Αυτές τις μέρες παρατηρούμε και αναλογιζόμαστε την ανοδική πορεία του κορωνοϊού στον πλανήτη. Παράλληλα παρατηρούμε και αναλογιζόμαστε την καθοδική πορεία λαϊκιστών πολιτικών παγκοσμίως εξαιτίας της κρίσης του κορωνοϊού.
Τους απαριθμώ χωρίς (πρός τό παρόν) εκπτώσεις ιδεολογικών αποκλίσεων: *Πρόεδρος Τράμπ / ΗΠΑ * Μπολσονάρο / Βραζιλία * Οβραδόρ/ Μεξικό *Mόντι/ Ινδίες * Μπόρις Τζόνσον / ΗΒ *Ορμπαν / Ουγγαρία* Καζίνσκι/ – Μοραγίσκι / Πολωνία *Ερντογαν / Τουρκία.
Επίσης τα ακροδεξιά λαϊκιστικά κόμματα στην Ιταλία, Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία έχουν προφανώς ενισχυθεί. Στους λαικιστές ηγέτες θα μπορούσαν να προσμετρηθούν ο Πούτιν στη Ρωσία και ο Χι Τζινπίνγκ στην Κίνα.
Ανάμεσα στα πρόσφατα άρθρα πολιτικών αναλυτών, στέκομαι στον ιστορικό- κοινωνιολόγο Y.N.Harari και τη σημαντική δημοσίευση του στους Financial Times [21/3/20]. O Harari θεωρεί οτι η ευρεία «βιομετρική παρακολούθηση» πού ήδη απαιτεί η πανδημία πού διανύουμε εύκολα θα μπορούσε να επεκταθεί σε κατάλυση των ατομικων ελευθεριών και τής ιδιωτικότητας που ενστερνίζονται και, ως επι το πλείστον, προστατεύουν οι δημοκρατίες της Δύσης. Ανεύθυνοι πολιτικοί θα θελήσουν να μας πείσουν οτι η υγεία μας κινδυνεύει διότι πολλοί συμπολίτες μας δεν ακολουθούν τους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς που ολοι δεχόμαστε – και με αυτή τη δικαιολογία, οτι δηλαδη προστατεύουν την υγεία μας, θα εισβάλουν στην ιδιωτική μας ζωη. Αντιθέτως, υποστηρίζει ο Harari, εμείς οι πολίτες πρέπει να χρησιμοποιήσουμε την καινούργια τεχνολογία για να ελέγξουμε την αποδοτικότητα και ευθυκρισία των κυβερνήσεων που εκλέγουμε με την ψηφο μας.
Προχθεσινό άρθρο του CNN περιγράφει την ευρύτατη χρησιμοποίηση προσωποαναγνώρισης [facial recognition] απο κάμερες συνεχούς ροής σε δημόσιους χώρους και μέσα συγκοινωνίας. Οι 170.000 κάμερες στη Μόσχα και στην Πετρούπολη έδωσαν μόνο την περασμένη εβδομάδα επαρκή στοιχεία για την σύλληψη και επιβολή προστίμου σε 200 πολίτες που δεν τήρησαν την επιβεβλημένη καραντίνα και κοινωνικές αποστάσεις.
Παράλληλα αναπτύσεται και χρησιμοποιείται ηδη, οχι μόνο στη Ρωσία αλλά και στο Ισραήλ, στη Νότιο Κορέα, σίγουρα στην Κίνα, η χρήση της γεωτοπικότητας [geolocation] με σκοπό να παρακολουθούνται μέσω των κινητών τους τηλεφώνων κρούσματα του κορονοιού για να τους στέλλονται μηνύματα παραβατικότητας. Το σύστημα επιτρέπει την παρακολούθηση κοινωνικών συνευρέσεων μεταξύ κρουσμάτων, τήν παράβαση της απομόνωσης, την μεταδοτικότητα σε δημόσιους χώρους.
Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός οτι η δικαιολογία του κορονοιού δεν έχει μέχρι τώρα προκαλέσει καμμία απολύτως διαμαρτυρία παράνομης χρήσης ιδιωτικών στοιχείων ή καταστρατήγησης συνταγματικών ελευθεριών. Αυτή η διαπίστωση συμβαδίζει με την ιστορικά τεκμηριωμένη διαπίστωση του Harari οτι ανάλογες κυβερνητικές απαγορεύσεις μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν αναιρούνται, δεν ακυρώνονται ούτε μετά απο δεκαετίες. Στις ΗΠΑ το λεξιλόγιο των ιντερνετικών πληροφοριούχων [internet infogatherers] εχει ηδη εμπλουτιστει με την καινούργια λέξη ‘doxxed’ που σημαίνει την δημόσια κυκλοφορία ατομικών πληροφοριών χωρίς την εγκριση του συγκεκριμένου ατόμου.
Επίσης σημαντικη εξέλιξη αποτελει η παγκοσμιότητα του κορωνοΐου. Δεν πρόκειται για τον λοιμό της Αθηνας που περιορίστηκε στην αρχαία Αττική το 430 π.Χ. – δεν πρόκειται για τον Μαύρο Θάνατο [Black Death] που ερημωσε την Ευρώπη το 1347-51 σκοτώνοντας τουλάχιστον 100 εκατομμύρια – ούτε πρόκειται για την Ισπανική γρίππη που σκότωσε ίσως και 50 εκατομμύρια Ευρωπαίους το 1918/9 [περισσότερους απο οσους σκότωσε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος!]
