Δεν έχει συμπληρωθεί ούτε ένας χρόνος από τότε που ο ποταμός Ελβας ξεχείλισε, πλημμυρίζοντας αγροτικές εκτάσεις, χωριά και πόλεις στη Γερμανία και την Τσεχία, με κόστος δεκάδες ζωές και εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Φέτος, η στάθμη των υδάτων του Ελβα βρίσκεται τόσο χαμηλά που η κυκλοφορία των ποταμόπλοιων απαγορεύθηκε για να μην προσαράξουν. Το παράδειγμα του Ελβα, ίσως περισσότερο από κάθε άλλο, αποτυπώνει την τρέλα του ευρωπαϊκού καιρού – που δεν διαπιστώνεται μόνο από την κοινή λογική αλλά και από τις επιστημονικές μετρήσεις.
Την ίδια στιγμή που η παρατεταμένη ξηρασία απειλεί σοβαρά την αγροτική παραγωγή της κεντρικής Ευρώπης, ο βορειοευρωπαϊκός καύσωνας χαρίζει στο Ελσίνκι θερμοκρασίες ίδιες με αυτές της Αθήνας. Αυτή την εβδομάδα, στο Κάρντιφ της Ουαλλίας το θερμόμετρο έδειξε 33 βαθμούς, στη Γενεύη πλησίασε τους 35 και στο Παρίσι άγγιξε τους 36. Περισσότερο από τις τιμές καθ’ εαυτές, που π.χ. στην περίπτωση του Παρισιού αποτελούν ρεκόρ πεντηκονταετίας, σημασία έχει το γεγονός ότι στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη ο καύσωνας ήρθε ύστερα από πολλές εβδομάδες ήδη ασυνήθιστα υψηλών θερμοκρασιών. Τον Ιούνιο, οι Βρετανοί απήλαυσαν 214 ώρες ηλιοφάνειας, όχι άπλως 42 περισσότερες από πέρυσι τον ίδιο μήνα, αλλά και 15% αυξημένες σε σχέση με το μέσον όρο της τριακονταετίας 1961-1990. Μετά τόσες ζεστές ημέρες, στην Ελβετία, ο Ιούνιος ανακηρύχθηκε ο θερμότερος από καταβολής μετρήσεων. H ξηρασία, που έχει «γονατίσει» και τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά ποτάμια, διαρκεί μήνες.
Στη Γερμανία
«Συνήθως η στάθμη του Ρήνου χαμηλώνει τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο», ήταν η χαρακτηριστική δήλωση της Σίλκε Ραντεμάχερ, ειδικού στο Γραφείο Υδρολογίας της γερμανικής πόλης Κομπλέντς. «Φέτος άρχισε να χαμηλώνει από τον Φεβρουάριο». Κοντά στην πόλη της, ο Ρήνος έχει βάθος μόλις 90 εκατοστά και η στάθμη του συνεχίζει να κατεβαίνει κατά πέντε εκατοστά την ημέρα. Στην Ιταλία, ο Πάδος είναι επτάμισι μέτρα χαμηλότερος από το φυσιολογικό και οι Αρχές δίνουν «διορία» στον καιρό ώς το τέλος Ιουλίου. Αν έως τότε δεν έχει βρέξει, η κυβέρνηση δήλωσε ότι θα υποχρεωθεί να απαντήσει στο οδυνηρό δίλημμα «άρδευση για τη γεωργία ή νερό για τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια και τη βιομηχανία;» Σε όλη τη χώρα, εκκλησίες πραγματοποιούν δεήσεις για βροχή, ενώ λόγω της σπάνεως που φέρνει η ξηρασία (αλλά και λόγω κερδοσκοπίας), οι τιμές ορισμένων αγροτικών προϊόντων έχουν ανέβει έως και 30%. Σύμφωνα με τη Eurostat, η ξηρασία έχει ήδη επηρεάσει τις τιμές των αγροτικών προϊόντων και τον πληθωρισμό σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Πολλές ενδείξεις
Οι Γερμανοί αγρότες μιλούν για τη «χειρότερη καταστροφή στην ιστορία», μια δήλωση που μπορεί με ασφάλεια να απορριφθεί ως υπερβολική – δεν είναι δα και η πρώτη φορά στην πορεία των αιώνων που οι δυνάμεις της Φύσης καταστρέφουν μια σοδειά. Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς για την τρομερή κακοκαιρία που σάρωσε το βράδυ της Τρίτης προς Τετάρτη τη νοτιοδυτική Γαλλία. Οσο κι αν το θέαμα που άφησε πίσω του ο ανεμοστρόβιλος θύμιζε κεντρική Αμερική και όχι εύκρατη ζώνη, δεν είναι η πρώτη φορά που στην Ευρώπη βρέχει δυνατά και φυσάει. Το ότι την ίδια στιγμή που «ψηνόταν»το Παρίσι, οι άνεμοι στο Μπορντό έφθαναν τα 158 χλμ./ώρα παρασέρνοντας στον θάνατο πέντε ανθρώπους, θα μπορούσε κι αυτό να παρακαμφθεί ως θλιβερό αλλά μεμονωμένο.
