Ρωτήστε τον Γιόρμα Ολίλα, τον διευθύνοντα σύμβουλο της Nokia, για την αίσθηση που έχει σήμερα ως προς την κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας και θα σας αναφέρει αποκλειστικά έναν προβληματισμό: «H έδρα μας, η Ευρώπη».
«Η Ευρώπη αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα, καθώς οι ρυθμοί ανάπτυξής της χαρακτηρίζονται από στασιμότητα», δηλώνει ο κ. Ολίλα σε συνέντευξή του στο Ελσίνκι. Στην καλύτερη των περιπτώσεων, οι ρυθμοί ανάπτυξης της γερμανικής οικονομίας θα είναι μηδενικοί ενώ στη Γαλλία τα πράγματα είναι μόλις, λίγο, καλύτερα, συμπληρώνει ο ίδιος. «Δεν βλέπουμε φως σχετικώς με το από πού μπορεί να πηγάσει η ανάπτυξη της Ευρώπης». Αντιθέτως, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα αναπτύσσονται με ικανούς ρυθμούς, σύμφωνα πάντα με το βιβλίο παραγγελιών της Nokia. Παρά ακόμη και την κρίση της άτυπης πνευμονίας, ο κ. Ολίλα εκτιμά ότι η Κίνα -πεδίο παραγωγής σχεδόν του 25% των συσκευών της Nokia- θα αναπτυχθεί φέτος με ρυθμούς της τάξεως του 7,5%. Σε ό,τι αφορά τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο ίδιος αναφέρει ότι «αποτελούν τη μοναδική ακτίδα φωτός στον σκοτεινό ορίζοντα».
Η ανησυχία του κ. Ολίλα για την Ευρωπαϊκή Ηπειρο είναι χαρακτηριστική. Εάν, πράγματι, υπάρχει μία εταιρεία η οποία έχει συνολικη εικόνα του πλανήτη, είναι η Nokia, της οποίας τα κινητά τηλέφωνα έχουν αναδειχθεί σε αναμφισβήτητα σύμβολα της παγκοσμιοποίησης.
«Χρειάζεται μια βαθιά κρίση για να υιοθετηθούν τελικώς οι αλλαγές πολιτικής, οι οποίες θα βοηθήσουν την Ευρώπη να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της;», διερωτάται ο κ. Ολίλα. Την ίδια απαισιόδοξη άποψη μοιράζονται πολλοί από τους διακεκριμένους επικεφαλής επιχειρήσεων, οι οποίοι συναντήθηκαν στο Ελσίνκι το περασμένο Σαββατοκύριακο, στο πλαίσιο συνεδρίου με θέμα «Ευρωπαϊκή Επιχειρηματική Ηγεσία». Το θέμα μιας εκ των συζητήσεων αποδίδει το απαισιόδοξο πνεύμα της πλειοψηφίας των συμμετεχόντων: «Αποτελεί και πάλι πραγματικότητα η Ευρω-σκλήρυνση;».
Σε μία εποχή κατά την οποία πολλοί Αμερικανοί -ανήσυχοι για την τρομοκρατία και για την κατάσταση στο Ιράκ- διερωτώνονται για την ισχύ της χώρας τους, ήταν ενδιαφέρον να δει κανείς τη Γηραιά Ηπειρο να στρέφει το βλέμμα προς τις ΗΠΑ με μία δόση «ζήλιας». Οι Ευρωπαίοι ήθελαν να ξέρουν πώς θα μπορέσουν να αντιγράψουν τα αμερικανικά πανεπιστήμια με το πρωτοποριακό ερευνητικό έργο, την ελαστική αμερικανική αγορά εργασίας, τη δυνατότητα της χώρας αυτής να προσελκύει και να ενσωματώνει ταλαντούχους μετανάστες…
Εργάζονται λιγότερο
Μία εξήγηση για τα δεινά της Ευρώπης είναι απλώς ότι δεν προσπαθεί αρκετά, δεν εργάζεται αρκετά σκληρά, για να είναι ανταγωνιστική. Ενας εκ των συμμετεχόντων παρατήρησε ότι λόγω των πολλών αργιών και των μεγάλων διαστημάτων άδειας που τους επιτρέπονται, οι Ευρωπαίοι εργάζονται τελικώς -και κατά μέσο όρο- 30% λιγότερο ετησίως απ’ ό,τι οι Αμερικανοί. O ίδιος ανέφερε ότι οι κατά κεφαλήν εργάσιμες ώρες είναι από 15% έως και 20% λιγότερες σε σύγκριση με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Μία μελέτη, την οποία αναφέρει ο Μάρτιν Γουλφ σε άρθρο του στην εφημερίδα Financial Times, δείχνει ότι αν και το ποσοστό του πληθυσμού που εργάζεται χαρακτηρίστηκε από ραγδαία αύξηση στις Ηνωμένες Πολιτείες το διάστημα 1960 – 2002, στην πραγματικότητα, το αντίστοιχο ποσοστό μειώθηκε στις χώρες της Ευρωζώνης. Είναι άξιο αναφοράς το γεγονός ότι ένα μικρότερο ποσοστό του πληθυσμού εκεί, απασχολείται σήμερα σε σύγκριση με τα προ 40ετίας ισχύοντα. Ισως αυτό να αποτελεί εξέλιξη.
