O Ρίτσαρντ Αβεντον μεταβάλλει τις γυναίκες σε οπτασίες. Εδώ και μισό αιώνα φωτογραφίζοντας για τα δύο κορυφαία περιοδικά μόδας στον κόσμο, το «Χάρπερς Μπαζάρ» και το «Βογκ», οι γυναίκες είναι το θέμα και ο στόχος του επίμονου και θαυμαστικού βλέμματός του. Από τα μοντέλα στις πρώτες του φωτογραφίες μόδας ώς τα κατοπινά απέριττα πορτρέτα καλλιτεχνών, συγγραφέων, διανοουμένων, κοσμικών αλλά και σκληραγωγημένων εργατών της αμερικανικής Δύσης, ο σεβασμός του για την όσο το δυνατόν πληρέστερη και ειλικρινέστερη αποκάλυψη παρέμεινε αταλάντευτος.
Ερωτισμός ίσον προσωπικότητα
Στην αρχή ο Αβεντον εξασκήθηκε φωτογραφίζοντας την ωραία, νέα αδελφή του Λουίζα. Στο νέο του φωτογραφικό άλμπουμ που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τον τίτλο «Γυναίκα στον καθρέφτη» (εκδ. Αμπραμς) εκείνη η μορφή και η πόζα της, μετατρέπουν όλες τις γυναίκες θέματα του νέου βιβλίου του, σε εν δυνάμει αδελφικές μορφές. Δηλαδή, σε ένα πνεύμα αναντίρρητα ωραίο αλλά και συγγενικό. Σε ορισμένες από αυτές τις φωτογραφίες υπάρχει και ένα ερωτικό στοιχείο, αλλά ο Αβεντον είναι προφανές ότι δεν ενδιαφέρεται να διεγείρει τους άνδρες όσο να αναδείξει την αυτόνομη προσωπικότητα της γυναίκας, μέρος της οποίας είναι ο σεξουαλισμός της. Από αυτήν την άποψη, ο ερωτισμός δεν είναι παρά μια ιδιότητα της γυναικείας μορφής. O Αβεντον άρχισε να βγάζει φωτογραφίες για το «Χάρπερς Μπαζάρ» όταν τον ανακάλυψε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του περιοδικού το 1947, το έτος που ο Ντιόρ εισήγαγε το «Νέο βλέμμα» και δύο χρόνια πριν από το «Δεύτερο φύλο» της Σιμόν ντε Μποβουάρ. Το New Look αυτό ήταν η ενσάρκωση του σύγχρονου πνεύματος με τις γλυπτικές γραμμές του και την κοσμοπολίτικη αύρα του· και ήταν τέλειος αγωγός για τον Αβεντον, που στις φωτογραφίες του τα μοντέλα είναι ντυμένα σαν πρόσωπα σε κινηματογραφικές ταινίες. Και σαν η Μποβουάρ να πρόσεχε πάνω από τον ώμο του, οι γυναίκες στις φωτογραφίες του Αβεντον είναι γυναίκες με πνευματικότητα. H γυναικεία ομορφιά, μέσα από τα μάτια του Αβεντον, δεν θεάται με καχυποψία, σαν πίσω από τούλια και βέλα, πρόσωπα που παραπλανούν, σαγηνεύουν, ξεστρατίζουν. Σε μια φωτογραφία, το μοντέλο Λιζ Πράνγκλ, στέκεται όρθια, με άνεση, μέσα σε μια βάρκα, με την πόζα κληρονόμου σε ατμοσφαιρική ταινία της δεκαετίας του 1950. Κοιτάζει προς το μέρος του θεατή με το ανάλαφρο χαμόγελο ενός κοινού μυστικού, σαν ο θεατής να είναι στενός της φίλος.
Ελεύθερη και αντισυμβατική
Είχε πολλές μούσες, μεταξύ τους και την Ντοβιμά, που μόνο το όνομά της πλάθει το εξωτικό πλάσμα ενός μύθου. Το αληθινό της όνομα ήταν Ντόροθι Βιρτζίνια Μάργκαρετ Τζόβα και το Ντοβιμά δεν είναι παρά σύμπτυξη των πρώτων συλλαβών εκείνου. Σε μια φωτογραφία του Αβεντον, φορώντας ένα φόρεμα του Ζακ Φαθ και έχοντας την πόζα μιας κοσμικής βασίλισσας, μοιάζει με πλάσμα ιερό και τελετουργικό.
Η φωτογραφία του της Πηνελόπης Τρι είναι τόσο η φωτογραφία ενός κοριτσιού των κοσμικών κύκλων, όσο και ενός μοντέλου ντυμένου με την τελευταία μόδα. Το κοστούμι με παντελόνι ήταν νέα ιδέα τότε και τα φαρδιά παντελόνια το ανερχόμενο στυλ. H φωτογραφία του είναι άνετη και παιγνιώδης και το μοντέλο σχηματίζει την εικόνα μιας γυναίκας ολοκληρωμένης και αντισυμβατικής, κοσμοπολίτισσας και καθημερινής, εντός και εκτός του κόσμου, σύμφωνα με τους δικούς της όρους.