Ομως, υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις πως ούτε η ξηρασία για την οποία παραπονιούνται οι Γερμανοί είναι αποκλειστικά φυσικό φαινόμενο ούτε η ακραία κακοκαιρία για την οποία θρηνούν οι Γάλλοι είναι μεμονωμένη. «Εχουν αρχίσει να εμφανίζονται ανησυχητικά φαινόμενα, ανησυχητικές αποκλίσεις από τις γνωστές στατιστικές των μετεωρολογικών σταθερών», λέει ο κ. Δημήτρης Λάλας, διευθυντής του Αστεροσκοπείου Αθηνών και εκπρόσωπος της Ελλάδας στη Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές. Καταστροφικές καιρικές εξάρσεις έχουν υπάρξει στο παρελθόν και θα υπάρξουν και στο μέλλον. «Το θέμα είναι ότι η συχνότητα εμφάνισής τους είναι μεγαλύτερη», τονίζει ο κ. Λάλας, διευκρινίζοντας ότι το συμπέρασμα που κωδικά ονομάζουμε έξαρση των ακραίων καιρικών φαινομένων, υποστηρίζεται από πληθώρα συγκριτικών μετρήσεων.
Τα σημεία διαφωνίας
Το καινούργιο είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα των επιστημόνων έχει πλέον πεισθεί πως γι’ αυτή την αποσταθεροποίηση του κλίματος ευθύνονται και οι ανθρώπινες δραστηριότητες. «Αυτό που μέχρι πρόσφατα εξακολουθούσε να αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης, τώρα δεν αμφισβητείται σχεδόν από κανέναν», υπογραμμίζει ο κ. Λάλας. «Το σημείο διαφωνίας πλέον στους κόλπους της επιστημονικής κοινότητας είναι πόσο καθοριστική είναι η ανθρώπινη επίδραση στο κλίμα, όχι αν υπάρχει». Πρόσφατη μελέτη ομάδας ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια, που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση New Scientist, καταλήγει στο εξής συμπέρασμα. Επειτα από έρευνες σε ιζήματα, απολιθώματα και αιώνιους πάγους, προκύπτει ότι τα τελευταία 2.000 χρόνια η μέση θερμοκρασία της Γης έχει παραμείνει συνολικά σταθερή. H μόνη σημαντική απόκλιση από τις μέσες τιμές άρχισε μετά το 1990, με αύξηση μισού βαθμού Κελσίου σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης. «Είναι όλο και λιγότερο πιστευτό ότι η άνοδος της θερμοκρασίας στα τέλη του 20ού αιώνα εξηγείται από φυσικές διακυμάνσεις», επισημαίνουν οι ερευνητές. H Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές, που συγκεντρώνει τους κορυφαίους επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο, προβλέπει αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 5,8 βαθμούς Κελσίου μέσα στον επόμενο αιώνα, πράγμα που θα σημάνει όχι μόνο ζέστη, αλλά και συνολική αποσταθεροποίηση του καιρού. Αυτή την εβδομάδα, οι Βορειοευρωπαίοι πήραν μια καλή πρόγευση.