάνει, τότε δεν καινοτομεί». Αντιστοίχως, ο μυστηριώδης «Αστρο Τέλερ», ο οποίος διευθύνει τα πειραματικά εργαστήρια Alphabet X της μητρικής εταιρείας της Google, βρίσκεται στο ίδιο μήκος κύματος με τον Μασκ όσον αφορά τη σημασία της αποτυχίας. «Ξοδεύουμε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μας στα εργαστήρια σπάζοντας διάφορα πράγματα και προσπαθώντας να αποδείξουμε πως έχουμε κάνει λάθος υπολογισμούς», ανέφερε χαρακτηριστικά σε φετινή του συνέντευξη. Παρότι λοιπόν η εκκεντρικότητα του Μασκ τον τοποθετεί στην κορυφή της λίστας των «επιτυχημένων αποτυχημένων», η ανεξέλεγκτη αισιοδοξία, ο τεχνολογικός οραματισμός και οι αλλεπάλληλες καταστροφές χαρακτηρίζουν σχεδόν ολόκληρη τη νέα γενιά επιχειρηματιών της Σίλικον Βάλεϊ: από τον Μαρκ Ζούκερμπεργκ του Facebook και τον Τζακ Ντόρσεϊ του Twitter μέχρι τον Πίτερ Τίελ της, δυστοπικής πλέον, Palantir Technologies.
Επειτα από μια θυελλώδη δεκαετία γεμάτη απροσδόκητα συμβάντα, η κοινή γνώμη δεν έχει καταλήξει σε κάποιο ξεκάθαρο συμπέρασμα για τον Νοτιοαφρικανό κυβερνο-ουτοπιστή. Ωστόσο, μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια χρωματίζει με ενδιαφέρον το πορτρέτο του Μασκ. Τη δεκαετία που μας πέρασε ο επιχειρηματίας της Tesla και του SpaceX αποτέλεσε πηγή έμπνευσης τόσο για τον Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ στην ενσάρκωση του υπερήρωα Τόνι Σταρκ για την ταινία «Iron Man» όσο και για τον σατανικό Λεξ Λούθορ που ερμήνευσε ο Τζέσι Αϊζενμπεργκ στο «Batman v Superman». Τόσο ο υπερήρωας όσο και ο υπερκακός είχαν ένα κοινό: θεωρούσαν πως όλα είναι πιθανά και πως μόνη συνταγή για την επιτυχία είναι η δοκιμή και τα λάθη – ανεξάρτητα από το κόστος και το ρίσκο.