Διαδρομή δεκαοκτώ χιλιομέτρων ανάμεσα σε πευκόφυτους λόφους και ελαιώνες οδηγεί από την Πέργαμο στα ερείπια των Αλλιανών. Εκτός από τους αρχαιολόγους που εργάζονται εκεί, λίγοι επισκέπτες ταράσσουν την ηρεμία του χώρου, που δεν έχει ανακαλυφθεί από τον τουρισμό. Ούτε και θα προλάβει, αν η τουρκική Δικαιοσύνη δεν παρέμβει δυναμικά.
Οι Αλλιανοί αποτελούν ένα από τα αρχαιότερα ιαματικά κέντρα, όπου οι ιαματικές πηγές βρίσκονται ακόμη σε χρησιμοποιήσιμη κατάσταση. Ξεκίνησαν κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους ως Ασκληπιείο, όπου εφαρμόζονταν ποικίλες μέθοδοι καταπολέμησης παθήσεων. Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο εξελίχθηκαν σε ιαματική λουτρόπολη. O ρήτωρ και συγγραφέας Αίλιος Αριστείδης, στο έργο του Ιεροί Λόγοι, περιγράφει επίσκεψή του εκεί και διάφορους τρόπους ίασης που εφαρμόζονταν.
Αδιάκοπη χρήση λουτρών
Αυτό που διακρίνει τους Αλλιανούς είναι η αδιάκοπη σχεδόν χρήση των λουτρών μέχρι τις μέρες μας. Οι Οθωμανοί χρησιμοποιούσαν τα ρωμαϊκά λουτρά, που μετονόμασαν «Λουτρά του Πασά». Υστερα από εργασίες αποκατάστασης, το 1992 τα λουτρά επανατέθηκαν σε λειτουργία, προσελκύοντας ντόπιους και ξένους επισκέπτες. «Ερχόμουν συχνά για μπάνιο με την οικογένειά μου και έφερνα και πολλούς πελάτες» μας λέει ο Μπουράκ, οδηγός ταξί από την Πέργαμο. H θερμοκρασία του νερού είναι 45,5 βαθμοί Κελσίου, και οι πηγές θεωρούνται οι καλύτερες στη Μικρά Ασία, μαζί με εκείνες της Προύσσας.
Οι εγκαταστάσεις έκλεισαν για το κοινό μετά την ανακάλυψη αρχαιοτήτων, προκειμένου να αρχίσουν ανασκαφές. Λίγο αργότερα όμως υπεγράφη η θανατική καταδίκη των Αλλιανών. Τα ερείπια βρέθηκαν κοντά στα έργα για την κατασκευή του φράγματος Γιορτανλή, που αναμένεται να εγκαινιασθεί τον Νοέμβριο. Οπως τονίζει ο αρχαιολόγος Αχμέτ Γιαράς, που προΐσταται των ανασκαφών, αν η Δικαιοσύνη δεν σταματήσει τα έργα, οι Αλλιανοί θα βρεθούν κάτω από 17 μέτρα νερό. Το νερό θα κατακλύσει τον χώρο με τέτοια ταχύτητα, ώστε η πίεση θα καταστρέψει τα πάντα, εξηγεί.
Εντατικές ανασκαφές
Προκειμένου να περισωθεί το μέγιστο δυνατό, άρχισαν εντατικές ανασκαφές. Στον χώρο διαμένει επιτροπή είκοσι επιστημόνων καθώς και τριάντα εθελοντές φοιτητές της αρχαιολογίας. Στην είσοδο του χώρου ανασκαφής, πινακίδα γράφει: «To νερό είναι ζωή. Ας μην καταστρέψει τον πολιτισμό».
Οι Αλλιανοί έχουν διχάσει την κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και την τοπική κοινωνία. «Το υπουργείο Πολιτισμού δήλωσε πως προέχει η σωτηρία τους. Τη ματαίωση του φράγματος θα αναπληρώσει η τουριστική αξιοποίησή τους, που θα αποφέρει σημαντικά εισοδήματα στην τοπική κοινωνία. Το υπουργείο Υδατίνων Πόρων όμως εμμένει πως προέχει η στήριξη της γεωργίας», αναφέρει ο A. Γιαράς. «Οι περισσότεροι αγρότες θέλουν το φράγμα. Ωστόσο, ο ίδιος ο δήμαρχος της Περγάμου, που εξελέγη με το AKP, αντιτίθεται σε ένα φράγμα με τίμημα την αρχαία πόλη.
«Προτείναμε διάφορες εναλλακτικές, όπως το να καλυφθούν τα ευρήματα με στρώμα ειδικού πηλού. Το φράγμα θα λειτουργήσει για 25 χρόνια, και τα προστατευμένα ερείπια θα μπρούσαν να ανασκαφούν αργότερα», εξηγεί η Οζντέν Τσαν, φοιτήτρια αρχαιολογίας από τη Σμύρνη. «Καμία όμως δεν έγινε δεκτή για λόγους κόστους. Τώρα τις ανασκαφές χρηματοδοτεί η Phillip Morris και το υπουργείο Υδατίνων Πόρων, αν το πιστεύετε. Το επιχείρημά τους: βγάλτε ό,τι μπορείτε προτού τα καταστρέψουμε!»
Η Οζντέν δείχνει ένα ρωμαϊκό μωσαϊκό σε εξαίρετη κατάσταση. «Δεδομένων των δυνατοτήτων μας αυτήν τη στιγμή, το μωσαϊκό είναι αδύνατο να μεταφερθεί και θα καταστραφεί όταν έρθουν τα νερά», μας λέει. Από τον χώρο έχουν ανασκαφεί αρκετά αγάλματα, περίπου 6.000 νομίσματα, πήλινα αγγεία και μεταλλικά εργαλεία που χρησιμοποιούνταν σε ιατρικές επεμβάσεις. Σώζονται κίονες, σκεπαστές στοές και ίχνη των δρόμων, οικιών και καταστημάτων.
Η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί στους ψηφοφόρους την κατασκευή επτά νέων φραγμάτων. Στην Τουρκία, το ένα τρίτο του πληθυσμού ασχολείται ακόμη με τη γεωργία και τα φράγματα θεωρούνται πιστοποιητικά προόδου. «Οι Αλλιανοί θα πέσουν θύμα μιας λαϊκιστικής πολιτικής» διαμαρτύρεται ο Τύπος.
Ο δικηγόρος Αρίφ Αλί Τσανγκί προεδρεύει της «Επιτροπής Σωτηρίας των Αλλιανών» που έχει συσταθεί στη Σμύρνη. H επιτροπή προσέφυγε στο Διοικητικό Πρωτοδικείο της Σμύρνης, αιτούμενη την παύση των έργων.