H Χανιφέ Καρακούς, κόρη Τούρκων μεταναστών, είναι Ευρωπαία μουσουλμάνα. Φοράει ισλαμική μαντίλα, είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής και έχει παντρευτεί τον άντρα που είχε επιλέξει. Στην περίπτωσή της δεν χρειάστηκε να προηγηθεί προξενιό. Γνώρισε τον σύζυγό της μέσω του Διαδικτύου. Πρόσφατα η Χανιφέ έγινε η πρώτη γυναίκα πρόεδρος ενός από τα 25 περιφερειακά ισλαμικά συμβούλια της Γαλλίας. «Στην αρχή οι άνδρες δεν ήξεραν πώς να μου φερθούν», ένιωθαν άβολα, δεν ήξεραν πώς να δουλέψουν με μια γυναίκα», θυμάται. H εικοσιτετράχρονη κοπέλα δεν είναι φεμινίστρια. Δηλώνει απλώς Γαλλίδα δικηγόρος. Γι’ αυτό ίσως είναι φορέας της σιωπηλής επανάστασης, η οποία απλώνεται στις μουσουλμάνες της Ευρώπης. Είναι κομμάτι μιας νέας γενιάς μουσουλμάνων γυναικών, οι οποίες διεκδικούν τα ίδια δικαιώματα με τις υπόλοιπες γυναίκες στη Δύση χωρίς όμως να απεμπολούν τις αρχές του Ισλάμ. Το κλειδί για πολλές από αυτές είναι η εκπαίδευση, μια επιλογή την οποία δεν είχαν οι γιαγιάδες ούτε οι μητέρες τους. Αυτές οι κόρες των φτωχών μεταναστών από μουσουλμανικές χώρες, σπουδάζουν πλέον Νομικά, Ιατρική, Ανθρωπολογία. Βρίσκουν δουλειά σε σχολεία, γραφεία, επιχειρήσεις και μέσα ενημέρωσης. H μητρική τους γλώσσα μπορεί να είναι τα Γαλλικά, τα Αγγλικά, τα Γερμανικά ή τα Ολλανδικά. Σε αντίθεση με την προηγούμενη γενιά μουσουλμάνων στην Ευρώπη, αυτές οι χειραφετημένες γυναίκες χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο για πολλούς σκοπούς – ανάμεσά τους, και για να γνωρίσουν κάποιον άνδρα, χωρίς ωστόσο να παραβιάσουν τις κοινωνικές και τις θρησκευτικές τους αρχές.
Διέξοδος η μόρφωση
Στα προάστια του Παρισιού, τα οποία πρόσφατα έγιναν θέατρο κοινωνικών ταραχών, με πρωταγωνιστές νεαρούς μουσουλμάνους, οι δάσκαλοι λένε ότι οι μουσουλμάνες μαθήτριες έχουν εντονότερα κίνητρα να προοδεύσουν στις σπουδές τους. Πιστεύουν ότι χάρη σ’ αυτές θα κερδίσουν πολύ περισσότερα. Πράγματι, οι νεαρές μουσουλμάνες στη Γαλλία, στο Βέλγιο, στην Ολλανδία, εκφράζουν όλες την ίδια άποψη: οι σπουδές τους ανοίγουν το δρόμο για να ξεφύγουν από το καταπιεστικό οικογενειακό περιβάλλον, από τους αυστηρούς κώδικες συμπεριφοράς που τους επιβάλλουν οι γονείς και οι αδελφοί τους.
