Ισως φταίει ο ξερός αέρας της ερήμου, ίσως είναι το ψυχολογικό αποτέλεσμα της άφιξης σε έναν τόπο που φημίζεται σαν αυτός με τις περισσότερες απαγορεύσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά υπάρχει κάτι στο Σολτ Λέικ Σίτι που σε κάνει να θέλεις να πιεις κάτι αλκοολούχο. Ηταν αργά, σκοτάδι, έκανε κρύο και ξεκίνησα από το ξενοδοχείο μου χωρίς πολλές ελπίδες είναι αλήθεια. Δύο λεπτά αργότερα βρισκόμουν μπροστά στο Port o’ Call, και από τις τεράστιες τζαμαρίες του έβλεπα δεκάδες άτομα να πίνουν στο μπαρ και στα τραπέζια. Μήπως ήταν όνειρο; Μάλλον όχι, γιατί όταν άνοιξα την πόρτα και μπήκα ένας πολύ ευγενικός «πορτιέρης» μου ζήτησε την κάρτα μέλους, το απαραίτητο εφόδιο για να βρει κανείς αλκοόλ στο Σολτ Λέικ Σίτι.
Δύσκολοι αγώνες
Καλωσορίσατε λοιπόν στην πρωτεύουσα της Γιούτα, την πιο παράξενη από τις 50 Πολιτείες. Σε δύο εβδομάδες ό,τι την ξεχωρίζει θα προβληθεί στις οθόνες όλου του κόσμου, αφού το Σολτ Λέικ θα φιλοξενήσει, από τις 8 Φεβρουαρίου, τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες. H διοργάνωση Ολυμπιακών Αγώνων μπορεί να ανυψώσει, όπως στην περίπτωση της Βαρκελώνης και του Σίδνεϊ, τη φήμη μιας πόλης ή να την καταστρέψει, όπως της Ατλάντα και του Μόντρεαλ. Οι φετινοί αγώνες είναι ίσως οι δυσκολότεροι, αφού τα μέτρα ασφαλείας είναι τα αυστηρότερα που εφαρμόστηκαν ποτέ. Αλλά και το σκάνδαλο των δωροδοκιών έχει ήδη κλονίσει τόσο τη Γιούτα όσο και τη ΔΟΕ. Μία ακόμη λάθος κίνηση και η πόλη θα στιγματιστεί για πάντα.
Υπάρχει όμως και άλλος λόγος που η Γιούτα ενδιαφέρεται για τη γνώμη του κόσμου: H Πολιτεία είναι η έδρα της Εκκλησίας του Ιησού Χριστού και των Αγίων της Ημέρας της Κρίσεως (των LDS όπως προτιμούν να αποκαλούνται, ή μορμόνοι για τον υπόλοιπο κόσμο), του ταχύτερα εξαπλούμενου δόγματος του κόσμου, σύμφωνα με τις στατιστικές. Τα τρία τέταρτα του πληθυσμού είναι μορμόνοι και ουδείς αμφισβητεί ότι η εκκλησία είναι η σημαντικότερη δύναμη της Πολιτείας. H Γιούτα αποτελεί ίσως το μόνο «θεοκρατικό καθεστώς» της Δύσης, με τα δυτικά πάντοτε μέτρα και σταθμά. O επόμενος μήνας, λοιπόν, θα είναι καθοριστικός για μία από τις ισχυρότερες χριστιανικές αιρέσεις.
Είναι αλήθεια ότι οι εθελοντές που θα υποδέχονται και θα καθοδηγούν τους επισκέπτες των Αγώνων έχουν λάβει σαφή εντολή να μην αναφερθούν σε θέματα δόγματος. Αν όμως κάποιος κάνει την άστοχη ερώτηση περί πίστης, θα είναι δύσκολο να συγκρατηθούν, αφού ο προσηλυτισμός είναι γι’ αυτούς αποστολή.
11 εκατομμύρια πιστοί
Σε οποιαδήποτε εποχή, οι μορμόνοι διέθεταν περίπου 60.000 ιεραποστόλους που γύριζαν σε όλο τον κόσμο προσπαθώντας να προσηλυτίσουν νέους πιστούς. Το δόγμα τους, βασιζόμενο στην αποκάλυψη του ιδρυτή της εκκλησίας, τον 19ο αιώνα, Τζόζεφ Σμιθ Τζούνιορ, ότι οι χαμένες Δέκα Φυλές του Ισραήλ εγκαταστάθηκαν στην αμερικανική ήπειρο πριν από τη γέννηση του Χριστού, είναι δύσκολο να γίνει αποδεκτό, ενώ οι απαγορεύσεις του -όχι αλκοόλ, όχι κάπνισμα, όχι καφές ή τσάι- είναι πολύ αυστηρές. Ωστόσο, οι άοκνες προσπάθειες των πιστών του έχουν εξασφαλίσει στην εκκλησία των μορμόνων 11 εκατομμύρια πιστούς, για πολλούς από τους οποίους αυτά που προσφέρει η κοινωνία των μορμόνων -φιλία, πνευματικότητα, πειθαρχία και ασφάλεια- είναι σημαντικά.