Η φωτογραφία του της συγγραφέως Ρενάτας Αντλερ είναι απέριττη από κάθε στολίδι, επιτρέποντας στην ανατομία του προσώπου της, στην απόμακρη στάση της και στη βαριά κοτσίδα της, να σχηματίσουν την εικόνα μιας σύγχρονης Αθηνάς, θεάς του πνεύματος, που μετράει τον θεατή όπως αυτός μετράει εκείνη.
«Ο Αβεντον έχει μια πολύ προσωπική άποψη για το ποια και τι είναι ωραία γυναίκα», λέει η διευθύντρια του Ιδρύματος Ρίτσαρντ Αβεντον, Νόρμα Στίβενς. Και φυλλομετρώντας το άλμπουμ στο γραφείο της, στη Νέα Υόρκη, σταματά στη φωτογραφία μιας φαινομενικά κακοπαθημένης νέας γυναίκας από τη σειρά «Στην αμερικανική Δύση». Και λέει «γι’ αυτόν η ευθραυστότητα και η τρυφερότητα του προσώπου της Ντέμπι Μακλέντον, θυμίζουν τον Μποτιτσέλι».
Η ιστορία του κινηματογράφου έχει συνδέσει τον Αβεντον, με την Οντρεϊ Χέπμπορν, χάρη στην ταινία «Αστείο μουτράκι», με πρωταγωνιστή τον Φρεντ Αστέρ στον ρόλο του φωτογράφου μόδας Ντικ Εϊβερι, που δεν είναι παρά ο Ρίτσαρντ Αβεντον. Στο βιβλίο της «Ρίτσαρντ Αβεντον, γαλλικής κατασκευής», η Τζούντιθ Θέρμαν παρομοιάζει τη ζωντάνια του Φρεντ Αστέρ με τις φωτογραφίες του Αβεντον, που είναι επίσης προϊόντα σκληρής πειθαρχίας, χάρη στην οποία, τόσο ο χορευτής – χορογράφος, όσο και ο φωτογράφος, έκαναν το τεχνητό και προσχεδιασμένο να φαίνεται φυσικό και αυθόρμητο.
Ηχος της εικόνας
Ο Αβεντον διύλισε διαφορετικά στοιχεία συμπυκνώνοντας την ουσία τους σε ένα απλό και διακριτό οπτικό στυλ. Το στοιχείο της έκπληξης π.χ. στη διασημότερη φωτογραφία της Ντοβιμά με τους ελέφαντες του «Τσίρκου του χειμώνα» στο Παρίσι, όπου τα τεράστια σαρκώδη ζώα είναι το φόντο του φυσικού ζωώδους ενστίκτου, που πάνω του αναδεικνύεται παραστατικά η λεπτή κομψότητα της υψηλής μόδας. ΄H το στοιχείο της χλιδής στη φωτογραφία της Σάνι Χαρνέτ, τοπ μόντελ στην εποχή της, μέσα σ’ ένα πολυτελές, ευρωπαϊκό καζίνο. Την κάνει να λάμπει σαν ξανθιά ηρωίδα του Χίτσκοκ, σε φόρεμα της Μαντάμ Γκρες.
Του άρεσε να παίζει με το οπτικό και το ακουστικό στοιχείο. H φωτογραφία του της Κάθριν Χέπμπορν με το στόμα ανοιχτό, κάνει τον θεατή να ακούει τη φωνή της με την τόσο ξεχωριστή προφορά της. H φωτογραφία του της Λουίζ Νέβελσον με βαρύ μέικαπ και βαρύτιμα κοσμήματα την παρουσιάζει σαν ένα από τα καλλιτεχνικά της έργα· και σε μιαν άλλη φωτογραφία του η Μαρία Ανιέλ, με τον μακρύμισχο λαιμό της θυμίζει Μοντιλιάνι και με το λιγνό σώμα της τη χάρη ενός Μπρανκούζι.
Αληθινός θαυμασμός
Παρά τους αμέτρητους μιμητές, το στυλ του Αβεντον παρέμεινε αμίμητο. Προμήνυε το πνεύμα κάθε εποχής με μια λεπτότητα αυστηρή, στον αιθέρα της τέχνης, της μόδας και του πολιτισμού όπου κατοικούσε. Δεν σταμάτησε ποτέ να πειραματίζεται με τη φωτογραφική εικόνα και πάντα οι φωτογραφίες του αντανακλούν τον αληθινό θαυμασμό του για τις γυναίκες.