Η χειραφέτηση των μουσουλμάνων γυναικών όπως και των γυναικών της Δύσης πριν από αυτές, μπορεί να είναι αργή και συχνά επώδυνη, καθώς συχνά, αισθάνονται ότι δεν έχουν εναλλακτική λύση από το να διακόψουν τις σχέσεις τους με την οικογένειά τους. Ορισμένες αλλαγές ωστόσο είναι ενδεικτικές ενός νέου φεμινισμού, που έχει ισλαμική μορφή. Οι αλλαγές αυτές είναι εντονότερες στον τομέα της θρησκείας, στον οποίο επί σειρά αιώνων κυριαρχούσαν οι άνδρες. Νεαρές μουσουλμάνες έχουν αρχίσει να φοιτούν σε τμήματα Ισλαμικών Σπουδών των Πανεπιστημίων, ένα τομέα που αναπτύσσεται ταχέως στην Ευρώπη και ο οποίος περιλαμβάνει μαθήματα Θεολογίας, διδασκαλίας του Κορανίου, αραβικής γλώσσας και Ηθικής. Με το πτυχίο του τμήματος Ισλαμικών Σπουδών οι μουσουλμάνες μπορούν να διδάσκουν σε ισλαμικά τεμένη ή να εργαστούν ως σύμβουλοι επί θρησκευτικών θεμάτων. «Πρόκειται για μεγάλη αλλαγή. Αντί να μένουν άπραγες, οι γυναίκες σπουδάζουν για να γίνουν δασκάλες και καθηγήτριες», λέει η Αμέλ Μπουμπακέρ, κοινωνιολόγος, η οποία ετοιμάζει τη διδακτορική διατριβή της με θέμα «Οι νέες ισλαμικές ελίτ της Ευρώπης». H Μπουμπακέρ πήρε συνέντευξη από δεκάδες απόφοιτους ισλαμικών σπουδών στη Γαλλία και αλλού, και υποστηρίζει ότι πολλές εξ αυτών λένε ότι η γνώση της θρησκείας τούς δίνει μεγάλη δύναμη. «Τους προσφέρει κύρος, τη δυνατότητα να βρουν δουλειά, αλλά και τα επιχειρήματα στις συζητήσεις με τους γονείς και τους αδελφούς τους», προσθέτει.
Σήμερα οι ισλαμικές σπουδές, τις οποίες μπορούν να ακολουθήσουν οι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκαίδευσης, αναπτύσσονται ταχύτατα στη Γαλλία, στη Βρετανία, στη Γερμανία, στην Ολλανδία. Πρόσφατη έρευνα σε έξι κέντρα ισλαμικών σπουδών στη Γαλλία, κατέδειξε ότι στους χίλιους σπουδαστές το 60% είναι κοπέλες.
Ενίσχυση δεσμών E.E. – Ισλάμ
Σήμερα, οι μορφωμένες μουσουλμάνες στην Ευρώπη διεκδικούν τη θέση τους στην κοινωνία και ενισχύουν τους δεσμούς ανάμεσα στη Γηραιά Ηπειρο και το Ισλάμ. Αντλούν ιδέες από διάφορους μουσουλμάνους συγγραφείς και φιλοσόφους. Ενας εξ αυτών είναι ο Ταρίκ Ραμαντάν, Ελβετός καθηγητής πανεπιστημίου, του οποίου ο παππούς ίδρυσε την οργάνωση των Αδελφών Μουσουλμάνων στην Αίγυπτο, η οποία είναι σήμερα εκτός νόμου. Τον περασμένο χρόνο, η Ουάσιγκτον δεν έδωσε βίζα στον Ραμαντάν για να εισέλθει στις ΗΠΑ και να διδάξει σε αμερικανικό πανεπιστήμιο. Στην Ευρώπη όμως ο καθηγητής έχει αρκετούς υποστηρικτές. O Ραμαντάν παροτρύνει τους μουσουλμάνους της Ευρώπης να βάλουν τη δική τους σφραγίδα ως ενεργοί πολίτες στην ευρωπαϊκή ήπειρο και να μην αποδέχονται τη «νοοτροπία του θύματος».
