Μια από τις μεγαλύτερες δοκιμασίες που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ενωση στα χρόνια και τις δεκαετίες που ακολουθούν σχετίζεται με τον τρόπο που θα διαχειριστεί την πρόκληση της μετανάστευσης. Αν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες ανταποκριθούν με επιτυχία σ’ αυτή την πρόκληση, η μετανάστευση θα τις εμπλουτίσει και θα τις ενισχύσει. Αν, όμως, αποτύχουν, οι συνέπειες μπορεί να συμπεριλαμβάνουν την πτώση του βιοτικού επιπέδου και τον κοινωνικό διαχωρισμό.
Χρειάζονται τους μετανάστες
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι ευρωπαϊκές κοινωνίες χρειάζονται τους μετανάστες. Οι Ευρωπαίοι έχουν υψηλό μέσον όρο ζωής και κάνουν λιγότερα παιδιά. Δίχως τη μετανάστευση, ο πληθυσμός της E.E. των είκοσι πέντε μελών θα πέσει κατακόρυφα από τα 450 εκατομμύρια που απαριθμεί σήμερα σε λιγότερα από 400 εκατομμύρια μέχρι το 2050. H E.E. δεν είναι η μόνη που αντιμετωπίζει τέτοια κατάσταση. H Ιαπωνία, η Ρωσία και η Νότια Κορέα, μεταξύ άλλων κρατών, βρίσκονται αντιμέτωπες με παρόμοιο μέλλον, όπου οι θέσεις εργασίας δεν θα συμπληρώνονται, οι δημόσιες υπηρεσίες θα υπολειτουργούν, ενώ οι οικονομίες θα συρρικνώνονται και οι κοινωνίες θα καθηλώνονται στη στασιμότητα.
Από μόνη της η μετανάστευση δεν θα λύσει κανένα από αυτά τα προβλήματα, όμως, αποτελεί απαραίτητο συστατικό της οποιασδήποτε λύσης. Μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι άνθρωποι που ζουν σε άλλες ηπείρους θα συνεχίσουν να προσβλέπουν σε μια ζωή στην Ευρώπη. Στον σημερινό άνισο κόσμο, τεράστιος αριθμός Αφρικανών και Ασιατών στερούνται της δυνατότητας να βελτιώσουν το κοινωνικό τους στάτους, αυτό δηλαδή που η πλειοψηφία των Ευρωπαίων θεωρεί δεδομένο. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλοί από αυτούς βλέπουν την Ευρώπη ως γη των ευκαιριών, στην οποία θα ήθελαν να ξεκινήσουν νέα ζωή, κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο που οι προοπτικές του Νέου Κόσμου προσέλκυσαν κάποτε δεκάδες εκατομμύρια φτωχών, αλλά τολμηρών Ευρωπαίων.
Ολες οι χώρες έχουν το δικαίωμα να αποφασίσουν αν επιθυμούν να επιτρέψουν την είσοδο εθελοντών μεταναστών (σε αντίθεση με τους πρόσφυγες, το δικαίωμα της προστασίας των οποίων προστατεύεται από τη διεθνή νομοθεσία). Οι Ευρωπαίοι, ωστόσο, θα διαπράξουν σφάλμα κλείνοντας τις πόρτες τους. Τέτοια κίνηση θα βλάψει τις μακροπρόθεσμες οικονομικές και κοινωνικές προοπτικές τους. Θα οδηγήσει, επίσης, στον πολλαπλασιασμό των ανθρώπων που θα προσπαθήσουν να εισέλθουν στα κράτη τους από την πίσω πόρτα, αναζητώντας πολιτικό άσυλο (και υπερφορτώνοντας με τον τρόπο αυτό ένα σύστημα που σχεδιάστηκε για την προστασία των προσφύγων), ή αναζητώντας τη συνδρομή των λαθρεμπόρων.
Η παράνομη μετανάστευση αποτελεί πραγματικό πρόβλημα και τα κράτη οφείλουν να συνεργαστούν για την καταπολέμησή του. Ωστόσο, η καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης και των δικτύων που την προωθούν, πρέπει να αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης στρατηγικής. Οι χώρες οφείλουν να παράσχουν διόδους για τη διευκόλυνση της νόμιμης μετανάστευσης και να αναζητήσουν τρόπους εκμετάλλευσης των θετικών στοιχείων που απορρέουν απ’ αυτή, διασφαλίζοντας και τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών.
