ΑΜΠΟΥ ΝΤΑΜΠΙ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Αν εισέλθετε απροειδοποίητα σε ένα εργαστήριο γραφικών σε κάποιο τμήμα του Ανώτερου Κολεγίου Τεχνολογίας εδώ, θα ξαφνιαστείτε: οι φοιτητές σερφάρουν στο Ιντερνετ χωρίς επίβλεψη, σχεδιάζοντας τις ιστοσελίδες τους και απολαμβάνοντας την ελευθερία και τη δημιουργικότητα τής ψηφιακής εποχής. O Σαλέχ Μαρζουκί, τριτοετής φοιτητής, μου δείχνει το site του με το όνομα mothhel. net, που σημαίνει «καταπληκτικό» στα αραβικά. Δημιούργησε την ιστοσελίδα πριν από δύο χρόνια για ρέκτες των γραφικών, όπως ο ίδιος και το chat room του αριθμεί τώρα 850 μέλη. Οταν αποφοιτήσει το 2005 σκοπεύει να μετατρέψει το χόμπι του σε δουλειά. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο θα έπρεπε να συντελείται η πρόοδος στον αραβικό κόσμο, αλλά σπάνια συμβαίνει έτσι. Και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αποτελούν ένα είδος υποδείγματος για τον τρόπο αλλαγής σε μία μουσουλμανική χώρα χωρίς να καταστραφούν οι πολιτισμικές της παραδόσεις. Εξέχων υποστηρικτής των αλλαγών εδώ είναι ο σεΐχης Ναχαγιάν μπιν Μουμπάρακ, ο υπουργός Ανώτατης Εκπαίδευσης της χώρας και μέλος της κυβερνώσας οικογένειας. Είναι από τη νέα γενιά Αράβων, οι οποίοι αρχίζουν σταδιακά να μετασχηματίζουν τον τρόπο με τον οποίο ολόκληρη η περιοχή αντιμετωπίζει εαυτήν και το σύγχρονο κόσμο.
Η παιδεία είναι το μέλλον
Γνώρισα το Ναχαγιάν στο «μαγλίς» του πατέρα του, μία παραδοσιακή φυλετική συνάθροιση Βεδουίνων, όπου οι άνδρες χαιρετιούνται ακουμπώντας τις μύτες τους. Είναι μέρος ενός πολιτισμού, που απέχει μόλις μερικές δεκαετίες από τις ρίζες των νομάδων της ερήμου. Οταν ρώτησα το Ναχαγιάν πόσο χρόνων είναι, μου απάντησε απολογητικά πως δεν είναι βέβαιος, 47 ή 48, αφού όταν γεννήθηκε υπήρχε ελάχιστο τρεχούμενο νερό, λίγα ρολόγια και περιορισμένη αίσθηση του χρόνου. Λίγες ώρες αργότερα, μετά τη σχετική παραίνεσή του, επισκέφθηκα το εργαστήριο υπολογιστών στα Πανεπιστήμια, τα οποία επιβλέπει. «H παιδεία είναι το μέλλον της περιοχής», λέει ο Ναχαγιάν και είναι αποφασισμένος να απελευθερώσει την εκπαίδευση από τους θρησκόληπτους συντηρητικούς και τους λάτρεις της παράδοσης, που τη χρησιμοποιούν για να μπλοκάρουν την πρόοδο. Στα Ανώτερα Κολέγια της Τεχνολογίας για παράδειγμα φοιτούν αυτήν τη στιγμή 15.000 φοιτητές, ενώ πριν από 15 χρόνια ήταν 500.