Δεν είναι από τα δόγματα που προσφέρουν στους πιστούς τους έδαφος για θεολογικό διάλογο. Αντιθέτως, είναι αυταρχικό, ιεραρχικό, γεροντοκρατικό -ο σημερινός ηγέτης τους και προφήτης, ο Γκόρντον Χίνκλεϊ, είναι 92 ετών- και ανδροκρατικό. «Μας το εξήγησαν», λέει ήρεμα ένας από τους οδηγούς μου, «οι άνδρες προορίζονται για την ιεροσύνη και οι γυναίκες για τη μητρότητα». Πράγμα που αντικατοπτρίζεται και στην πολιτική της Γιούτα, την πιο δεξιά Πολιτεία των ΗΠΑ.
«Η εκκλησία είναι αυτή που κυβερνά», λέει ο Τζον Σάλτας, εκδότης της εφημερίδας «Σόλτ Λέικ Γουίκλι». «Τα μέλη του Κοινοβουλίου της Πολιτείας είναι κατά 90% μορμόνοι, όπως και το σύνολο του Ανώτατου Δικαστηρίου της Πολιτείας, όλοι οι εκπρόσωποί μας στη Βουλή των Αντιπροσώπων, ακόμη και τέσσερα από τα πέντε μέλη της επιτροπής αλκοόλ. Οταν λοιπόν μιλά η εκκλησία των μορμόνων, όλοι αυτοί οι πολιτικοί άνδρες υπακούουν».
Στην Πολιτεία, λοιπόν, που ο Μπιλ Κλίντον απέτυχε να συμπεριληφθεί στους δύο πρώτους στις προεδρικές εκλογές του 1992, η εξουσία ασκείται μοιραία από τους Ρεπουμπλικανούς. Οι μορμόνοι όμως υποστηρίζονται από τον Ρόκι Αντερσον, δήμαρχο του Σολτ Λέικ Σίτι, παρότι είναι δημοκρατικός. «Το πρόβλημα δεν είναι η εκκλησία», υποστηρίζει ο Αντερσον, «αλλά ο υπερβολικός συντηρητισμός του πληθυσμού». Παραδέχεται, όμως, ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού του πληθυσμού είναι μέλη της εκκλησίας των μορμόνων.
Οταν το Σολτ Λέικ ανέλαβε τους Αγώνες διατυπώθηκαν αντιρρήσεις, κυρίως από τους δημοσιογράφους, επειδή μια πόλη τόσο κοινωνικώς υποβαθμισμένη αναλάμβανε ένα μάλλον κοσμοπολίτικο γεγονός όπως οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί. Ωστόσο, μπορεί κανείς να βρει τα πάντα στο Σολτ Λέικ, αν και μερικές φορές πρέπει να καταβάλει κάπως μεγαλύτερη προσπάθεια. Υπάρχουν καπνιστήρια και καφενεία, αν και τα τεϊοποτεία είναι λίγα και σερβίρουν απαίσιο τσάι – για τα αγγλικά δεδομένα. O δήμαρχος μάλιστα ξενάγησε τους δημοσιογράφους στη νυχτερινή ζωή της πόλης για να αποδείξει ότι μπορεί κανείς να βρει αλκοόλ ακόμη και στην πρωτεύουσα των μορμόνων. H κάρτα μέλους στα κλαμπ, αν και νομικώς υποχρεωτική, δεν αποκλείει τον υπόλοιπο κόσμο. H διπλή δόση στα ποτά επίσης απαγορεύεται, αλλά μπορείς πάντα να παραγγείλεις ένα δεύτερο ή τρίτο ποτό.
Πολυγαμία και γεννήσεις
Διωγμένοι από τις ανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες, όπου δολοφονήθηκε ο Σμιθ, οι πρώτοι μορμόνοι, με οδηγό τον διάδοχό του Μπρίχαμ Γιανγκ, έφτασαν στη Γιούτα ύστερα από μια μακριά και επίπονη πορεία. H πολυγαμία ήταν το χαρακτηριστικότερο γνώρισμά τους μέχρι το 1890, οπότε και καταργήθηκε. H πολυγαμία εξακολουθεί να είναι διαδεδομένη στις απομακρυσμένες περιοχές της Γιούτα, αλλά δεν χαρακτηρίζει πλέον τους μορμόνους. Αντιθέτως, το σύνηθες είναι η μονογαμία και τα πολλά, πάρα πολλά, παιδιά.
