O πρώην πρόεδρος της Γαλλίας, Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν, βάζοντας την τελευταία πινελιά στο σχέδιο Συντάγματος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, πρότεινε ένα νέο μότο για την Ευρώπη: «Ενωμένη στη διαφορετικότητά της». Κάποια μέρα, ίσως, αλλά όχι αυτό το καλοκαίρι. «Διασπασμένη και τσακωμένη», θα άρμοζε περισσότερο, ή ακόμη και «Πάρε την παραλία σου και παράτα μας». Ενώ λοιπόν η E.E. προσπαθεί να διαμορφώσει μια ταυτότητα, η εθνική υπερηφάνεια απειλεί να διαλύσει την όλη επιχείρηση, καθώς οι ηγέτες, δύο από τα σημαντικότερα μέλη της, όρμησαν ο ένας εναντίον του άλλου.
Σαν να μην έφτανε που ο Ιταλός πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι παρομοίασε τον Μάρτιν Σουλτς, τον Γερμανό ευρωβουλευτή, με διοικητή ναζιστικού στρατοπέδου, ο Στέφανο Στεφάνι, στέλεχος της Ακροδεξιάς Λέγκας του Βορρά -προφανώς σε λάθος αξίωμα σαν υφυπουργός Τουρισμού-, έγραψε άρθρο στο οποίο αποκαλούσε τους Γερμανούς τουρίστες «ξανθά στερεότυπα με υπερεθνικιστική υπερηφάνεια…, που εισβάλλουν φωνασκούντες στις παραλίες μας». Για να προσθέσει ότι «αυτός ο Σουλτς, πιθανώς να μεγάλωσε… πίνοντας γιγαντιαίες ποσότητες μπύρας και μπουκωμένος με τηγανιτές πατάτες».
Η εφημερίδα «Μπιλντ», που έγραψε ότι ο Στεφάνι έχει «σπαγγέτι αντί μυαλό», προέτρεψε τον καγκελάριο Γκέρχαρντ Σρέντερ, που σκόπευε να περάσει δύο εβδομάδες διακοπών σε σπίτι Ιταλού φίλου του στο Πέζαρο, να «αρνηθεί τη μπέλα Ιτάλια». Και ο καγκελάριος, εκμεταλλευόμενος την εθνική υπερηφάνεια που δέχθηκε σκληρό χτύπημα στη διάρκεια της οικονομικής ύφεσης, ανακοίνωσε ότι ο ίδιος και η οικογένειά του θα περάσουν ένα ευχάριστο καλοκαίρι στη Γερμανία.
Οι διαφορές διαιωνίζονται
Μεγαλώστε, επιτέλους! Οι διαφορές των Ευρωπαίων είναι, υποτίθεται, η δύναμή τους. Φαίνεται όμως ότι το μόνο που χρειάζεται είναι ένα δύο αταβιστικές φράσεις για να θυμίσουν στον καθένα ότι οι προκαταλήψεις ζουν και βασιλεύουν και πως οι πολιτικοί και ο Τύπος καιροφυλακτούν για να τις εκμεταλλευτούν. H λακωνική απάντηση του Μπερλουσκόνι στην απόφαση του Σρέντερ να μην πάει στην Ιταλία ήταν «κακό του κεφαλιού του».
Εθνικιστικά στερεότυπα
Αλλά το κακό είναι για όλους. Αυτό που έγινε φανερό σ’ αυτή τη γελοία ιστορία είναι ότι οι καιροσκόποι πολιτικοί μπορούν ακόμη, τους επιτρέπεται, να εκμεταλλεύονται πολιτικά, ευτελή εθνικιστικά στερεότυπα. Τελικώς ο Μπερλουσκόνι, με εμφανή απροθυμία, ανάγκασε τον αμετανόητο Στεφάνι να παραιτηθεί, αλλά ήταν πολύ αργά πια. O Σρέντερ μπορεί να μην απολαύσει το αεράκι της Αδριατικής να του χαϊδεύει τα εκ φύσεως καστανά μαλλιά του, αλλά διέγνωσε σωστά τις διαθέσεις του εκλογικού του σώματος. Μια δημοσκόπηση της εφημερίδας «Die Welt» έδειξε ότι το 66% των ερωτηθέντων συμφωνούν με την ακύρωση των διακοπών του καγκελαρίου τους. Κι αυτή η στάση διαφοροποιείται οριακά ανάμεσα στους ψηφοφόρους των χριστιανοδημοκρατών και των Πράσινων, ή του κόμματος του Σρέντερ, των Σοσιαλιστών Δημοκρατών. «O Σρέντερ κατάφερε αυτό που ήθελε», λέει ο Καρλ-Χάινς Νασμάσχερ, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Ολντενμπουργκ. «Χρησιμοποίησε τις ευκαιρίες και αυτό είναι που πρέπει να κάνει ένας καλός πολιτικός».