Με τα σύγχρονα μέσα μεταφορών και συγκοινωνίας (οχι μονο τα αεροπλάνα αλλα και τα μετρό, τράμ και λεωφορεία των μεγάλων αστικών κέντρων) η μετάδοση του ιού συντελείται άμεσα και ανεμπόδιστα: η πόλη Γιουχάν στην κεντρική Κίνα θα μπορούσε να ήταν προάστιο του Λονδίνου, γειτονιά της Νέας Υόρκης, επαρχία της Τουρκίας. Νοσεί ο πλανήτης ολόκληρος, λοιπόν, και κατ’ επέκταση κανένα κράτος δεν μπορεί να θεραπευτεί πραγματικά αν δεν θεραπευτεί ο πλανήτης.
Συνέπεια της απλής αυτής διαπίστωσης αποτελεί η απόλυτη ανάγκη σύμπνοιας και συνεργασίας ολων για ολους. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να αποκρύπτουν στοιχεία απο την Ευρώπη, η Ινδία δεν μπορεί να εξάγει ιατρικά εφόδια επιλεκτικά, η Κίνα δεν δικαιούται να ακυρώνει πωλήσεις ιατρικών εφοδιων με διεθνείς φορτωτικές και να προτιμάει αγοραστές cash and carry… Αυτο το ηθικό αξίωμα [solidarity principle] πρέπει να ισχύσει εξ ισου για τους πολιτικούς οπως ισχύει και για τους επιστήμονες. Στην επιστήμη – και ιδιαίτερα στην ιατρική – ισχύει εδώ και πολλές δεκαετίες η ελεύθερη και ισότιμη επικοινωνία βάσει επιστημονικών κριτηρίων.
Πρέπει ολοι να απαιτήσουμε ανάλογη ισότιμη και ουσιαστικά φιλάνθρωπη συμπεριφορά και απο τους εκλεγμένους πολιτικούς μας αντιπροσώπους. Κανένας απο τους ηγέτες κρατών που ανέφερα στην πρώτη παράγραφο δεν απευθύνθηκε με αυτά τα κριτήρια στα γειτονικά η εστω συμμαχικά του κράτη. Η μεχρι πρότινος ηγέτιδα δύναμη του πλανήτη ΗΠΑ δεν επεδίωξε καν να διαδραματίσει τόν ρόλο που γενικά της αναγνωρίζεται. Η Κίνα μας εκπλήσσει με τις παροχές ιατρικού δυναμικού και εφοδίων στήν Ιταλια – οπως μας εκπλήσσει και η δυσπραγία της ΕΕ να προστατεύσει τον συλλογικό εαυτό της.
Δεν υπάρχει αμφιβολία οτι η κρίση του κορονοιού θα παρέλθει: με μέγιστο ανθρώπινο, οικονομικό και κοινωνικό κόστος, μεσοπρόθεσμα η μακρο-πρόθεσμα, θα παρέλθει αφήνοντας πάντως ανεξίτηλα σημάδια πίσω της.
Με βάση ιστορικά δεδομένα, δεν υπάρχει αμφιβολία οτι η δημοφιλία των λαικιστών πολιτικών θα ξεπεραστεί και οτι οι κοινωνίες που τους εχουν αναδείξει θα τους αντικαταστήσουν. Καινούργιες, ισως πρωτόγνωρες, μετα-πανδημικες κοινωνικες συνθηκες θα απαιτήσουν μια νέα γενιά πολιτικων ηγετων.
Επιστήμονες, ερευνητές και γιατροί εργάζονται νυχθημερόν για να μας θεραπεύσουν απο τον κορωνοιό. Ειναι σίγουρο οτι, αργά η γρήγορα, θα το καταφέρουν με εμβόλια, διαγνωστικά τεστ, φάρμακα.
Κοινωνικοί και πολιτικοί ερευνητές και λειτουργοί θα κληθούν να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τις πολλαπλές, πολύπλοκες και μακροπρόθεσμες συνέπειες της πανδημίας στις ζωές μας. Διότι δεν υπάρχει καμμια αμφιβολία οτι τίποτα σχεδόν δεν θα μείνει αναλλοίωτο στις κοινωνίες μας μετά την πανδημία: στήν οικονομία, στην παιδεία, στις διεθνείς σχέσεις, στην πολιτική, στήν ιατρική και στην υγεία, στις επικοινωνίες, στις διεθνείς μεταφορές – ολα θα αλλάξουν παντού! Προχωρούμε προς ένα άγνωστο και εν πολλοίς απρόβλεπτο μέλλον.
Σε αυτό το σημείο εύλογα θα αναρωτηθήτε: ποιός και πώς θα μας οδηγήσει; Η απάντηση ειναι τόσο απλή οσο και δύσκολο να κατανοηθεί έμπρακτα. Φυσικά θα μας οδηγήσει η ανθρώπινη φύση μας, οι αρετές, οι ικανότητες και οι ελπίδες που μας εμπνέουν, η Πίστη που μας εμψυχώνει, ειτε πρόκειται για πίστη στο Θεό ειτε για πίστη στον άνθρωπο.
Σε λίγο, φίλοι αναγνώστες, θα είμαστε μόνοι – μόνοι με τους εαυτούς μας και τους αγαπημένους μας. Κρατηθήτε στις θέσεις σας, λοιπόν, αγκαλιάστε τη ζωή σας. Η Ιστορία γράφεται μόνη της.
*Ο Μιχάλης Μόσχος είναι Φιλόλογος – Ιστορικός (M.A., M. Phil., Columbia University)