Τα φτωχά κράτη μπορούν και αυτά να δρέψουν καρπούς. Το 2002, οι μετανάστες έστειλαν τουλάχιστον 88 εκ. δολ. σε εμβάσματα στις αναπτυσσόμενες χώρες – 54% περισσότερο από τα 57 εκ. δολ. που οι χώρες αυτές έλαβαν ως οικονομική βοήθεια.
Συνεπώς, η μετανάστευση είναι ένα ζήτημα στο οποίο όλα τα κράτη έχουν μερίδιο και το οποίο απαιτεί καλύτερη συνεργασία σε διεθνές επίπεδο. H Παγκόσμια Επιτροπή για τη Διεθνή μετανάστευση που ιδρύθηκε πρόσφατα, την προεδρία της οποίας μοιράζονται εξέχουσες προσωπικότητες από τη Σουηδία και τη Νότιο Αφρική μπορεί να συνεισφέρει στην καθιέρωση διεθνών προτύπων και πολιτικών για τη διαχείριση της μετανάστευσης προς όφελος όλων. Είμαι πεπεισμένος ότι η εν λόγω επιτροπή θα καταθέσει καλές ιδέες και ευελπιστώ ότι θα έχει την υποστήριξη τόσο των χωρών απ’ όπου προέρχονται οι μετανάστες, όσο και αυτών οι οποίες τους υποδέχονται. H διαχείριση της μετανάστευσης, παρά ταύτα, απαιτεί από κάθε χώρα να κάνει το καλύτερο δυνατό για την απορρόφηση των νεοαφιχθέντων. Οι μετανάστες οφείλουν να προσαρμοστούν στις νέες τους κοινωνίες και αυτές με τη σειρά τους πρέπει, να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Μόνο με την επιστράτευση ευφάνταστων στρατηγικών τα κράτη μπορούν να διασφαλίσουν ότι οι μετανάστες θα ενισχύσουν τις κοινωνίες που τους φιλοξενούν αντί να τις διαταράξουν.
Μολονότι, το κάθε κράτος θα προσεγγίσει το ζήτημα αυτό βάσει του χαρακτήρα του και της κουλτούρας του κανείς δεν πρέπει να λησμονεί τη μεγάλη προσφορά των μεταναστών στις σύγχρονες ευρωπαϊκές κοινωνίες. Πολλοί απ’ αυτούς ανέλαβαν πρωταγωνιστικούς ρόλους στην πολιτική, στην επιστήμη, στον αθλητισμό και στις τέχνες. Αλλοι, μπορεί να μην είναι διάσημοι αλλά έχουν εξίσου ζωτικό ρόλο στις κοινωνίες στις οποίες ζουν. Δίχως αυτούς τα δημόσια υγειονομικά συστήματα θα υπολειτουργούσαν και πολλές υπηρεσίες θα υπολείπονταν σε εργατικό δυναμικό. Οι μετανάστες, λοιπόν, αποτελούν μέρος της λύσης και όχι του προβλήματος.
Οχι αποδιοπομπαίοι τράγοι
Οσοι είναι αφοσιωμένοι στο μέλλον της Ευρώπης οφείλουν να αντισταθούν στην τάση μετατροπής των μεταναστών σε αποδιοπομπαίους τράγους για τα κοινωνικά προβλήματα. H συντριπτική πλειοψηφία των μεταναστών είναι άνθρωποι εργατικοί, γενναίοι και αποφασισμένοι. Περιμένουν μια δίκαιη ευκαιρία. Δεν είναι εγκληματίες ή τρομοκράτες. Είναι νομοταγείς και θέλουν να ενσωματωθούν, διατηρώντας, την ταυτότητά τους. Στον 21ο αιώνα οι μετανάστες χρειάζονται την Ευρώπη. Αλλά και η Ευρώπη τους έχει ανάγκη. Μια κλειστή Ευρώπη θα είναι πιο φτωχή, πιο αδύναμη και ηλικιωμένη. Μια ανοικτή Ευρώπη θα είναι πιο δίκαιη, πιο πλούσια, πιο δυνατή και νεότερη. Υπό την προϋπόθεση ότι θα διαχειριστεί με επιτυχία τη μετανάστευση.
Το άρθρο αυτό βασίζεται στην ομιλία που θα εκφωνήσει σήμερα ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.