O χειμώνας του 1973 ήταν ένας από τους πιο παγωμένους του 20ού αιώνα για τους πολίτες του Βόρειου Ημισφαιρίου. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη στάση της Δύσης στον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, η Σαουδική Αραβία πρωτοστατούσε για την επιβολή πετρελαϊκού εμπάργκο, ανακαλύπτοντας στον μαύρο χρυσό ένα όπλο πολιτικού εκβιασμού, ισχυρότερο από τα στρατεύματα του αραβικού κόσμου. Ηταν η αρχή του πετρελαϊκού κραχ που έδρασε ως καταλύτης για την μεγαλύτερη οικονομική κρίση των μεταπολεμικών χρόνων.
Από τότε, το αίτημα για απεξάρτηση της Δύσης από το πετρέλαιο επανέρχεται στο προσκήνιο ύστερα από κάθε κρίση στη Μέση Ανατολή, ή από κάθε άνοδο των τιμών του ΟΠΕΚ για να αποσυρθεί στο περιθώριο μετά την εκτόνωσή της. Πόσο πιεστική είναι όμως αυτή η εξάρτηση σήμερα;
Από πλευράς παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου, οι εξελίξεις των τριών τελευταίων δεκαετιών δεν επαλήθευσαν τις καταστροφολογικές προβλέψεις της δεκαετίας του ’70. Σύμφωνα με τον βρετανικό «Εκόνομιστ», οι πιο έγκυροι υπολογισμοί εκτιμούν ότι κάπου ανάμεσα στο 2015 και το 2030 η ανθρωπότητα θα έχει εκμεταλλευθεί το 50% των διαπιστωμένων κοιτασμάτων πετρελαίου.
Αλλά η σπάνις δεν είναι ο μόνος παράγοντας ανησυχίας. Οπως δηλώνει διευθυντικό στέλεχος της βιομηχανίας πετρελαίων, «η λίθινη εποχή δεν ξεπεράστηκε, επειδή η ανθρωπότητα ξέμεινε από πέτρες αλλά για άλλους λόγους? το ίδιο θα γίνει με το πετρέλαιο». Πέραν της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, η πιο άμεση πηγή ανησυχίας έγκειται στο γεγονός ότι τα δύο τρίτα των διαπιστωμένων αποθεμάτων πετρελαίου βρίσκονται στη Σαουδική Αραβία και τέσσερα γειτονικά της κράτη, δηλαδή σε μια ιδιαίτερα επίφοβη περιοχή.
Υπενθυμίζεται ότι το 1997 ο Σαουδάραβας Κροίσος Οσάμα Μπιν Λάντεν είχε εκδώσει μια διακήρυξη, στην οποία δεν δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή από τα δυτικά μέσα, κατηγορώντας τη Δύση για πετρελαϊκή ληστεία σε βάρος του αραβικού κόσμου και αξιώνοντας από το Ριάντ να επιβάλει τιμή πώλησης του αργού πετρελαίου στο ύψος των… 144 δολαρίων το βαρέλι (σήμερα η εν λόγω τιμή είναι γύρω στα 21 δολάρια)! Αντιλαμβάνεται λοιπόν κανείς τι θα μπορούσε να συμβεί αν ένα φονταμενταλιστικό καθεστώς διαδεχόταν την εύθραυστη, διεφθαρμένη μοναρχία στην αραβική χερσόνησο.
Υπάρχει βέβαια πάντα η μνημειώδης, παρήγορη ρήση του Χένρι Κίσινγκερ: «Αργά ή γρήγορα θα πουλήσουν σε λογικές τιμές, μια και το πετρέλαιο δεν τρώγεται». Ωστόσο ακόμη και μια χρονικά περιορισμένη αναστάτωση στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου θα μπορούσε να προκαλέσει μείζονες αναταράξεις στις δυτικές κοινωνίες, όπως έδειξε το κύμα των απεργιών και διαδηλώσεων στη Δυτική Ευρώπη το φθινόπωρο του 2000, όταν το πετρέλαιο είχε ανέβει πάνω από τα 30 δολάρια το βαρέλι.
Ολα αυτά ενισχύουν το ενδιαφέρον πολλών δυτικών χωρών (όπως η Δανία και η Βρετανία) για τις λεγόμενες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που καλύπτουν σήμερα το 14% των παγκόσμιων αναγκών έναντι του ποσοστού 80% που καλύπτεται από ορυκτά καύσιμα και του 6% που προέρχεται από την πυρηνική ενέργεια. Οπως και την επιτάχυνση των ερευνών γύρω από τη θερμοπυρηνική σύντηξη, που ελπίζεται ότι θα δώσει μια φτηνή, «καθαρή» και οριστική λύση στο ενεργειακό πρόβλημα της ανθρωπότητας.