Η αυξημένη ενασχόληση των γυναικών με τις ισλαμικές σπουδές ενοχλεί ορισμένους, οι οποίοι διαβλέπουν μια τάση ριζοσπαστικοποίησης αυτών των γυναικών. H Τόκια Σάφι, πρώην υφυπουργός Ανάπτυξης και μια από τις λίγες μουσουλμάνες αραβικής καταγωγής στη Γαλλία που ανέλαβε κυβερνητικό αξίωμα, εκφράζει την ανησυχία της για το ότι νέες γυναίκες βρίσκουν καταφύγιο στη θρησκεία.
Οι αλλαγές στη ζωή των μουσουλμάνων γυναικών στην Ευρώπη συντελούνται με διαφορετικούς ρυθμούς από χώρα σε χώρα. Στη Γαλλία, οι αλλαγές αυτές είναι δύσκολο να εντοπιστούν δεδομένου ότι υπάρχει νόμος που απαγορεύει τη συγκέντρωση στοιχείων για τους πολίτες με βάση το θρήσκευμα ή την καταγωγή τους. Στην Ολλανδία, ενδεικτική αυτών των αλλαγών είναι η αύξηση του ποσοστού των διαζυγίων. Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία τα διαζύγια στις οικογένειες των Μαροκινών στην Ολλανδία αυξήθηκαν κατά 46% από το 2000, ενώ στις τουρκικές οικογένειες η αντίστοιχη αύξηση ήταν 42%.
«Σύγχρονες σκλάβες»
Επιπλέον, οι μορφωμένες κόρες των μουσουλμάνων μεταναστών στην Ευρώπη είναι αυτές που αναδεικνύουν συμπεριφορές ελάχιστα κατανοητές στη Γηραιά Ηπειρο, όπως την κακομεταχείριση που υφίστανται πολλές ομόθρησκές τους. H Σεϊράν Ατες, Γερμανίδα δικηγόρος τουρκικής καταγωγής, και η Νέτσλα Κέλεκ, Γερμανίδα κοινωνιολόγος επίσης τουρκικής καταγωγής, κυκλοφόρησαν προσφάτως βιβλία που έγιναν μπεστ σελερ και στα οποία πραγματεύονται τη ζωή των μουσουλμάνων γυναικών στη Γερμανία. Καταγγέλλουν τις συνθήκες κάτω από τις οποίες νεαρές αγράμματες μουσουλμάνες έρχονται από την τουρκική ύπαιθρο, για να ζήσουν στη Γερμανία ως «σύγχρονες σκλάβες», που υπακούουν στους συζύγους και στους άλλους συγγενείς τους.
Αλλες πάλι, αγωνίζονται για μια διαφορετική ζωή μέσα από το Κοινοβούλιο. H Μιμούντ Μπουσακλά, μαροκινής καταγωγής, είναι βουλευτής του βελγικού Κοινοβουλίου, όπως και η Αγιάν Χίρσι Αλι από τη Σομαλία, που είναι μέλος της ολλανδικής Βουλής. Και οι δύο ανατράφηκαν ως μουσουλμάνες. Και οι δύο ασκούν πιέσεις για πολιτικές αλλαγές υπέρ των γυναικών, επιζητώντας μεταξύ άλλων αυστηρότερες ποινές για τους άνδρες που σκοτώνουν γυναίκες «για να σώσουν την τιμή της οικογένειας». Στη Γαλλία η οργάνωση «Ούτε Πόρνες Ούτε Υποταγμένες», η οποία ιδρύθηκε το 2003, ασχολείται με τα προβλήματα των γυναικών στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις, που αντιμετωπίζουν βία και ρατσισμό.
Η Χανιφέ Καρακούς, η Γαλλίδα μουσουλμάνα δικηγόρος, πιστεύει ότι επίκεινται και άλλες αλλαγές στη ζωή των μουσουλμάνων γυναικών. Πώς νιώθει η ίδια που είναι η πρώτη γυναίκα που προεδρεύει σε μουσουλμανικό συμβούλιο στη Γαλλία; «Είμαι ευχαριστημένη αν με τη δουλειά μου συμβάλλω στην αλλαγή της εικόνας των μουσουλμάνων γυναικών», απαντά.