Εκπαίδευση των γυναικών
Τουλάχιστον το 60% εξ αυτών είναι γυναίκες και στο Πανεπιστήμιο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, που επιβλέπει ο Ναχαγιάν, το ποσοστό των γυναικών είναι ακόμη υψηλότερο. Στόχος δεν είναι απλά η εκπαίδευση των νέων, αλλά ο εξοπλισμός τους με όπλα, ώστε να δημιουργήσουν δικές τους επιχειρήσεις και να μην εξαρτώνται από κυβερνητικές επιδοτήσεις. Πράγματι, την ημέρα που επισκέφθηκα το Ναχαγιάν είχε υπογράψει συμφωνία με το MIT για τη δημιουργία νέου επιχειρηματικού κέντρου στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. O Ναχαγιάν έχει δεχθεί επιθέσεις από συντηρητικούς, λόγω της έμφασης που δίνει στην εκπαίδευση των γυναικών, της επιμονής του στην αγγλική ως επίσημη γλώσσα των τεχνολογικών σχολών και της άρνησής του να περιορίσει την πρόσβαση στο Ιντερνετ. Το ραδιόφωνο της Τεχεράνης μετέδωσε ακόμη και τη στρεβλή είδηση ότι έκλεισε ένα τζαμί σε ένα από τα κολέγια. «Δεν θα υποχωρήσω. Οσοι μάχονται την αλλαγή το κάνουν επειδή θέλουν να διατηρήσουν την ισχύ τους», επισημαίνει. O Ναχαγιάν διατείνεται ότι οι Αραβες θέλουν ό,τι όλοι οι λαοί: ελευθερία, δικαιοσύνη και ισότητα. Ωστόσο τα πολιτικά τους καθεστώτα συχνά αρνούνται να τους εκχωρήσουν αυτά τα θεμελιώδη δικαιώματα από το φόβο μήπως θεωρηθούν υπόλογοι. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αλλάζουν επειδή πραγματοποιούν άνοιγμα στο σύγχρονο κόσμο. Το πιο ζωντανό παράδειγμα είναι η εμπορική πόλη του Ντουμπάι, περίπου εκατό μίλια νότια από το Αμπου Ντάμπι. Τον ορίζοντα της πόλης κοσμούν ευφάνταστης αρχιτεκτονικής, κτίρια, που μοιάζουν να αιωρούνται στον αέρα σαν ιστία αραβικού σκάφους. H ευημερία του Ντουμπάι έχει σχέση με το ελεύθερο εμπόριο. Οι ξένες εταιρείες λειτουργούν χωρίς να φορολογούνται και δεν υπόκεινται σε εμπορικούς δασμούς ή συναλλαγματικούς ελέγχους. Αυτή η ευρεία ανοιχτή αγορά δημιούργησε ανάπτυξη, στην οποία ο μη πετρελαϊκός τομέας του Ντουμπάι παράγει σήμερα το 90% του ΑΕΠ του. Μία «ιντερνετική πόλη» έχει προσελκύσει γίγαντες, όπως η Μάικροσοφτ, η Ορακλ, η IBM η HP, ενώ στην «πόλη των μέσων» έχουν συρρεύσει το Ρόιτερς, το CNN, η Σόνι.
Ινδοί με Ρολς Ρόις
Το Ντουμπάι και το Αμπου Ντάμπι επηρεάζονται από την Ινδία στα ανατολικά και από τον αραβικό κόσμο. H τεχνολογική ανάπτυξη στην Ινδία έχει επεκταθεί στην πολυπληθή κοινότητα Ινδών στα Εμιράτα. «Αμφιβάλλω αν σε άλλο σημείο του πλανήτη, βλέπεις Ινδούς και Πακιστανούς να οδηγούν Ρολς Ρόις», τονίζει ο Ναχαγιάν. H κουλτούρα της αλλαγής σπάει τα παραδοσιακά πολιτικά αντανακλαστικά. O Ναχαγιάν εκφράζει την ελπίδα ότι η Αμερική θα επιτύχει στο Ιράκ. «Είμαστε τυχεροί που ήρθαν. Αλλιώς θα είχαμε το Σαντάμ, τους γιους του και τα εγγόνια του», προσθέτει. Σήμερα δύσκολα βρίσκεις λόγους αισιοδοξίας στον αραβικό κόσμο, αλλά τα Εμιράτα υπενθυμίζουν ότι η αλλαγή έρχεται, ακόμη και στη γη της καμήλας και του σκορπιού.