Η Γιούτα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό γεννήσεων στις ΗΠΑ και σε είκοσι χρόνια ο πληθυσμός της -2,2 εκατομμύρια σήμερα- θα έχει διπλασιαστεί. H Γκέιλε Ρουζίκα, είναι πρόεδρος μιας οργάνωσης για την υποστήριξη των «αξιών της οικογένειας», η οποία διατηρεί στενούς δεσμούς με τη δεξιά πτέρυγα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος. H Ρουζίκα δεν είναι μόνο δραστήρια πολέμιος κάθε φιλελευθεροποίησης, είναι και μητέρα δώδεκα παιδιών. «H οικογένεια είναι ο πυρήνας της κοινωνίας μας», λέει. «Από αυτήν απορρέει η δύναμή της».
Είναι αλήθεια ότι το ποσοστό των διαζυγίων είναι πολύ μικρότερο στη Γιούτα από οποιαδήποτε άλλη Πολιτεία, όπως και ο αλκοολισμός. Κι όλη αυτή η πολυπληθής μάζα των παιδιών φαίνεται πως μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχεί το πνεύμα της αποδοχής: Μεγαλώνουν, «εκτίουν» τη διετή θητεία-αποστολή του προσηλυτισμού κάπου στον κόσμο και επιστρέφουν για να παντρευτούν κάποιον ή κάποια ομόθρησκο ή ομόθρησκη και να κάνουν ακόμη περισσότερα παιδιά. Δύσκολα όμως θα μιλούσε κανείς για ειρήνη και ικανοποίηση. H Γιούτα είναι η πρώτη Πολιτεία των ΗΠΑ -και ίσως του κόσμου- στην κατανάλωση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων.
«Κάτι καταπιέζει αυτούς τους ανθρώπους και τους οδηγεί είτε στην κατάθλιψη είτε στην τρέλα», υποστηρίζει ο Σάλτας. H Ρουζίκα έχει τελείως διαφορετική γνώμη: «Είμαστε άνθρωποι που εμπιστευόμαστε τους συνανθρώπους μας. Οι γιατροί μας συνταγογραφούν αντικαταθλιπτικά σε μεγάλο βαθμό είναι αλήθεια, και οι γυναίκες τα παίρνουν επειδή εμπιστεύονται τους γιατρούς. Θα έλεγα ότι η κατάθλιψη είναι σπάνια γιατί είμαστε ευτυχισμένοι».
Τα επιτεύγματά τους
Στους Ολυμπιακούς αυτό θέλουν να μας πουν, πόσο ευτυχισμένοι είναι. Θέλουν να μας δείξουν πόσα έχουν καταφέρει για την Πολιτεία τους. Και υπάρχουν αρκετά πράγματα να δείξουν. Το Σολτ Λέικ είναι μια όμορφη πόλη που δεν έχει ακόμη καταστραφεί ανεπανόρθωτα από την ανάπτυξη. Εξακολουθεί να έχει τοπικές επιχειρήσεις, μ’ άλλα λόγια δεν ανήκουν τα πάντα σε αλυσίδες και δεν είναι ομογενοποιημένα. Στο κέντρο της πόλης δεσπόζει το επίτευγμα των μορμόνων, ο καθεδρικός ναός τους και τα κτίρια που τον περιβάλλουν. Δίπλα στο συγκρότημα βρίσκεται το νεόκτιστο κέντρο συνεδρίων, 21.000 θέσεων.
Οι μορμόνοι δεν κάνουν οικονομία δυνάμεων. Οι πολίτες της Γιούτα εργάζονται τις περισσότερες ώρες από κάθε άλλο εργαζόμενο στις ΗΠΑ, ξέρουν τις περισσότερες ξένες γλώσσες -απαραίτητες για τις αποστολές στο εξωτερικό-, και γενικώς είναι εύποροι, όπως άλλωστε και η εκκλησία τους.
Θα έχουμε λοιπόν τους Αγώνες των μορμόνων. Και όπως και στη Βαρκελώνη και το Σίδνεϊ, ο τόπος θα μείνει στη συλλογική μνήμη πολύ περισσότερο από το ποιος κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στις παγοδρομίες. Αν όλα πάνε καλά, η Γιούτα θα θριαμβεύσει. Και θα είναι ένας θρίαμβος των μορμόνων.
