Τώρα που είμαστε όλοι κλεισμένοι μέσα σε όλες τις ηπείρους, σε όλες τις χώρες του κόσμου, σκορπισμένοι σε χωριά, κωμοπόλεις και πόλεις, μοιάζει ο κόσμος να έχει συρρικνωθεί. Θα αργήσουμε να ταξιδέψουμε και, όπως όλα δείχνουν, οι μετακινήσεις δεν θα έχουν την ίδια ένταση και την ίδια απληστία όπως είχαμε συνηθίσει. Τους προσεχείς μήνες, θα ακυρωθούν τα ταξίδια αναψυχής, θα αναθεωρηθούν οι άσκοπες μετακινήσεις για επαγγελματικούς λόγους. Για όσους είχαν την αίσθηση ότι είναι πολίτες του κόσμου, η πραγματικότητα τους εξέπληξε, καθώς προέβαλε ένα σχεδόν ζωτικό ερώτημα: «Σε περίπτωση ανάγκης, και εάν πρέπει κάπου να κλειδωθείς, πού θεωρείς ότι βρίσκεται το σπίτι σου;». Επέστρεψε το ζήτημα της εθνικότητας και του διαβατηρίου. Επανήλθαν τα γεωγραφικά όρια και τα σύνορα. Πού είναι το σπίτι σου και ποιες πρωθυπουργικές εντολές θέλεις να ακούς;
Η κοσμοπολίτικη, παγκοσμιοποιημένη πανδημία ταξίδεψε από μιαν άγνωστη, μακρινή κινεζική πόλη ταχύτατα και άνετα μέχρι που αντιληφθήκαμε τη σοβαρότητα της ταυτότητάς της, όταν την παραλάβαμε στην Ευρώπη. Η Ιταλία έκλεισε τα σύνορα, η Γερμανία δεν το έκρινε αναγκαίο, η Αγγλία συνέχισε τις πτήσεις. Κατόπιν οι ηγέτες άρχισαν να δίνουν εντολές στους πολίτες της χώρας τους. Τα διαγγέλματα έχουν ενδιαφέρον.
Θέτουν ερωτήματα: πόσο αξιόπιστα, αλήθεια, σκιαγραφούν τη νοοτροπία του κάθε λαού; Προβάλλουν εθνικά χαρακτηριστικά, τόσο αυτού που μιλάει όσο και αυτών που ακούν; Προσπερνώ την Αμερική, για να μη σας εξοργίσω και χάσω την προσοχή σας, παραβλέπω και τη Βραζιλία, καθώς ο εξίσου ανερμάτιστος Μπολσονάρο είναι πεπεισμένος ότι με το αθλητικό του παρελθόν θα αποκρούσει τον ιό και το ίδιο επιθυμεί και για τους συμπολίτες του. Φτάνω στη γειτονιά. Στην Ελλάδα, οι εντολές δόθηκαν πολύ γρήγορα και με σαφή τρόπο. Ο Μητσοτάκης αποτάθηκε στο σύνολο των πιστών και των άθεων αποφεύγοντας συγκεχυμένες πληροφορίες, δεν υπήρξε κανένα περιθώριο παρερμηνείας. Οι Ελληνες ζυγίσαμε και υπακούσαμε. Κάναμε αυτό που κάναμε, έξω από την ιδιοσυγκρασία μας αλλά συμβατό με τη λογική μας. Η Σουηδία με σύμμαχο το γεγονός ότι η χώρα είναι αραιοκατοικημένη και στην πλειονότητα των σπιτιών κατοικεί ένα άτομο υιοθέτησε το μοντέλο της υπευθυνότητας του πολίτη, κρίνοντας (εικάζω) ότι σε μια χώρα με υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών η ψυχική υγεία είναι αυτή που πρέπει να προστατευθεί και ας μην απαγορευθούν οι βόλτες και η κοινωνικοποίηση.
