H οργή που προκάλεσε στην Ευρώπη η αντιμετώπιση των αιχμαλώτων Ταλιμπάν στην Κούβα πηγάζει από ένα ακόμη παράδειγμα επιλεκτικής ερμηνείας του διεθνούς δικαίου από τις ΗΠΑ προς ίδιον συμφέρον. Αυτή είναι η άποψη Ευρωπαίων αναλυτών και διπλωματών. Το Πεντάγωνο απάντησε την περασμένη Τετάρτη ότι αναστέλλει τη μεταφορά περισσότερων ανδρών της Αλ Κάιντα και των Ταλιμπάν στην Κούβα για λόγους ασφαλείας.
Ωστόσο, η απόφαση του Πενταγώνου να κρατήσει τους αιχμαλώτους, που βρίσκονται ήδη στην Κούβα, εκτός της δικαιοδοσίας των αμερικανικών δικαστηρίων και να μην τους χαρακτηρίσει αιχμαλώτους πολέμου, όπως προβλέπει η συνθήκη της Γενεύης, έχει προβληματίσει τους στενότερους συμμάχους των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να καλλιεργείται η εντύπωση ότι η Ουάσιγκτον «θεσπίζει μονομερώς κανόνες τους οποίους ακολουθεί», όπως σχολίασε ένας Δυτικοευρωπαίος διπλωμάτης στο Βερολίνο. «Είναι ένα διεθνές δίκαιο α λα καρτ, όπως και μία πολυεθνική δράση α λα καρτ. Ενοχλεί τους συμμάχους σου στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας και δημιουργεί επίσης προβλήματα στις σχέσεις με τους μουσουλμάνους συμμάχους. Ετσι θέτει υπό αμφισβήτηση την ηθική αξιοπιστία του πολέμου κατά της τρομοκρατίας», ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρέσβης.
Επικρίσεις
Τις τελευταίες ημέρες οι κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Ολλανδίας, αλλά και η E.E. καθ’ εαυτή, έχουν επικρίνει ανοιχτά την αντιμετώπιση των 158 κρατουμένων Ταλιμπάν από τις ΗΠΑ. Οι αντιδράσεις πυροδοτήθηκαν από τη δημοσιοποίηση μιας φωτογραφίας του Πενταγώνου, στην οποία οι αιχμάλωτοι εμφανίζονται δεμένοι πισθάγκωνα, με καλυμμένα κεφάλια και μάτια να γονατίζουν μπροστά σε Αμερικανούς στρατιώτες. Το φιάσκο αυτό σε επίπεδο εντυπώσεων προκάλεσε την πρώτη ανοιχτή διαφοροποίηση της Βρετανίας έναντι των ΗΠΑ μετά την 11η Σεπτεμβρίου. O υπουργός Εξωτερικών, Τζακ Στρο, εξέφρασε τον αποτροπιασμό του για τη ζημιά που μπορούσαν να προκαλέσουν αυτές οι φωτογραφίες, αλλά και το ζήτημα καθ’ εαυτό στο διεθνές μέτωπο κατά της τρομοκρατίας. Οι ανησυχίες του ανάγκασαν τον Αμερικανό υπουργό Αμυνας, Ντόναλντ Ράμσφελντ, να αφιερώσει την περασμένη Τρίτη μία ωριαία συνέντευξη Τύπου στο ζήτημα. O Ράμσφελντ αναγνώρισε ότι η δημοσίευση των φωτογραφιών ήταν «πιθανότατα ατυχής», αλλά έσπευσε να διευκρινίσει ότι απαθανάτισαν μόνο μία στιγμή. Παράλληλα, επέμεινε ότι οι αιχμάλωτοι κρατούνται σε ανθρώπινες συνθήκες, σε πλήρη συμφωνία με τη συνθήκη της Γενεύης και ότι τους επισκέφθηκαν εκπρόσωποι της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού.
Οι ευρωπαϊκές ανησυχίες, όμως, επεκτείνονται πέρα από τις λεπτομέρειες της αντιμετώπισης των αιχμαλώτων. «Πολλές από τις αντιδράσεις των Ευρωπαίων για το Γκουαντανάμο δεν οφείλονται στην ευαισθησία για τους αιχμαλώτους. Αγγίζει ένα νευραλγικό σημείο, που είναι η ευρωπαϊκή ανησυχία ότι η Αμερική δεν πιστεύει στο διεθνές δίκαιο και ότι υπόκειται σε κανόνες, ότι ανήκει σε οργανισμούς ή νόρμες οι οποίες περιορίζουν τα περιθώρια δράσης της, είτε πρόκειται για τη συμφωνία του Κιότο είτε για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο είτε για τη συνθήκη της Γενεύης, η οποία -πολλοί εμπειρογνώμονες εκτός ΗΠΑ- θεωρούν ότι παραβιάσθηκε». H κυβέρνηση Μπους αποσύρθηκε από τη συμφωνία του Κιότο για το περιβάλλον, με το επιχείρημα ότι δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα του θερμοκηπίου, αλλά χωρίς να παρουσιάσει κάποια εναλλακτική λύση. Και η Ουάσιγκτον δεν θα συμμετάσχει στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, που συστάθηκε από τον OHE, επειδή οι Αμερικανοί αξιωματούχοι και στρατιώτες θα μπορούσαν να δικασθούν σε αυτό.
Ποιος δικάζει και πού
Αυτά τα διατλαντικά επιχειρήματα για τη φύση της πολυεθνικής δράσης και των διεθνών υποχρεώσεων ήταν ζωντανά μέχρι την 11η Σεπτεμβρίου, αλλά καταπιέσθηκαν στη συνέχεια. O πόλεμος όμως τα έφερε εκ νέου στην επιφάνεια με διαφορετικό τρόπο. Ευρωπαίοι ψηφοφόροι και κυβερνήσεις αναρωτιούνται: «Πώς μπορούμε να πείσουμε ότι αυτό που κάνουμε είναι ηθικό, όταν δεν είμαστε έτοιμοι να εφαρμόσουμε τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και το διεθνές δίκαιο στους αιχμαλώτους». Επιπλέον, οι αιχμάλωτοι δεν απολαμβάνουν την προστασία των νομικών εγγυήσεων που εξασφαλίζει το αμερικανικό θεσμικό σύστημα. Το πραγματικό ερώτημα λοιπόν είναι: «Ποιος θα τους δικάσει και στο όνομα ποιου θα τους δικάσει;».
