Ενα από τα πλέον απολυταρχικά καθεστώτα του κόσμου στην πολυπληθέστερη χώρα της Κεντρικής Ασίας, το Ουζμπεκιστάν, κλονίζεται από τη λαϊκή εξέγερση που ξεκίνησε την περασμένη Παρασκευή στην πόλη Αντιτζάν και από την εν ψυχρώ σφαγή εκατοντάδων διαδηλωτών από τους πραιτωριανούς του προέδρου Ισλάμ Καρίμοφ.
Παρότι η κατάσταση παρέμενε και χθες συγκεχυμένη λόγω του δρακόντειου επικοινωνιακού «μπλακ άουτ» που επέβαλε το καθεστώς, τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία έκαναν λόγο για επέκταση της εξέγερσης σε άλλες πόλεις, κυρίως στο ανατολικό τμήμα της χώρας, προς τα σύνορα με το Κιργιζιστάν. Χθες, ο στρατός απέκλεισε την πόλη Καρασούφ, η οποία εφέρετο να βρίσκεται υπό τον έλεγχο των εξεγερμένων, ενώ ισχυρές δυνάμεις αναπτύσσονταν στην πόλη Ναμανγκάν, προπύργιο της αντιπολίτευσης.
Χάος στα σύνορα
Αυτόπτες μάρτυρες ανέφεραν ότι το Σαββατοκύριακο εκτέθηκαν στο προαύλιο δημοτικού σχολείου της Αντιτζάν περίπου 500 πτώματα δολοφονηθέντων από τις δυνάμεις καταστολής στις ταραχές της Παρασκευής. Τα δυτικά πρακτορεία πιθανολογούν ότι οι μέχρι στιγμής νεκροί ανέρχονται σε 700 και οι τραυματίες υπερβαίνουν τις 2.000. Χαοτική ήταν η κατάσταση στα σύνορα με το Κιργιζιστάν, καθώς χιλιάδες Ουζμπέκοι αναζητούσαν απεγνωσμένα ασφαλές καταφύγιο. Αν και ο 67χρονος Καρίμοφ -πρώην μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΣΕ και ηγέτης του Ουζμπεκιστάν από το 1991- επεχείρησε να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα, ταυτίζοντας τους εξεγερμένους με τον «ισλαμικό φονταμενταλισμό», η πραγματικότητα διαγράφεται πολύ διαφορετική. Αυτόπτες μάρτυρες έκαναν λόγο για εν πολλοίς αυθόρμητη λαϊκή εξέγερση, με αφορμή τη δίκη 23 επιχειρηματιών για υποτιθέμενες σχέσεις με «τρομοκρατικές» οργανώσεις και με πραγματική αιτία την τραγική οικονομική κατάσταση μιας χώρας όπου η ανεργία καλπάζει και οι μισθοί των δασκάλων κυμαίνονται στα 35 δολάρια, ενώ ένα σακί αλεύρι κοστίζει 15 δολάρια.
Επιπλέον, το ίδιο το καθεστώς σφράγισε κάθε δημοκρατική, ασφαλιστική βαλβίδα που θα επέτρεπε την ειρηνική, πολιτική έκφραση της εκρηκτικής λαϊκής δυσαρέσκειας. O πρώην πρεσβευτής της Βρετανίας στο Ουζμπεκιστάν, εκπρόσωποι του OHE και διεθνών οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν καταγγείλει σε ανύποπτο χρόνο τη συντριβή όλων των αντιπολιτευόμενων κομμάτων, την ύπαρξη χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων και τη συστηματική προσφυγή σε βασανιστήρια, με αποκορύφωμα την περίπτωση δύο στελεχών της αντιπολίτευσης που τους… έβρασαν ζωντανούς! Θέτοντας εκτός νόμου τα δύο κυριότερα, κοσμικά κόμματα της αντιπολίτευσης (Μπιρλίκ και Ερκ), το 1992, ο Καρίμοφ έσπρωξε την κοινωνική αντιπολίτευση στην αγκαλιά των ισλαμικών οργανώσεων, μετριοπαθών ή φονταμενταλιστικών. Οι πλέον σκληροπυρηνικές από αυτές απεκατέστησαν όντως δεσμούς με το καθεστώς των Ταλιμπάν, στο Αφγανιστάν, και οραματίζονται την ίδρυση μουσουλμανικού χαλιφάτου στην -πλούσια σε καύσιμα και σταυροδρόμι των αγωγών πετρελαίου- Κεντρική Ασία.
Στο μεταξύ, παγκόσμια αίσθηση προκαλεί η διγλωσσία της Ουάσιγκτον απέναντι στις καταιγιστικές εξελίξεις στις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες. O πρόεδρος Μπους χαιρέτισε τις «βελούδινες επαναστάσεις» στη Γεωργία και την Ουκρανία, όπου απείρως λιγότερο καταπιεστικές κυβερνήσεις παρέδωσαν την εξουσία υπό την πίεση λαϊκών διαδηλώσεων χωρίς να ρίξουν ούτε μία σφαίρα. Αλλά στην περίπτωση του Ουζμπεκιστάν, με τις εκατόμβες των θυμάτων, ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Σκοτ Μακλίλαν, έσπευσε να παρατηρήσει ότι ορισμένοι εκ των νεκρών ήταν «ισλαμιστές τρομοκράτες» που αντιστάθηκαν ένοπλα στον στρατό, ενώ θα έπρεπε να προσφύγουν «σε ειρηνικά μέσα, όχι στη βία»!
Χώρα-κλειδί στην K. Ασία
Η αυτοακύρωση της ιδεαλιστικής ρητορείας της κυβέρνησης Μπους περί «εξαγωγής της Δημοκρατίας» σε όλο τον κόσμο ήταν, βεβαίως, αναμενόμενη. Χώρα-κλειδί για το «νέο Μεγάλο Παιχνίδι» της Κεντρικής Ασίας, με έπαθλα τον έλεγχο των πετρελαίων της Κασπίας και την περικύκλωση Ρωσίας και Κίνας, το Ουζμπεκιστάν φιλοξενεί από την επαύριο της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 μια στρατηγικής σημασίας αμερικανική βάση. Το 2002 εισέπραξε, ως αντάλλαγμα, 500 εκατομμύρια δολάρια από την Ουάσιγκτον. Επιπλέον, αποτελεί μία από τις χώρες στις οποίες η CIA «εξήγαγε» αιχμαλώτους για ιδιαζόντως επαχθείς «ανακρίσεις» στον «παγκόσμιο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Πώς να εγκαταλείψεις, τη στιγμή της μεγάλης δοκιμασίας, έναν σύμμαχο, που μπορεί να μην είναι το πιο ελκυστικό πρότυπο δημοκράτη, αλλά συνδέεται με τόσα κοινά συμφέροντα και τόσα καυτά μυστικά με τη μόνη υπερδύναμη;