Η Αγγλία είναι αξιοσημείωτη. Οταν οι πολίτες όλων των χωρών είχαν ξεχυθεί στα σούπερ μάρκετ ήμουν καχύποπτη. Η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι οι Αγγλοι βρήκαν την τέλεια ευκαιρία για να στηθούν σε μια τεράστια ουρά. Επεσα έξω. Ηταν φόβος, το ίδιο συναίσθημα που είχαν εκατομμύρια άλλοι. Δεν υπήρξε κάποια αγγλική πρωτοτυπία. Η αρχική στρατηγική ακυρώθηκε καθ’ οδόν και ο Μπόρις, ο πρώτος, ο αρχηγός της αγέλης, νόσησε. Η αλλαγή του πλάνου ποτέ δεν ευθυγραμμίστηκε απολύτως σε λεκτικό επίπεδο. Στις 20 Μαρτίου ανακοινώθηκε το κλείσιμο των κλαμπ, των εστιατορίων και των παμπ. Παρ’ όλ’ αυτά, ο πρωθυπουργός έκανε σαφές ότι η απόφαση είναι μια επίθεση στον εθνικό χαρακτήρα. «Στερούμε το παλιό απαράγραπτο δικαίωμα των ελεύθερων πολιτών του Ηνωμένου Βασιλείου να πάνε σε παμπ». «Καταλαβαίνω πώς νιώθουν οι άνθρωποι για την απόφαση». Υποβίβασε την ουσία. «Θα το επαναλάβω, ξέρω πόσο δύσκολο είναι, πόσο εναντιώνεται στην αγάπη των Βρετανών για την ελευθερία». Ποιο είναι το μήνυμα; Μην πάτε σε παμπ, αλλά είναι αναπαλλοτρίωτο το δικαίωμά σας να πάτε. Μείνετε σπίτι, αν και είναι ντροπιαστικό, γιατί οι Βρετανοί αγαπούν από παλιά την ελευθερία.
Σαν να πρόκειται για ένα αγγλοσαξονικό προνόμιο, μια αγγλική γονιδιακή ιδιαιτερότητα η αγάπη για την ελευθερία, καθώς υπογραμμίζει την εθνική ταυτότητα. Ηταν μια απάντηση «Μπόρις» σε μια παγκόσμια πρόκληση. Ο Μπόρις έχει καλλιεργήσει σε τέτοιο βαθμό την ιδέα της δικής του ιδιαιτερότητας, που έχει καταφέρει να γίνει η προσωποποίηση (αν όχι η πρόχειρη απομίμηση) της ιδιάζουσας περίπτωσης –όπως την αντιλαμβάνεται– ώστε όλα να του επιτρέπονται επιστρατεύοντας χιούμορ, εκκεντρικότητα και λαϊκισμό. Πρέπει να γνωρίζει ότι οι παμπ απειλούνται με λουκέτο τα τελευταία χρόνια έχοντας χάσει την παλιά τους αίγλη, αλλά επιλέγει σαν παράδειγμα έναν τόπο διασκέδασης, ένα περιβάλλον ισοτιμίας και ενσωμάτωσης στην κοινωνικά διαστρωματωμένη Αγγλία. Δεν με ενοχλεί ο λαϊκισμός, αλλά η απορρόφηση από τον εαυτό του σε καιρό κρίσης είναι επικίνδυνος συνδυασμός. Θα προτιμούσα να είχε λιγότερη αυθεντικότητα και περισσότερη αξιοπιστία. Οπως κάθε οριοθέτηση, η εξωτερική δομή δημιουργεί αρκετά συχνά εσωτερική σαφήνεια. Είναι πρωθυπουργός μιας χώρας, όπου το εθνικό σύστημα υγείας έχει την τιμή και την τύχη να το στελεχώνουν 155.000 γιατροί και νοσοκόμες· 200 εθνικότητες συμπαραστέκονται στον αγγλικό λαό. Αυτή είναι η μόνη ιδιαιτερότητα της Αγγλίας σε μια κοσμοπολίτικη πανδημία που δεν κάνει εξαιρέσεις. Σε αυτούς τους ανθρώπους θα έπρεπε ο Μπόρις να υψώνει το ποτήρι και να πίνει στην υγεία τους, δίνοντας ξεκάθαρες εντολές, θυσιάζοντας το εγώ του.
* Η κ. Ελεάννα Βλαστού είναι συγγραφέας που μένει στο Λονδίνο.