Οι Γερμανοί βαρέθηκαν και κουράστηκαν να είναι ο λαός της Ευρώπης που όλοι τον περιφρονούν, και ο Μπερλουσκόνι απέδειξε γιατί, όταν επιχείρησε να «μπαλώσει» την κατάσταση. O Μάρτιν Σουλτς, εξήγησε, του θύμισε τον λοχία Σουλτς, τον ψυχωτικό, αλλά «ανθρώπινο» φύλακα στο αμερικανικό φιλμ της δεκαετίας του ’60 «Οι ήρωες του Χόγκαν», που προβάλλεται αρκετά συχνά σε κανάλι του ομίλου μέσων μαζικής ενημέρωσης Mediaset, ο οποίος του ανίκητο γεγονός ότι αυτή η εικόνα του Γερμανού κυριαρχεί στο μυαλό του δεν είναι απλώς ντροπή για τον Μπερλουσκόνι, αλλά και για τους Γερμανούς.
Με παλιά ταυτότητα
Η Γερμανία, μολονότι πέρασε μισό αιώνα προσπαθώντας σκληρά να συμφιλιωθεί με το παρελθόν της, δεν έχει δημιουργήσει μια νέα ταυτότητα για να αντικαταστήσει την παλαιά. Μπορεί σήμερα να είναι η, ταπεινή είναι αλήθεια, δύναμη της Ευρώπης, αλλά οι Ιταλοί θεωρούν ότι αυτοί είναι οι νικητές μιας άλλης μάχης, της μάχης του τουρισμού.
Πού θα προτιμούσατε να πάτε διακοπές; Οι Ιταλοί αποτελούν μόνο το 2% των επισκεπτών της Γερμανίας. Αντίθετα, το 25% των τουριστών της Ιταλίας είναι Γερμανοί, οι οποίοι ξοδεύουν στη χώρα περίπου οκτώ δισ. ευρώ το χρόνο. Οι Ιταλοί δεν μπορούν να τους κατηγορήσουν γι’ αυτό, αλλά γενικώς εξακολουθούν να πιστεύουν για τη Γερμανία ό,τι και ο ιστορικός Τάκιτος το 99 μ. X.: «Ποιος θα άφηνε την Ιταλία για να επισκεφθεί τη Γερμανία, με την άσχημη ύπαιθρο, το κακό κλίμα, τη μελαγχολία της… εκτός κι αν είναι η πατρίδα του;».
Ισως ούτε τότε. H γερμανική υπηρεσία τουρισμού διεξάγει διαφημιστική εκστρατεία στη Γαλλία, με ταινίες από την ετήσια παρέλαση του έρωτα στο Βερολίνο και γαργαλιστικά σλόγκαν όπως «δεν υπάρχουν πολλά που δεν μπορούμε να κάνουμε μαζί». Στο βάθος του χρόνου μπορεί να αποδειχθεί αποτελεσματικό, αλλά τώρα, υπάρχουν πολλά που οι Γερμανοί θα ήθελαν να κάνουν στην Ιταλία.
«Ο Στεφάνι χρησιμοποίησε την παλαιά χλευαστική φρασεολογία της Λέγκας», παρατηρεί ο Καμίλο Μπρέτσι, καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Σιένα. «Στην πραγματικότητα, οι δηλώσεις του πηγάζουν από τα αντιευρωπαϊκά αισθήματα της κυβέρνησής του, η οποία δεν μπορεί να δει τις δυνατότητες που απορρέουν από τη συνεργασία με τους εταίρους της στην E.E.».
O πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ επικρίθηκε τον περασμένο Φεβρουάριο, όταν δήλωσε ότι οι Κεντροευρωπαίοι ηγέτες που υποστήριξαν την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ «έχασαν μια καλή ευκαιρία να σωπάσουν». Φαίνεται πως αυτό το καλοκαίρι, όλοι έχασαν την ίδια καλή ευκαιρία.