Κυριολεκτικά έσπασαν καρδιές, σε όλο τον κόσμο, όταν έφτασαν τα νέα ότι οι δύο σιαμαίες είχαν πεθάνει στη διάρκεια της επέμβασης. Εχοντας ζήσει βασανιστικά 29 χρόνια ενωμένες, ταξίδεψαν από το Ιράν στη Σιγκαπούρη για μια εγχείρηση που θα μπορούσε να τους δώσει την ελευθερία. Οι γιατροί που αποτόλμησαν την επέμβαση είχαν κυριολεκτικά καταρρεύσει, μετά την αποτυχία. Οταν χάνεις έναν ασθενή, ειδικά όταν πεθαίνει στα χέρια σου, το ράγισμα της καρδιάς συνοδεύεται από ένα αβάσταχτο συναίσθημα ενοχής. Οι γιατροί ρωτούν τον εαυτό τους συνεχώς την ίδια ερώτηση: Επρεπε να το είχαμε τολμήσει; Αλλά και σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι έχουμε την ίδια ερώτηση…
Οπωσδήποτε οι γιατροί ήξεραν τους κινδύνους. Γνώριζαν ότι εφόσον οι δύο γυναίκες είχαν κοινή μια βασική αρτηρία το ρίσκο ήταν ακόμα μεγαλύτερο. Μπορεί να είχαν υποτιμήσει τα τεχνικά προβλήματα, αλλά σίγουρα δεν εξαπάτησαν τις ασθενείς τους. Οι σιαμαίες αδελφές, με υψηλή μόρφωση και θέληση, γνώριζαν πολύ καλά τον κίνδυνο να μην ανανήψουν ποτέ από την επέμβαση.
Και έτσι έγινε. Επρεπε λοιπόν οι χειρουργοί να επιχειρήσουν μια τόσο επικίνδυνη εγχείρηση σε ασθενείς οι οποίες, όχι μόνο δεν πέθαιναν, αλλά στην πραγματικότητα δεν ήταν καν άρρωστες;
Οι αρχές του ιατρικού
λειτουργήματος
Ανεξάρτητα από τη θλίψη που αισθάνεται κανείς σήμερα και τις δεύτερες σκέψεις που κάνει, είναι δύσκολο να σκεφθεί πώς θα μπορούσε να υπάρξει άλλη απάντηση από «Ναι». Οι θεμελιώδεις αρχές του ιατρικού λειτουργήματος θέλουν τον γιατρό υπηρέτη στη θέληση του ασθενή. Οχι πάντα βεβαίως. Υπάρχουν περιπτώσεις που ο γιατρός πρέπει να πει «Οχι». Αλλά η υπόθεση των σιαμαίων δεν ήταν τέτοια.
Ας αναλογιστούμε σε ποιες περιπτώσεις άλλες αξίες υπερτερούν της εκφρασμένης επιθυμίας του ασθενούς. H πρώτη αξία φυσικά είναι η ζωή. Ακόμα κι αν ο ασθενής στο ζητήσει, δεν μπορείς να τον σκοτώσεις. Σε ορισμένες περιοχές -όπως στην Ολλανδία ή στο Ορεγκον- η ιδέα της ευθανασίας είναι αρκετά ελκυστική και το κράτος επιτρέπει στους επιστήμονες να συμβάλλουν σε αυτό που ονομάζεται «υποβοηθούμενη αυτοκτονία». Πρόκειται για ένα τρομερό λάθος και για το κράτος και για τον επιστήμονα. Μας οδηγεί να ισορροπούμε κυριολεκτικά πάνω στην άκρη του γκρεμού, όπου το να θανατώνεις έναν άνθρωπο, στο όνομα κάποιου ανώτερου ουμανισμού, γίνεται προοδευτικά πιο εύκολο.
Αλλά ακόμα κι αν δεν υπάρχει ο κίνδυνος να κατρακυλήσουμε στον γκρεμό, υπάρχει μια εξαιρετικά βασική αρχή: οι γιατροί είναι θεραπευτές, όχι εκτελεστές. Δεν μπορείς να εξολοθρεύεις το πρόσωπο το οποίο υποτίθεται ότι υπηρετείς. Δεν πρόκειται μόνο για μια φιλοσοφική ανοησία? η άποψη αυτή αποτελεί το πιο θεμελιώδες χτύπημα στον όρκο του Ιπποκράτη. Δεν επιτρέπεται να βλάψεις τον ασθενή, πόσο μάλλον να τον θανατώσεις.