Το κύριο πρόβλημα με την ευρωπαϊκή οικονομία, όπως κατέληξαν οι περισσότεροι σύνεδροι στο Ελσίνκι, είναι η ανελαστικότητα της αγοράς της εργασίας. Τα ισχυρά συνδικάτα εξασφαλίζουν τη διατήρηση των υψηλών μισθών, ενώ, την ίδια ώρα, δεν υπάρχουν ιδιαίτερα κίνητρα για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, με αποτέλεσμα την επίμονη ανεργία. Αντιθέτως, στις ΗΠΑ οι μισθοί χαρακτηρίζονται από ελαστικότητα και η ανεργία ελέγχεται.
«Η Ευρώπη χάνει το παιχνίδι της ανταγωνιστικότητας», υποστήριξε ο κ. Ολίλα, απευθυνόμενος στους συνέδρους. «Εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει να αλλάξουμε την άποψή μας για τον κόσμο και να λάβουμε τα μέτρα μας. Δεν χρειαζόμαστε νέες έρευνες ή επιτροπές. Χρειάζεται απλώς να δράσουμε.
Στον κατάλογο προτεραιοτήτων κάθε Ευρωπαίου -ανώτατου στελέχους επιχείρησης- προβάλλεται η μεταρρύθμιση. Πρόκειται για μεταρρυθμίσεις που αφορούν στην παραγωγή των προϊόντων και ίσως και στα ίδια τα προϊόντα, στην αγορά εργασίας και στις κεφαλαιακές αγορές. H γραφειοκρατία και η ανελαστικότητα που διέπει όλες αυτές τις κατηγορίες σημαίνει αδικαιολόγητες αυξήσεις του λειτουργικού κόστους των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Τα στελέχη των επιχειρήσεων ανησυχούν επίσης για την αδυναμία της Ευρώπης να ακολουθήσει στα χνάρια της αύξησης της παραγωγικότητας των Αμερικανών εργαζομένων. Ορισμένα ευρωπαϊκά συνδικάτα έχουν ακόμη τόση δύναμη, ώστε να εμποδίζουν την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών -που θα σήμαινε λιγότερα απαραίτητα χέρια- με αποτέλεσμα, ωστόσο, να περιορίζουν τα κίνητρα για εκσυγχρονισμό.
Πώς κατάφερε η Nokia να αναδειχθεί σε παγκόσμια δύναμη με αυτά τα δεδομένα; H δική μου εξήγηση είναι ότι η Nokia είναι «μαζεμένη» σε επίπεδο διοίκησης -με την πλειοψηφία των ανωτάτων στελεχών να είναι Φινλανδοί- αλλά, παράλληλα, «χαλαρή» και δεκτική σε αλλαγές στη βάση της «πυραμίδας» της. Οπως δηλώνει ο κ.Ολίλα: «Οι βασικές πιέσεις που δημιουργεί η παγκοσμιοποίηση δεν αλλάζουν. Το μυστικό της Nokia είναι ότι πρόκειται για μία εταιρεία, η οποία διαθέτει εντόπια ευαισθησία αλλά και αντανακλαστικά. Αυτές οι εταιρείες πετυχαίνουν».
Αναγκαία η αλλαγή
Δεν δημιουργεί έκπληξη ότι τα στελέχη που συναντήθηκαν στο Ελσίνκι ελπίζουν σε μία Ευρώπη που θα μοιάζει περισσότερο με τις ΗΠΑ, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την αγορά της εργασίας. Ομως, υπάρχει επίσης η αίσθηση ότι ολοένα και περισσότεροι Ευρωπαίοι επιθυμούν μία αλλαγή. Για παράδειγμα, καθώς οι Γερμανοί εργαζόμενοι αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι οι συντάξεις τους απειλούνται από τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, πιθανόν να γίνουν πιο δεκτικοί σε μία λιγότερο περιοριστική οικονομική πολιτική.