Υπάρχουν βέβαια και άλλοι τρόποι αυτο-εξολόθρευσης, λιγότερο άμεσοι και εντυπωσιακοί, στους οποίους οι γιατροί μπορεί και να μη συνδράμουν. Με τη λήψη φαρμάκων, για παράδειγμα. Κάποιος θα μπορούσε να πει, ότι αφού το θέλει ο ασθενής, γνωρίζοντας τους κινδύνους, γιατί να μην του χορηγούμε ό,τι ζητήσει; Οχι. O γιατρός βοηθά να σωθεί μια ψυχή από το φορτίο ενός άρρωστου σώματος και όχι για να θέσει ένα υγιές σώμα στην υπηρεσία μιας άρρωστης και αυτοκαταστροφικής ψυχής.
Οι γιατροί δεν είναι βιοτεχνολόγοι. Πρέπει να κάνουν κρίσεις, ακόμα και για την ψυχή. Πριν ικανοποιήσουν τη θέληση ενός ατόμου, πρέπει να κρίνουν εάν πρόκειται για αυτοκαταστροφικό πρόσωπο ή όχι. Κάποιος, για παράδειγμα, θα έπρεπε να ρωτήσει με αυτό το κριτήριο τον πλαστικό χειρουργό, ο οποίος έκανε επεμβάσεις επανειλημμένως στον Μάικλ Τζάκσον.
Οι επεμβάσεις αλλαγής φύλου εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία; Ορισμένοι γιατροί θεωρούν ότι οι τρανσέξουαλ ερωτικές τάσεις γεννιούνται, στην πραγματικότητα, σε λάθος σώμα. Η εγχείρηση απλώς επανορθώνει ένα σφάλμα της φύσης. Αλλοι υποστηρίζουν με ανάλογη επιμονή ότι η σεξουαλική αυτή δυσφορία, όπως ονομάζεται, είναι μια ψυχιατρική πάθηση, η οποία οδηγεί το σώμα -στην προσπάθειά του να απαντήσει- σε ακόμα πιο τραυματικές καταστάσεις. Η υπόθεση είναι αρκετά σκοτεινή και το θέμα αρκετά σοβαρό, για να το αφήνουμε -όπως συνήθως κάνουμε- στη συνείδηση του κάθε ιδιώτη γιατρού.
Αρα οφείλουμε να μην επιτρέπουμε ποτέ να παίρνει την απόφαση ένας ιδιώτης γιατρός, όταν πλησιάζουμε τις κόκκινες γραμμές: Καμία βοήθεια στην αυτοκαταστροφή (είτε τη σταδιακή είτε την ακαριαία), καμία βοήθεια στον ακρωτηριασμό.
Υψηλή πράξη ήθους
Αλλά εδώ τελειώνουν οι περιορισμοί. Πέρα από αυτές τις περιπτώσεις ο ασθενής έχει την εξουσία, και το καθήκον του γιατρού είναι να τις υπηρετεί. Να γιατί οι γιατροί στη Σιγκαπούρη έκαναν σωστά προσπαθώντας να ξεχωρίσουν τις δίδυμες. Οι αδελφές δεν ζητούσαν την αυτοκαταστροφή τους. Ζητούσαν την ελευθερία τους. Και προσπαθούσαν να απαλλαγούν από μια μορφή αναπηρίας, που τους επιβλήθηκε από τη φύση. Το εξαιρετικό στην επιθυμία τους ήταν ότι ζητούσαν κάτι τόσο κανονικό. Δεν ζητούσαν τίποτα ιδιαίτερο, τίποτα υπεράνθρωπο, καμία ριζοσπαστική βελτίωση της ανθρώπινης φύσης. Ζητούσαν να ικανοποιήσουν την πιο απλή και πεζή επιθυμία: να ζήσουν σαν ξεχωριστοί άνθρωποι.
Οι σιαμαίες υπέφεραν από ένα λάθος της φύσης, από ένα σφάλμα στη διαφοροποίηση. Δεν ζητούσαν λοιπόν τίποτα παραπάνω από την πιθανότητα του διαχωρισμού. Το να ρισκάρεις τα πάντα γι’ αυτόν το σκοπό είναι απόλυτα λογικό. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια υψηλή πράξη ήθους και θάρρους. Οι γιατροί τους υπηρέτησαν τον ηρωισμό τους, όχι την αυτοκτονία τους. Ας μην αισθάνονται ένοχοι. Μόνο λυπημένοι, που για μία ακόμα φορά νίκησε η φύση και μάλιστα με έναν τόσο σκληρό τρόπο.